Tìm hiểu các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây sắn (khoai mì)

Một trong những đặc điểm của cây trồng này là quá trình sinh trưởng và phát triển củ diễn ra đồng thời, do đó việc phân chia các giai đoạn sinh trưởng phát triển dựa vào quy luật sinh trưởng thân lá và lớn lên của củ chỉ là tương đối.

1. Giai đoạn mọc mầm, ra rễ trên cây sắn

- Giai đoạn này bắt đầu từ khi trồng đến sau trồng khoảng 2 tháng. Đặc điểm chủ yếu của giai đoạn này là sự chuyển hóa các chất dinh dưỡng tích lũy trong hom để hình thành mầm và rễ. Vì vậy giai đoạn này phụ thuộc vào 2 yếu tố khi hậu và chất lượng của hom giống.

- Thông thường vào vụ trồng, sau khi đặt hom từ 5 - 17 ngày sắn bắt đầu mọc mầm. Nếu thời vụ trồng không hợp lý (điều kiện khí hậu không thuận lợi như nhiệt độ thấp, thiếu ẩm), thời gian mọc mầm ra rễ bị ảnh hưởng rõ rệt, tỷ lệ mọc mầm không đảm bảo, chất lượng mầm kém.

Sử dụng máy đặt hom sắn vào quá trình canh tác sắn

- Mọc mầm của sắn rất nhạy cảm với nhiệt độ. Khi nhiệt độ tăng từ 17,9^oC lên 21,8^oC tỷ lệ mọc mầm tăng đáng kể từ 63% lên 80% và thời gian mọc mầm rút ngắn rõ rệt.

- Nhiệt độ thích hợp cho sắn mọc mầm từ 25 - 27^oC. sắn mọc mầm nhanh ở nhiệt độ từ 28,5 – 30^oC. Nhưng ở nhiệt độ Cao từ 37 - 39^oC hoặc ở nhiệt độ thấp từ 12 - 17^oC thì sắn không mọc mầm. Yếu tố thứ hai ảnh hưởng đến tỷ lệ mọc mầm của sắn là chất lượng của hom, biện pháp sử dụng hom. Về tuổi hom thì hom giữa có chất lượng tốt nhất và đạt năng suất cao hơn hom gốc và hom ngọn.

- Sự hình thành và phát triển của rễ sắn còn tùy thuộc vào cách đặt hom và sự hình thành mô sẹo. Đặt hom đứng chỉ mắt ở dưới có khả năng ra rễ, còn đặt hom nằm ngang tất cả các mắt và hai đầu hom đều có khả năng ra rễ. Để tăng khả năng ra rễ, khi đặt hom đem trồng cần chú ý không gây dập nát đầu hom và hạn chế chảy nhựa ở đầu hom bằng cách chấm hai đầu hom vào tro bếp hoặc vào đất bột khô.

2. Giai đoạn sinh trưởng thân lá trên cây sắn

- Cây sắn thuộc lớp 2 lá mầm, do đó sự tăng trưởng chiều cao của cây và sự to ngang của dường kính thân được quyết định bởi sự hoạt động của mô phân sinh tượng tầng và mô phân sinh đỉnh. Giai đoạn này có đặc điểm là các bộ phận trên mặt đất (thân, lá) phát triển nhanh chóng. Củ cũng bắt đầu được hình thành nhưng phát triển chậm. Giai đoạn này kéo dài khoảng 2 tháng và kết thúc giai đoạn khi diện tích lá đạt giá trị cực đại, về sau không bao giờ đạt được nữa.

- Sự phát triển thân, lá quyết định hoạt động quang hợp của cây Mức độ quang hợp của lá sắn có thể đạt được 40mg CO2/dm2/h (Tan, 1980; Elsharkawy và Cock). Mức độ quang hợp của từng lá ít thay đổi theo tuổi lá.

Yêu cầu khoảng nhiệt độ tối thích khá rộng từ 20 - 40^oC (Elsharkawy và Cock). Quang hợp đặc biệt nhạy cảm với sự giảm áp suất hơi nước giữa lá với không khí. Quang hợp giảm khi áp suất hơi nước giảm nhiều. Sự giảm áp suất hơi nước trên bề mặt lá là do các tế bào khí không đóng kín hoàn toàn. Cuống lá đóng vai trò quan trọng trong điều chỉnh hướng lá để ngăn chặn lượng ánh sáng quá nhiều chiếu xuống bề mặt lá. Trong điều kiện nhiệt độ cao (24^oC trở lên) thời gian để hình thành một lá đầy đủ khoảng 2 tuần. Ngược lại, ở điều kiện nhiệt độ thấp thời gian hình thành lá đầy đủ bị kéo dài ra. Kích thước lá tăng dần theo tuổi của cây đến khoảng 4 tháng tuổi và sau đó giảm dần. Tuổi thọ của lá có thể kéo dài đến 200 ngày ở điều kiện nhiệt độ thấp. Thông thường tuổi thọ lá khoảng 60 - 120 ngày (Irikura và cộng tác, 1979).

