Kỹ thuật nhân giống sầu riêng, măng cụt bằng phương pháp ghép cành

1. Chuẩn bị trước khi ghép

1.1. Chuẩn bị dụng cụ ghép

- Cuốc, xẻng, dao, kéo, cưa, đá mài, túi nilon

Dụng cụ làm đất

- Phân NPK, phân chuồng hoai mục

- Lưới che râm

Các dụng cụ ghép cành

a. Phân NPK - b. Phân chuồng hoai mục - c. Lưới che

1.2. Chuẩn bị vật liệu để ghép

- Cây mẹ được tuyển chọn lấy vật liệu ghép là những cây được tuyển chọn với mục đích cung cấp giống, đang ở độ tuổi sinh trưởng, không bị sâu bệnh.

- Cành ghép có cùng độ tuổi với gốc ghép, chọn cành bánh tẻ còn mang chồi ngủ, ở vị trí 1/3 – 1/2 chiều cao tán cây, cành nhô ra ánh sáng, không bị sâu bệnh.

* Một số lưu ý

- Dao, kéo được mài sắc (bén)

- Phân hóa học đảm bảo chất lượng

- Phân chuồng được ủ hoai mục

- Cây mẹ đủ tiêu chuẩn

- Mắt ngủ chưa bật chồi

2. Tạo gốc ghép và chăm sóc gốc ghép

2.1. Tạo gốc để ghép

- Chọn loài cây để tạo gốc ghép: Đây là khâu quan trọng có ảnh hưởng đến tỷ lệ ghép sống và hiệu quả kinh tế sau này của cây ghép.

- Chọn cây gốc ghép bản địa, sinh trưởng và phát triển tốt, tuổi thọ kéo dài, có bộ rễ khỏe, có sức chống chịu sâu bệnh, nguồn giống phong phú, dễ nhân giống, có các tính trạng cần thiết.

- Trên cây đó lấ những quả to, chín già rồi chọn những hạt mẩy đem gieo ươm.

- Làm đất: Cày, cuốc sâu 18 – 20cm. Đường kính hạt đất nhỏ hơn 5mm. Tùy theo độ pH có thể bón 1kg vôi bột cho 3 – 4m².

- Lên luống: Dài 10 – 12m, rộng 1m

- Bón lót: 3 – 4kg phân chuồng/m² + 0,5kg lân

- Xử lý hạt giống:

+ Xác định phương pháp xử lý (bằng nhiệt độ nước hay bằng cơ học)

+ Loại bỏ tạp chất

+ Ngâm hạt vào thuốc tím có nồng độ 0,05% trong 15 phút hoặc vào nước vôi 2 – 3 giờ

+ Tùy loại hạt mà ngâm vào nước có nhiệt độ thích hợp (≤ 100oC) trong khoảng thời gian 6 – 24 giờ

+ Cho hạt vào túi ủ, mỗi ngày rửa chua một lần để loại thải H2CO3, khi hạt nứt nanh đem gieo ra luống hoặc cấy vào bầu.

- Gieo hạt: Làm lại đất, trộn đều đất với phân. Mật độ gieo 6 x 10cm, lấp đất sâu 0,5 – 1cm

2.2. Chăm sóc gốc ghép

- Tưới nước đủ ẩm, độ ẩm đất đạt 50 – 60%

- Tưới phân: Khi cây mầm có 2 – 3 lá, tưới bằng phân chuồng pha loãng 30% hoặc dùng phân NPK pha theo tỷ lệ 100g NPK/10 lít nước

- Nếu gieo hạt vào bầu, kích thước bầu 14 x 16cm. Thành phần hỗn hợp gồm: 89% đất tầng A + 10% phân chuồng + 1% super lân

- Cây đạt 4 – 5 lá tiến hành ra ngôi với cự ly 20 – 30cm

- Cây đạt đường kính 0,6 – 1cm thì ghép được

* Một số lưu ý

- Làm đất đúng thời vụ

- Phân bón đảm bảo chất lượng, bón phân đủ lượng quy định

- Xác định được phương pháp xử lý hạt, khi xử lý hạt cần loại bỏ tạp chất

- Gieo hạt đúng mật độ, ra ngôi đúng cự ly

- Làm cỏ, xới đất, bón phân kịp thời

3. Lấy cành ghép, mắt ghép

3.1. Lấy cành ghép

- Lấy những cành đủ tiêu chuẩn: Vị trí giữa tầng tán và ngoài ánh sáng, cành bánh tẻ, còn mang chồi ngủ, đường kính tương đương gốc ghép.

