Tác dụng và cách sử dụng cây ngưu tất trong y học cổ truyền và hiện đại

Meta Description: Cây ngưu tất là một dược liệu quý trong y học cổ truyền, thường dùng để hỗ trợ điều trị các vấn đề về xương khớp, huyết áp, và tiểu tiện. Tìm hiểu cách sử dụng cây ngưu tất để đạt hiệu quả tối ưu trong chăm sóc sức khỏe.

Cây ngưu tất và rễ cây ngưu tất phơi khô

Cây ngưu tất - Đặc điểm và các loại phổ biến

Cây ngưu tất, còn được gọi là hoài ngưu tất hoặc cỏ xước hai răng, là một dược liệu quen thuộc trong cả y học cổ truyền và y học hiện đại. Thân cây mảnh, cao từ 1 - 2 mét, lá mọc đối và hình trứng, thường gặp ở các nước Đông Nam Á và Trung Quốc. Hiện nay, cây ngưu tất được sử dụng phổ biến tại Việt Nam với các loại giống được di thực từ Trung Quốc.

Phần rễ của cây ngưu tất sau khi được phơi hoặc sấy khô là bộ phận chính dùng làm thuốc. Hình dạng rễ giống đầu gối con trâu nên nó còn có tên gọi khác là “ngưu tất” (ngưu nghĩa là trâu, tất nghĩa là đầu gối).

Thành phần hóa học của cây ngưu tất

Trong rễ ngưu tất chứa nhiều hoạt chất có giá trị như saponin, sapogenin, các axit amin, cùng một số hợp chất nhóm polysaccharide. Những hợp chất này đã được nghiên cứu rộng rãi và chứng minh có tác dụng dược lý tốt trong hỗ trợ điều trị bệnh.

Tác dụng của cây ngưu tất trong y học

1. Hỗ trợ điều trị xương khớp

Ngưu tất là một vị thuốc quý được dùng lâu đời để hỗ trợ giảm đau và cải thiện sức khỏe xương khớp, đặc biệt ở người lớn tuổi. Các thành phần dược liệu trong ngưu tất giúp tăng cường chức năng của tế bào sụn và ngăn ngừa thoái hóa khớp. Các nghiên cứu cho thấy hoạt chất saponin trong ngưu tất có tác dụng bảo vệ và duy trì cấu trúc sụn, giúp làm chậm quá trình thoái hóa và giảm đau do viêm khớp gây ra.

2. Hạ cholesterol và huyết áp

Ngưu tất có khả năng hạ cholesterol và điều hòa huyết áp nhờ vào một số hoạt chất sinh học có trong rễ. Việc sử dụng ngưu tất có thể giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, và điều chỉnh huyết áp hiệu quả. Những người có vấn đề về huyết áp và cholesterol cao có thể dùng ngưu tất để hỗ trợ giảm các chỉ số này.

3. Lợi tiểu và hỗ trợ chức năng thận

Ngưu tất có tác dụng lợi tiểu tự nhiên, giúp loại bỏ độc tố khỏi cơ thể qua đường tiểu. Bài thuốc "Ngưu Tất Thang" trong y học cổ truyền thường kết hợp ngưu tất với các vị thuốc khác như hoạt thạch, địa hoàng để hỗ trợ điều trị tiểu tiện khó khăn, phù nề và các vấn đề liên quan đến thận.

4. Thanh nhiệt, giải độc

Ngưu tất còn có khả năng thanh nhiệt và giải độc cho cơ thể, đặc biệt khi kết hợp với các thảo dược như bạch mao căn, mẫu lệ, và đại giả thạch. Những người bị nhiệt miệng, nổi mụn, đau đầu do nhiệt thường sử dụng ngưu tất để giảm triệu chứng và làm mát cơ thể.

5. Điều hòa kinh nguyệt và giảm đau bụng kinh

Trong y học cổ truyền, ngưu tất được sử dụng để điều hòa kinh nguyệt và giảm đau bụng kinh ở phụ nữ. Nhờ khả năng phá huyết, hành khí, ngưu tất giúp lưu thông khí huyết, giảm triệu chứng đau bụng kinh, đặc biệt hiệu quả khi kết hợp với các thảo dược khác.

Cách sử dụng cây ngưu tất

Dạng sắc uống

• Nguyên liệu: 10-15g rễ ngưu tất phơi khô.
• Cách làm: Sắc ngưu tất với 500ml nước, đun sôi và giữ lửa nhỏ trong 20-30 phút. Sau đó, chắt lấy nước và uống 1-2 lần mỗi ngày.
• Tác dụng: Hỗ trợ điều trị xương khớp, giảm đau nhức.

Dạng bột pha uống

• Nguyên liệu: Rễ ngưu tất sấy khô và nghiền thành bột.
• Cách dùng: Pha 2-3g bột ngưu tất vào nước ấm, khuấy đều và uống trước bữa ăn.
• Tác dụng: Lợi tiểu, hỗ trợ điều hòa huyết áp và thanh lọc cơ thể.

Dạng ngâm rượu

• Nguyên liệu: 200g rễ ngưu tất khô, 1 lít rượu trắng.
• Cách làm: Ngâm ngưu tất trong rượu khoảng 1 tháng rồi lấy ra sử dụng. Mỗi lần uống 1-2 muỗng cà phê.
• Tác dụng: Giúp xương khớp khỏe mạnh, giảm đau lưng, nhức mỏi.

Lưu ý khi sử dụng cây ngưu tất

• Không dùng cho phụ nữ có thai: Ngưu tất có tính phá huyết, không phù hợp cho phụ nữ mang thai.
• Không kết hợp với một số thảo dược khác: Tránh dùng ngưu tất với các loại như cây dạ cẩm, giáp tiền và bồ công anh để đảm bảo an toàn.
• Người có vấn đề về đường tiết niệu: Nên thận trọng và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng ngưu tất.