Kỹ thuật sạ lúa (sạ lan và sạ hàng)

1. Sạ lúa là gì?

Là lấy hạt lúa giống đã ngâm, ủ nảy mầm gieo trực tiếp xuống ruộng để cây lúa sinh trưởng, phát triển cho đến khi thu hoạch. Có 2 cách sạ thường được áp dụng trong sản xuất là sạ lan và sạ theo hàng.

1.1. Tìm hiểu thế nào là sạ lan

- Là dùng tay gieo trực tiếp hạt lúa giống đã ngâm, ủ nảy mầm xuống ruộng, khi lúa mọc lên không có hàng lối phân biệt . Sạ lan còn được gọi là gieo thẳng, gieo vãi. Lượng lúa giống để sạ lan thường từ 180-200 kg/ha.

Sạ lan cây lúa mọc lên không có hàng lối

- Trong trường hợp ruộng khó điều chỉnh mặt bằng và điều kiện gieo sạ không chủ động thì thường phải sạ lan, vì chuẩn bị ruộng để sạ lan không khắt khe, ruộng còn chút nước, sạ lúa xong rồi cạn hết nước sau cũng được.

Ruộng đang sạ lan chưa cạn hết nước

- Đôi khi nền ruộng cứng, không kịp cạn nước, vẫn có thể sạ lúa. Trường hợp này gọi là sạ (lan) ngầm. Sau khi sạ xong, một, hai ngày sau mới cạn hết nước, cách sạ này chỉ áp dụng trong điều kiện ruộng không chủ động thoát nước ở một số vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long. Sạ kiểu này thì lượng lúa giống phải tới 220-250 kg/ha.

Ruộng sạ lan có thể còn nước

- Độ dài mầm của hạt lúa lúa giống để sạ lan:

+ Thời gian điều chỉnh mầm của hạt lúa giống cũng đỡ khó khăn hơn, Sau ủ 36 giờ, hạt lúa giống nứt nanh (đôi khi mầm dài bằng 1/3 hạt lúa giống) như hình dưới là sạ được.

Mầm hạt lúa giống có thể sạ lan

+ Nhưng nếu trời mưa hoặc chưa làm kịp ruộng thì trải giống ra để hôm sau sạ cũng được, mầm của hạt lúa giống để đến hôm sau dài bằng hạt lúa giống như hình dưới vẫn sạ được.

Mầm hạt giống dài để sạ lan vẫn được

Lưu ý: Nếu chưa sạ kịp, phải trải lúa giống đến hôm sau, thì 8-10 tiếng cần đảo hạt lúa giống để mầm và rễ của các hạt lúa giống không bị quấn vào nhau.

1.2. Tìm hiểu thế nào là sạ hàng (sạ lúa theo hàng)

a. Khái niệm, sạ hàng là gì?

Sạ lúa theo hàng là gieo hạt giống bằng dụng cụ đã thiết kế sẵn các hàng lỗ, khi kéo dụng cụ đi thì lúa giống rơi qua những dãy lỗ xuống mặt ruộng thành các hàng riêng biệt song song nhau, lúa sẽ mọc lên thành hàng, lối như hình dưới.

Sạ lúa bằng dụng cụ sạ hàng - Lúa mọc lên có hàng lối

b. Mật độ sạ hàng

Mật độ sạ hàng được điều chỉnh bởi các vòng cao su che các dãy lỗ của trống chứa lúa trên dụng cụ sạ hàng. Có thể điều chỉnh vòng cao su để gieo lượng hạt lúa giống xấp xỉ ở 3 mức: 50-75-100 kg/ha.

Hàng cách hàng và lượng hạt rơi ra trên hàng tùy thuộc vào lượng lúa giống để sạ. Khoảng cách giữa các hàng của các giống lúa thường trồng trong sản xuất là 20 cm như hình.

Khoảng cách giữa các hàng là 20cm.

c. Mầm lúa giống để sạ hàng

Mầm của hạt lúa giống để sạ hàng có thể là:

- Hạt lúa giống đã ngâm nước 24 giờ để ráo nước.

