Các loại thiên địch của rầy nâu bạn cần biết

Trên đồng ruộng, vườn cây... nói chung và trên ruộng lúa nói riêng, ngoài những con côn trùng, nhện... gây hại (mà bà con thường gọi bằng một cái tên chung là sâu rầy) thì còn vô số loài côn trùng, nhện... không những không gây hại cho cây trồng mà ngược lại chúng còn giúp bà con nông dân tiêu diệt sâu rày, những nhà chuyên môn gọi những con này là thiên địch hay kẻ thù tự nhiên của sâu rầy, đã có người gọi chúng bằng một cái tên rất hình tượng và dễ hiểu đó là “những người bạn của nông dân”.

Chỉ tính riêng con rầy nâu cũng đã có vô số loài thiên địch ngày đêm săn lùng, tìm kiếm chúng để tiêu diệt. Sau đây chúng tôi xin giới thiệu với các bạn một số loài thường gặp để các bạn biết vai trò của chúng, từ đó có ý thức bảo vệ những người bạn quý này:

- Nhện ăn thịt (Lycosa pseudoannulata) (ảnh 27) thường gặp rất nhiều trên ruộng lúa, chúng chủ động tấn công rầy rất nhanh. Một con nhện trưởng thành có thể ăn thịt từ 5-15 con rầy nâu mỗi ngày. Ngoài rầy nâu chúng còn tấn công nhiều loài sâu hại khác như bướm của các loài sâu thuộc Bộ cánh phấn...

- Nhện lùn (Atypena formosana): có cơ thể rất nhỏ, có thể có đến ba, bốn chục con trong một bụi lúa. Chúng kéo màng ở gần gốc lúa, di chuyển chậm và bắt mồi khi con mồi mắc vào màng. Một con nhện có thể ăn 4-5 con rầy nâu và rầy xanh mỗi ngày.

Hình ảnh nhện lùn gây hại trên lúa

- Bọ rùa: Bọ rùa đỏ (Micraspis sp.); Bọ rùa vàng (M.crocea); Bọ rùa 6 chấm (Menochilus sexmaculatus); Bọ rùa 8 chấm (Harmonia octomaculata). Các loại bọ rùa này có cơ thể nhỏ cỡ phân nửa hạt đậu xanh. Cả con trưởng thành và con ấu trùng của những loài bọ rùa này đều ăn rầy nâu trưởng thành, rầy cám (rầy non) và trứng rầy. Mỗi ngày mỗi con có thể ăn từ 5-10 con rầy.

- Bọ xít mù xanh (Cyrtorhinus lividipennis): cơ thể nhỏ cỡ bằng con rầy nâu, cánh màu xanh (ảnh 28), chúng tìm kiếm trứng rầy ở bẹ lá và thân cây lúa, rồi dùng vòi hút khô trứng, mỗi con một ngày có thể “ăn” từ 7-10 trứng, hoặc 1-5 con rầy.

- Bọ xít nước (Mesovelia vitigera và Microvelia douglasi atrolineata) có cơ thể rất nhỏ, sinh sống trên mặt nước. Cả con trưởng thành và con ấu trùng đều săn lùng và “ăn thịt” rầy cám khi chúng rớt xuống mặt nước. Mỗi con bọ xít có thể “ăn thịt” 5-7 con rầy cám mỗi ngày.

- Bọ xít nước gọng vó (Con cất vó) (Limnogonus fossarum): Thân và chân (đặc biệt là hai đôi chân sau) rất dài, cơ thể nâng cao khỏi mặt nước bởi 4 chân dài, nhìn hình dáng tựa như cái vó để bắt cá, tép. Cả con trưởng thành và con ấu trùng đều ăn rầy hại lúa khi chúng rớt xuống mặt nước. mỗi con bọ xít nước gọng vó có thể ăn 5-10 con mồi mỗi ngày.

- Ong ký sinh trứng rầy: có nhiều loài như Anagrus optabilis, A. flaveolus, Oligostita naias, O. aesopi, Gonatocerus spp... chúng là những loài ong rất nhỏ, sống dưới tán lúa, trên đồng ruộng mắt thường khó phát hiện. tùy theo loài mà chúng có màu vàng đậm, màu nâu đỏ, đỏ nhạt, màu vàng xanh... Chúng bay khắp ruộng lúa tìm kiếm ổ trứng của rầy nâu, rồi dùng vòi dẫn trứng chích và đẻ trứng của chúng vào bên trong trứng của rầy nâu, làm cho trứng của rầy nâu bị “ung” không nở ra rầy cám được. Một ngày một con ong có thể tiêu diệt 2-8 trứng rầy, cá biệt có loài diệt tới 15-30 trứng.

- Nấm gây bệnh cho rầy nâu: gồm một số loài như Hirsuytella citriformis; Beauvenia bassiana... là những loài nấm khi xâm nhập vào con rầy nâu, chúng phân hủy “thịt” con rầy thành thức ăn cho chúng. Những loài nấm này có lúc đã đến 90-95% rầy nâu trên ruộng lúa.

Trên đây chỉ là một vài loài trong vô số những loài thiên địch của rầy nâu và sâu hại khác, chúng thường xuyên có mặt trên ruộng lúa. Trong nhiều trường hợp chúng đã giúp nông dân hạn chế rầy nâu, không để chúng gây hại nặng, thành dịch. Tuy nhiên chúng cũng có một yếu điểm là các loài sinh vật khác rất dễ bị chết khi ta xịt thuốc trừ sâu trên ruộng lúa, nhiều khi liều lượng thuốc chưa đủ để diệt trừ rầy nâu thì những con thiên địch đã bị tiêu diệt hàng loạt rồi. Do vậy để bảo vệ những người bạn tốt này chúng ta cần phải hạn chế xịt thuốc BVTV trên đồng ruộng. Chỉ xịt thuốc khi nào thật cần thiết, và khi xịt nên chọn những loại thuốc ít độc hại cho thiên địch và ít gây sự bùng phát của rầy nâu như thuốc: Applaud; Applaud-Mipc; Trebon; Bassa...

Nếu biết bảo vệ những người bạn tốt của chúng ta thì chắc chắn chúng ta sẽ tiết kiệm được tiền mua thuốc trừ sâu và công phun xịt thuốc, việc sản xuất lúa sẽ có lời nhiều hơn, đồng thời còn bảo vệ được môi trường sống vốn đang bị ô nhiễm nặng nề của chúng ta.