- Lấy vào buổi sáng, trời khô ráo, không được làm ảnh hưởng đến cây mẹ và cành lấy mắt ghép

- Cành ghép cắt xong phải được bảo quản ẩm

3.2. Lấy mắt ghép

- Ghép mắt được áp dụng cho những loài cây dễ bóc vỏ.

- Thời vụ ghép mắt thường vào vụ Xuân và vụ Thu (cụ thể ở miền nào)

- Chọn những cành có mắt ngủ nổi rõ

* Một số lưu ý

- Cắt cành lấy mắt ghép trên cây mẹ đủ tiêu chuẩn

- Cắt cành ghép không làm hưởng đến cây mẹ

- Cành ghép cắt xong cần được bảo quản ẩm

- Mắt ghép chưa bật chồi

4. Cành ghép, mắt ghép

4.1. Ghép cành

- Cắt cành ghép trên cây mẹ: Cành ghép cắt trên cây mẹ đã đủ tiêu chuẩn. Vị trí cành ở độ cao 1/3 tán cây, thời điểm cắt vào buổi dáng, tỉa bỏ hết lá bỏ vào vải ướt, khong làm tổn thương đến cây mẹ và giập xướt cành ghép

- Cắt đoạn cành ghép để ghép: Chọn đoạn cành bánh tẻ (Sọc xanh xen kẻ sọc nâu), cắt bỏ phần ngọn, lấy đoạn cành ghép dài 6 - 10cm, có 2 - 3 mắt ngủ nổi rõ.

Chọn mầm cành ghép

- Thao tác nem lệch: tại gốc cành ghép

+ Tạo mặt vát lớn phía bụng cành ghép cách mắt ngủ cuối cùng khoảng 0,5cm. Dùng dao cắt vát từ trên xuống một đoạn dài 3 – 5cm (không sâu đến phần tủy)

+ Mở mặt vát nhỏ phía lưng dài 1 – 2cm. Yêu cầu vết cắt phẳng, không gợn sóng.

Vạt nêm cành ghép

- Cắt gốc ghép:

+ Tại điểm ghép, dùng dao bấm cành hoặc dao (đối với gốc ghép còn nhỏ) cắt ngang thân rồi dùng dao sắc cắt gọt mặt cắt của gốc ghép cho phẳng và nhẵn.

+ Dùng dao bổ dọc thân gốc ghép, nếu cành ghép nhỏ thì bổ nông và ngược lại. Chiều dài của vết chẻ tại gốc ghép ngắn hơn so với chiều dài của mặt vát bụng cành ghép 1 – 2mm để vết thương sau liền không thành tật. Yêu cầu vết chẻ thẳng và không gợn sóng. Dùng nêm sắt để giữ vết chẻ.

+ Đặt cành ghép vào gốc ghép: Phải đảm bảo độ liền khít về tượng tầng. Thao tác nhanh và không làm giập xướt cành và gốc ghép.

Đặt cành ghép vào miệng chữ U

+ Buộc vết ghép: Dùng dây nilon có chiều dài 30 – 35cm buộc cố định phần ghép trước, chừa lại đầu dây là 10cm. Quấn nilon từ dưới quấn lên, trùm kín cành ghép. Khi buộc dây không làm chệch vị trí cành và gốc ghép.

a. Quấn kín mối ghép, chỉ còn chồi - b. Chùm kín cành ghép và mối ghép - c. 21 ngày sau khi ghép

4.2. Ghép mắt

- Mở miệng gốc ghép: Tại độ cao của gốc ghép cách mặt đất 10 – 35cm dùng dao tách hết phần vỏ. Chiều rộng vết ghép ngang thân dài 0,5 – 1cm.

- Tại tâm của chiều rộng vết ghép rạch một đường vuông góc dài 1,8 – 2cm. Yêu cầu vết ghép không được giập xướt.

- Dùng mũi dao cạy vỏ sang hai bên, độ rộng của vết vỏ cạy vừa để luồn mắt ghép.