Lúa giống ngâm nước 24h để ráo nước

- Hoặc hạt lúa giống đã ngâm, ủ nứt nanh hay mầm dài 1- 2mm.

Mầm của hạt dài 1- 2mm

d. Dụng cụ để sạ hàng

Dụng cụ sạ hàng hiện nay được sử dụng rộng rãi đối với những vùng chuyên canh cây Lúa như Đồng bằng sông Cửu long. Nhưng đối với các địa phương trồng lúa nhỏ lẻ và rải rác ở các tỉnh miền núi thì dụng cụ này vẫn chưa được phổ biến. Lý do là người dân chưa được tiếp cận và thấy được hiệu quả vượt trội mà dụng cụ này mang lại như tiết kiệm thời gian và nhân công, giảm lượng giống đáng kể, lúa mọc đều dễ chăm sóc và hạn chế được sâu bệnh. Vậy dụng cụ sạ hàng là gì và như thế nào?

- Dụng cụ sạ hàng là công cụ có những trống để đổ lúa giống, các trống này nằm trên một trục và được gắn với tay cầm để kéo. khi kéo dụng cụ sạ hàng đi, lúa giống ở trong trống rơi xuống ruộng thành từng hàng.

Dụng cụ sạ hàng

- Trước đây khi mới áp dụng, dụng cụ sạ hàng làm bằng kim loại, khi kéo gặp bùn (sình) lầy rất khó khăn.

Dụng cụ sạ lúa theo hàng làm bằng kim loại

- Sau đó được cải tiến làm dụng cụ sạ hàng bằng nhựa nên khi kéo nhẹ nhàng hơn và năng suất sạ cao hơn dụng cụ làm bằng kim loại.

Dụng cụ sạ lúa theo hàng làm bằng nhựa (bề rộng 1,2-1,5m)

- Tuy nhiên sau khi được cải tiến làm bằng nhựa nhưng bề rộng của dụng cụ sạ hàng ngắn (1,2-1,5m), người ta lại tiếp tục cải tiến dụng cụ sạ hàng có bề rộng dài 2 mét và năng suất sạ lại cao hơn dụng cụ sạ hàng bằng nhựa có bề rộng ngắn.

Dụng cụ sạ hàng có bề rộng dài 2m

- Mặc dù dụng cụ sạ hàng có bề rộng lớn nhưng có nhiều trống đổ lúa, dẫn đến việc đổ lúa vào trống cũng mất thời gian hơn, nên người ta lại cải tiến thành ít trống của dụng cụ sạ hàng, nhưng mỗi trống lại dài.

Trống đựng lúa giống dài

- Nên khi cho lúa giống vào trống dễ dàng hơn vì miệng trống vừa dài vừa rộng hơn trống đổ lúa ngắn.

Trống dài dễ đổ lúa vào trống

2. Tiến hành sạ lúa:

2.1.  Kỹ thuật gieo sạ lan

Là dùng tay lấy lúa từ dụng cụ mang theo để vung (gieo) đều trên ruộng.

Gieo đều lúa giống trên ruộng

Lưu ý: Nếu nhiều người sạ thì phải đi cùng song song với nhau  và không được sạ chồng mí (chồng lối này lên lối khác).

Gieo đều lúa giống trên ruộng

2.1. Kỹ thuật sạ hàng

Muốn đảm bảo mật độ gieo tương đối chính xác, cần kiểm tra mật độ gieo trên 100m2 bằng phương pháp đơn giản: đo bề rộng làm việc thực tế của dụng cụ gieo, tính chu vi của bánh xe để biết diện tích gieo được khi bánh xe quay một vòng, như vậy tính được số vòng bánh xe quay khi gieo 100m². Sau khi cho hạt giống vào các trống, kê kích máy lên, lót giấy hoặc bạt nilon phía dưới để hứng hạt, quay bánh xe sao cho số vòng quay tương ứng với thực tế là 100m². Thu số hạt lúa giống rơi xuống đem cân sẽ cho biết mật độ cần gieo, nếu có chênh lệch thừa hoặc thiếu theo lượng hạt giống đã chuẩn bị có thể điều chỉnh tăng hay giảm nhờ các vòng cao su che trên các dãy lỗ.

a. Vận chuyển lúa giống đã ngâm ủ ra ruộng sạ

- Đóng lúa vào bao và chuyển các bao lúa giống tới ruộng sạ

- Để các bao theo các khoảng cách nhất định, đỡ phải đi lấy lúa giống trong quá trình gieo sạ.

