Làm cách nào hạn chế tác hại của phèn trên cây lúa?

Đồng bằng sông Cửu Long có khoảng 5-0% diện tích là đất phèn (chiếm khoảng gần 70% diện tích đất nông nghiệp) tập trung chủ yếu ở vùng Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên... nhất là những vùng ở cách xa sông Tiền và sông Hậu nước ngọt ít hoặc không đến được và những vùng đất duyên hải ven biển. Ở đây có 2 loại phèn, đó là phèn sắt và phèn nhôm.

- Phèn sắt (còn gọi là phèn nóng, đồng bằng sông Cửu Long chủ yếu là loại phèn này) tập trung ở những ruộng thấp trũng, úng chứa nhiều nguyên tố sắt, làm cho đất và có màu đỏ của rỉ sắt, trên mặt nước đôi khi cũng xuất hiện một lớp váng màu nâu đỏ, người nông dân canh tác lúa ở vùng này móng tay, móng chân và cả ống quần (phần tiếp xúc với nước ruộng) cũng bị nhiễm màu đỏ sắt của phèn. Chúng gây độc cho bộ rễ của cây lúa, làm cho phần rễ non mới ra bị chết và thối rữa, rễ bị đen, tầng lông hút của rễ bị hư hại, khả năng hút dinh dưỡng trong đất kém, đẻ nhánh ít, nếu nặng cây lúa có thể bị suy kiệt rồi chết (ảnh 39). Trên ruộng lúa có thể thấy lúa bị chết rải rác hay từng chòm. Khi nhổ cây lúa lên sẽ thấy số rễ ít và ngắn, thể hiện rất rõ tình trạng kém phát triển của bộ rễ (ảnh 40). Trên lá có những vết, những sọc nhỏ ngắn có màu nâu đỏ, màu rỉ sắt, lá có màu xanh bẩn.

Phèn gây hại trên lúa, một vấn đề đáng lo ngại đối với người trồng lúa

- Phèn nhôm (còn gọi là phèn lạnh) thường xuất hiện ở những ruộng gò (cao) hay bị mất nước hoặc ở những chỗ gò trong ruộng không có nước, làm cho lớp đất mặt bị thiếu nước, khô và phèn ở lớp đất dưới bị xì lên (gọi là xì phèn). Bề mặt của đất bị khô, nứt nẻ có một lớp màu trắng giống như muối đó là sun phát nhôm, chúng ngăn chặn sự hấp thu nước vào lá, làm cho lá bị cuốn mép, bộ rễ quăn queo, dị dạng, dễ gẫy. Nếu kéo dài lá lúa sẽ bị vàng, cây lúa còi cọc, thiếu dinh dưỡng và bị chết.

Khác với những loại bệnh do nấm, vi khuẩn.. gây ra, lúa bị chết do phèn được gọi là bệnh sinh lý. Để hạn chế tác hại của chúng các bạn phải áp dụng kết hợp nhiều biện pháp. Sau đây là một số biện pháp chính:

• Ngoài hệ thống kênh mương nội đồng chung cho cả vùng, cả khu vực, trong mỗi ruộng nên có hệ thống mương xung quanh ruộng để xả phèn từ ruộng ra kênh mương công cộng khi cần thiết.
• San lấp mặt ruộng cho bằng phẳng,để trên ruộng luôn có một lớp nước đồng đều khống chế phèn ở lớp dưới xì lên lớp đất mặt gây hại cho cây lúa.
• Dùng nước ém phèn ngay từ đầu vụ, với những ruộng thường bị phèn gây hại khi thu hoạch không nên tháo cạn nước, mà luôn giữ một lớp nước trên mặt ruộng để ém không cho phèn ở lớp dưới “leo” lên lớp đất mặt.
• “Xúc rửa” phèn bằng cách trước khi gieo sạ cho nước ngọt vào ruộng cày bừa cho các độc tố tạo phèn ban tan đều trong nước, chờ cho nước trong trở lại thì tháo xả nước ra kênh mương thoát đi. Nếu làm được vài lần như vậy độ phèn sẽ giảm đi rất nhiều. Nhớ là sau khi “xúc rửa” ruộng mới tiến hành bón phân, nếu không khi tháo nước phân sẽ theo nước trôi đi mất.
• Sử dụng những giống lúa có khả năng chống chịu phèn do các cơ quan nghiên cứu, viện, trường, trung tâm... lai tạo khuyến cáo.
• Không được để ruộng thiếu nước, đây là biện pháp rất quan trọng đểh ạn chế hèn ở tầng dưới xì lên tầng trên. Tranh thủ những trận mưa lớn xả hết nước trên ruộng để ruộng tiếp tục có chỗ chứa lớp nước mưa mới, nếu làm được nhiều lần như vậy ruộng sẽ bớt được phèn rất nhiều.

• Bón phân cân đối giữa đạm, lân và kali, những ruộng bị phèn gây hại nhiều cần tăng cường thêm phân lân, tốt nhất là bón bằng các loại phân có chứa hàm lượng lân cao như DAP, phân lân nung chẩy Văn Điển, Ninh Bình. Tăng cường thêm vôi bột.
• Khi lúa có biểu hiện bị ảnh hưởng bởi phèn, không nên vội vàng “chạy chữa” bằng cách bón thêm ngay phân ure hay NPK chứa đạm cao vì lúc này rễ lúa đã bị hư hại khả năng hút dinh dưỡng trong đất rất kém. Nếu có điều kiện nên tiến hành ngay một số việc như tháo nước cũ đã bị nhiễm phèn ra khỏi ruộng, bơm nước ngọt vào thay thế nước cũ để hòa loãng độc tố của sắt, nhôm trong đất giảm ngộ độ cho cây, sau đó bón 3-5kg phân Calcium nitrate hoặc 5-8kg vôi bột cho một công ruộng, để nhanh chóng nâng cao độ pH của đất, giúp bộ rễ nhanh chóng thoát khỏi tình trạng bị ngộ độc phèn. Lúc này do bộ rễ của cây lúa chưa kịp phục hồi, khó hấp thu dinh dưỡng vì thế cần bổ xung kịp thời dinh dưỡng cho cây bằng cách dùng một số loại phân bón phun qua lá như MKP, MULTI-K, Calcium nitrate (loại phun qua lá) phun cho cây. Sau khi rễ lúa được phục hồi (cây lúa ra rễ mới màu trắng) thì bón thêm phân DAP, NPK giúp cây lúa phục hồi nhanh, sinh trưởng và phát triển tốt.