- Cắt mắt ghép: Chọn một mắt ở đoạn cành bánh tẻ có mắt ngủ nổi rõ, dùng dao ghép cắt ngang vào tới phần gỗ cách chồi ngủ phía trên 0,7 – 1cm

- Đẩy lưỡi dao xuống dưới qua chồi ngủ khoảng 1cm, sao cho lát cắt còn dính một ít gỗ và chặn dao cắt đứt phần vỏ nghiêng một góc 45^o.

- Độ dài của mắt ghép 1,8 – 2cm. Yêu cầu thao tác phải nhanh, lát cắt phẳng.

- Đặt mắt ghép vào gốc ghép: Cầm cuống lá gài mắt ghép vào khe dọc cửa sổ chữ T đã mở, đẩy nhẹ mắt ghép xuống sao cho thẳng và phẳng, đảm bảo độ liền khít, không làm giập nát mắt ghép, đặt mắt ghép xuôi chiều, chồi nách hướng lên trên.

- Buộc vết ghép: Dùng dây nilon có đoạn dài khoảng 30cm, quấn từ dưới lên theo kiểu lợp nhà sao cho chặt và kín vết ghép, khi quấn nên để hở chồi ngủ và cuống lá

a. Mở miệng gốc ghép chữ U - b. Mắt ghép - c. Đặt măt ghép vào miệng ghép - d. Quấn kín mối ghép

* Một số lưu ý

- Cành ghép, mắt ghép cắt đúng tiêu chuẩn

- Chọn điểm ghép ít mắt, mắt ghép đã chưa bật chồi, mắt ghép có chồi ngủ.

- Ở độ cao thích hợp, vết chẻ có độ sâu thích hợp, thẳng, đặt tượng tầng gốc ghép và cành ghép liền khít.

- Không làm tổn thương đến cây mẹ và cành lấy mắt ghép, vết ghép không giập nát, bóc vỏ không phạm vào phần gỗ, kích thước của gốc ghép và mắt ghép trùng nhau.

- Buộc kín vết ghép, quấn dây nilon không chặt và lệch vị trí, cành ghép bị lỏng, khó tháo.

- Vết ghép không bị giập nát

- Bóc vỏ không phạm vào phần gỗ

- Mắt ghép có chồi ngủ

- Kích thước của gốc ghép và mắt ghép tương đương nhau

- Thao tác nhanh

- Buộc vết ghép kín

5. Chăm sóc sau ghép

5.1. Tước nước

- Ghép cây vào trời nắng phải che râm, dùng lưới có độ che phủ 50 – 60%

- Tưới nước cho gốc ghép: Gốc ghép phải được tưới đủ ẩm, dùng nước sạch tưới vào buổi chiều hoặc sáng sớm, không để nước ngấm vào vết ghép và làm lỏng cành ghép.

5.2. Bón phân

- Khi chồi ghép ra lá, dùng phân chuồng pha loãng 30% hoặc phân NPK (100g/10 lít nước) tưới 7 ngày một lần.

5.3. Phòng trừ sâu bệnh

- Dùng thuốc supracide (0,2%) để trừ sâu rệp.

- Dùng Benlatee, score (0,3%) để phòng bệnh khô lá, bệnh phấn trắng

Thuốc bảo vệ thực vật

*  Một số lưu ý

- Dùng mật độ che phủ phù hợp

- Giàn che chắc chắn

- Tưới nước đủ ẩm hay tưới vào buổi trưa nắng

- Tước tưới sạch

- Không làm lỏng cành ghép

- Theo dõi quá trình tiếp hợp

- Không tháo dây quá sớm hay quá muộn

6. Cắt, tỉa cây giống, tháo dây ghép

6.1. Cắt, tỉa cây giống

- Tỉa bỏ chồi dại trên gốc ghép

- Không để chồi dại lấn át làm yếu hoặc chết cành ghép

6.2. Tháo dây ghép

- Hằng ngày theo dõi quá trình tiếp hợp để tháo dây ghép đúng thời điểm.

- Tháo dây lúc vết ghép đã liền, cành, mắt, chồi ghép bắt đầu sinh trưởng. Tháo sớm làm lỏng phần ghép, tháo muộn làm thắc nghẽn mối ghép.

*  Một số lưu ý

- Cắt bỏ chồi dại ở gốc ghép

- Không cắt ngọn gốc ghép quá sớm hoặc quá muộn làm tổn thương cành ghép

- Theo dõi quá trình tiếp hợp

- Không tháo dây quá sớm hay quá muộn