Công thức bón phân và cách phục hồi cây trồng nhanh nhất sau thu hoạch

Sau mỗi mùa vụ, cây ăn trái thường bị suy kiệt do đã dồn nhiều năng lượng cho quá trình ra hoa, đậu trái và nuôi trái. Nếu không có chiến lược phục hồi hợp lý, cây dễ suy yếu, nhiễm bệnh, cành lá còi cọc, thậm chí mất năng suất trong những vụ sau.

Hồi phục sau thu hoạch là nền tảng cho một mùa vụ thành công tiếp theo.

1. Làm sạch vườn – loại bỏ tàn dư và mầm bệnh

Ngay sau thu hoạch:

• Thu gom và tiêu hủy tàn dư thực vật như cuống trái, lá rụng, trái khô, trái rụng dưới gốc để hạn chế nguồn sâu bệnh tái phát.

• Cào rác, phát dọn cỏ dại quanh gốc cây nhằm giảm độ ẩm dưới tán – môi trường thuận lợi cho nấm bệnh phát triển.

• Rửa sạch tán lá bằng nước sạch (đối với các cây bị đọng bụi, phấn hoặc thuốc trong quá trình phun trước đó).

2. Xới, bổ sung vi sinh cải tạo đất

Sau mùa trái, đất thường bị nén chặt, mất cân bằng hệ vi sinh. Việc cải tạo đất cần được tiến hành ngay để kích hoạt lại hệ sinh học quanh rễ.

a. Xới xáo vùng rễ

• Phá váng mặt đất, xới nhẹ quanh tán cây (vùng chiếm rễ) để tạo điều kiện thoáng khí cho rễ hô hấp, kích thích rễ tơ mới.

• Không xới sâu quá 15–20cm, tránh làm đứt rễ tơ còn sống.

b. Bổ sung vi sinh

• Trichoderma: Giúp ức chế nấm hại, tạo môi trường rễ khỏe mạnh (liều khuyến cáo: 1–3kg/1.000m²).

• Bacillus subtilis, Pseudomonas, Azospirillum…: Giúp phân giải chất hữu cơ, cố định đạm tự nhiên, tăng tính kháng bệnh.

• Cách bón: Trộn vi sinh vào phân chuồng hoai/Phân hữu cơ rồi rải quanh tán hoặc hòa nước tưới đều vùng rễ.

3. Cắt tỉa cành – tái tạo tán lá

Sau khi đã nghỉ ngơi khoảng 7–10 ngày (tùy loại cây), tiến hành cắt tỉa để loại bỏ những phần không hiệu quả:

• Cắt bỏ cành mang trái cũ đã suy kiệt (trừ những cây cho trái trên cành già như bưởi).

• Tỉa bỏ cành sâu bệnh, cành đan chéo, cành mọc ngược hoặc trong tán để giúp thông thoáng.

• Lưu ý: Dùng kéo sắc, cắt dứt khoát, nghiêng vết cắt để tránh đọng nước; sau đó có thể quét thuốc nấm lên vết cắt để tránh nhiễm bệnh.

4. Kích rễ – nền tảng cho phục hồi

Rễ là cơ quan đầu tiên cần phục hồi để tạo ra hormone nội sinh Cytokinin – thúc chồi cơi đọt.

a. Thời điểm kích rễ

• Sau thu hoạch 10–15 ngày, khi cây đã có dấu hiệu phục hồi tán.

b. Cách kích rễ

• Dùng Auxin (IAA, IBA, NAA) nồng độ thấp (5–10ppm) tưới vào buổi chiều mát.

• Kết hợp với bột rong biển hoặc Kali Fulvate, giúp rễ phục hồi nhanh, cải tạo môi trường đất.

• Thêm vi lượng Mg, Zn, Cu, Mn dạng Chelate nếu đất bị thoái hóa hoặc cây còi cọc.

c. Công thức tham khảo (pha 1 lần tưới cho 1.000m²):

• 1kg bột rong biển

• 50g Auxin IBA-K

• 25g Compound Sodium Nitrophenolate

• 200g Mg-EDTA

• 100g Zn-EDTA

• Tưới với 400–500L nước vào vùng tán cây.

5. Phun phân bón lá – nuôi chồi, dưỡng thân

a. Giai đoạn cây vừa ra chồi non

• Dùng phân bón lá chứa N cao + Amino Acid + Cytokinin nhẹ để nuôi chồi mạnh.

• Có thể bổ sung DA-6 (5–10ppm) hoặc Brassinolide 0.15% để tăng khả năng hồi phục mô lá, giúp cây ra lá xanh dày.

b. Khi chồi đã phát triển dài (20–30cm)

• Phun NPK 20-20-20 + TE, tăng tổng hợp diệp lục, tạo tiền đề cho mùa hoa sau.

• Bổ sung Silic, Canxi Chelate nếu thấy cây bị mềm thân, thiếu cứng cáp.

6. Bón phân gốc – nuôi thân, nuôi tán

a. Thời điểm bón

• Sau khi cây đã ra rễ mới và bắt đầu đẩy đọt (thường sau thu hoạch 15–20 ngày).

b. Lượng phân khuyến nghị

• Phân hữu cơ vi sinh: 10–20kg/cây/năm chia đều 2 lần, ưu tiên sau thu hoạch.

• Đạm – Lân – Kali (NPK): bón cân đối, ưu tiên Lân và Kali để phục hồi rễ và nuôi thân (ví dụ: 16-16-8 hoặc 15-20-15).

• Cách bón: đào rãnh nông quanh tán, rải phân đều và lấp đất lại.

7. Kiểm soát sâu bệnh hại sau thu hoạch

Sau thu hoạch, cây rất dễ nhiễm nấm, vi khuẩn do suy kiệt:

• Phun thuốc nấm sinh học (gốc Bacillus, Trichoderma…) định kỳ mỗi 15 ngày/lần trong 1 tháng đầu.

• Giám sát rầy mềm, rệp sáp, bọ trĩ… vì đây là giai đoạn cây non dễ bị tấn công.

• Ưu tiên sử dụng biện pháp sinh học, xà phòng nông nghiệp hoặc dầu khoáng để tránh tồn dư thuốc hóa học.

8. Tưới tiêu – giữ ẩm nhưng không úng

• Giai đoạn sau thu hoạch 7–14 ngày, cây chưa có rễ mới nên tưới nước nhẹ, giữ ẩm 60–70%.

• Khi cây ra rễ mới: tưới đều quanh tán 2–3 ngày/lần tùy điều kiện thời tiết.

• Không để gốc đọng nước hoặc khô nứt đất – tránh gây sốc rễ.

Kết luận

Việc phục hồi cây ăn trái sau thu hoạch là giai đoạn then chốt để tái tạo sức sống cho cây và chuẩn bị cho vụ sau. Một quy trình khép kín gồm làm đất – cắt tỉa – kích rễ – bón phân – phun dưỡng – phòng bệnh sẽ giúp cây nhanh chóng hồi phục, khỏe mạnh và đạt năng suất cao, bền vững.