- Các giống sắn khác nhau có kích thước lá, diện tích từng lá và tuổi thọ lá khác nhau. Một trong những đặc điểm của cây sắn là chúng có khả năng phân cành. Thông thường sau trồng khoảng 3 tháng, cây sắn bắt đầu phân cành. Giống phân cành nhiều có tới 4 cấp cành (giống sắn canh nông). Đối với các giống sắn phân nhiều cấp cành dẫn đến tổng số lá/cây cao, quần thể rậm rạp, các lá bên dưới cây bị che khuất. Vì vậy, một phần lớn dinh dưỡng do cây đồng hóa phải sử dụng để duy trì sự sống từ đó làm giảm hàm lượng vật chất chuyển về tích lũy ở củ dưới dạng tinh bột đó là những giống tiềm năng năng suất không cao.

3. Giai đoạn hình thành, phát triển củ của cây sắn

Củ của cây sắn (cây khoai mỳ)

- Sản phẩm thu hoạch của sắn là củ. Ngay sau trồng 28 ngày, một lượng lớn hạt tinh bột đã được hình thành ở mạch gỗ của từng nhu mô rễ củ. Tất nhiên việc phân tích trong thời gian này không có khả năng phân biệt được giữa rễ mà sau này được tích lũy tinh bột để trở thành củ và rễ mà sau này vẫn chỉ là rễ thường (Keating, 1981). Vào khoảng 6 tuần sau khi trồng, một số rễ củ bắt đầu lớn lên một cách nhanh chóng. Số củ được quyết định từ 2 - 3 tháng sau trồng và ít có sự thay đổi trong quá trình sinh trưởng ở hầu hết các giống sắn.

- Số lượng củ và chiều dài củ được hình thành và ổn định ngay trong giai đoạn 3, 4 tháng sau trồng.

- Tinh bột được tích lũy về củ tăng dần theo thời gian sinh trưởng, tăng nhanh nhất từ tháng thứ 6 đến tháng thứ 9 sau trồng, sau đó tăng chậm và ổn định. Bởi đặc điểm khí hậu ở miền Bắc có mùa đông khô lạnh nên hầu như sắn bị rụng lá vào cuối tháng 02 hàng năm khi nhiệt độ trung bình chỉ từ 15 - 17^oC Và Có nhiều ngày nhiệt độ xuống 11 - 15^oC, dẫn trên cây sắn ngừng sinh trưởng và năng suất sắn cũng xem như đạt năng suất cao nhất trong vụ trồng. Nếu tiếp tục theo dõi các chỉ tiêu trên ổn định cho đến tháng 12. Năm sau, khi nhiệt độ, ẩm độ tăng lên cây sắn bước sang một chu kỳ sinh trưởng mới. Do đó, khi quan sát củ những gốc sắn để lưu niên chúng ta thấy củ có các vòng gỗ.

- Một trong những đặc điểm khác biệt của cây sắn so với cây cốc khác là cây sắn có sự phát triển đồng thời giữa phát triển thân lá và tích lũy tinh bột vào củ . Có nghĩa sản phẩm quang hợp được phân phối cho duy trì và phát triển thân lá mới và phình to cua củ.

- Như vậy, năng suất sắn củ phụ thuộc vào khả năng quang hợp của lá và sự phân phối vật chất khi hình thành cho các bộ phận khác nhau của cây. Có thể nói là có sự cạnh tranh giữa bộ phận trên mặt đất và dưới mặt đất về sử dụng sản phẩm của quang hợp. Vì vậy, việc sản xuất và phân phối vật chất khô tùy thuộc vào diện tích lá. Chỉ số diện tích lá cao nhất có thể đạt đến 10 (Keating, 1981 ). Tốc độ tăng trưởng tích lũy vật chất khô của cây tăng dần khi chỉ số diện tích lá đạt đến 4 (Đạt 120 gr/m²/tuần). Tỷ lệ chất khô được tích lũy vào củ thay đổi từ 40 - 70% tùy theo giống và điều kiện môi trường.