Chuyển lúa giống tới ruộng sạ

b. Lấy lúa giống để sạ

- Cho lúa vào trống sạ: Dùng dụng cụ xúc lúa giống đổ vào từng trống sạ. Dụng cụ sạ có nhiều trống, phải đổ làm nhiều lần.

Cho lúa vào trống sạ của dụng cụ sạ hàng có nhiều trống

- Cho lúa vào trống sạ của dụng cụ sạ có ít trống:

Cho lúa vào trống sạ của dụng cụ sạ hàng có ít trống sẽ dễ và nhanh hơn dụng cụ sạ hàng có nhiều trống

Cho lúa vào trống sạ của dụng cụ sạ hàng có ít trống

Lưu ý: Lượng lúa giống cho vào trống sạ: Không nên đổ đầy trống, lúc kéo hạt lúa không rơi ra được. Chỉ đổ lúa khoảng hai phân ba của trồng sạ, trong quá trình di chuyển trên mặt ruộng, bánh xe lăn làm cho các trống của máy gieo lăn theo đồng bộ, hạt lúa giống trong trống bị xáo trộn sẽ theo các lỗ mở thoát ra ngoài rơi tự do xuống mặt ruộng thành hàng.

Chỉ đổ lúa khoảng 2/3 trống sạ

- Đậy nắp trống sạ, sau khi đổ lúa vào trống sạ xong, đậy kin nắp trống và gài cẩn thận, tránh nắp trống bị mở trong khi đang sạ.

Đậy kín và gài chắc nắp trống sạ

e. Kéo dụng cụ sạ hàng trên ruộng

- Dụng cụ sạ hàng còn được gắn vào đầu máy cày, máy kéo. Khi diện tích ruộng đủ lớn, thì có thể chạy bằng máy, năng suất sạ rất cao. Hoặc gắn vào động cơ, sẽ thay được sức kéo của con người.

Trống sạ hàng được gắn vào động cơ

- Hoặc trực tiếp kéo dụng cụ sạ hàng bằng tay:

+ Kéo hàng đầu tiên cần đi theo bờ ruộng hay theo sợi dây làm chuẩn để kéo dụng cụ đi cho thẳng hàng.

Kéo hàng đầu tiên đi theo bờ ruộng hay theo sợi dây làm chuẩn

+ Tiếp tục kéo dụng cụ sạ hàng các đợt sau song song với các đợt kéo trước. Nên để vết bánh xe của dụng cụ sạ hàng đợt kế tiếp trùng lên vết bánh xe của dụng cụ sạ hàng đợt trước đó để đảm bảo khoảng cách giữa hai dụng cụ sạ hàng.

Kéo vết bánh xe đợt kế tiếp trùng lên vết bánh xe của đợt trước

+ Cứ kéo tiếp tục như vậy cho đến hết ruộng.

Kéo tiếp tục cho đến hết ruộng

Ruộng lúa sau khi sạ xong sẽ như hình bên dưới. Nếu được nên kéo theo hướng Bắc-Nam để tăng khả năng quang hợp của cây lúa.

Lưu ý khi sạ hàng

Ruộng lúa sau khi sạ hàng

- Chuẩn bị ruộng để sạ hàng phải thật bằng phẳng, bùn mềm và không bị lún, nhưng cũng không được khô, độ ẩm đảm bảo bão hòa.

- Điều chỉnh mầm của hạt giống để sạ hàng cũng rất khó khăn vì mầm ngắn quá hạt dễ bị chìm, không mọc được. Mầm dài quá, không lọt qua lỗ đã thiết kế sẵn của dụng cụ sạ, không đảm bảo mật độ.

- Sau khi sạ hàng điều chỉnh cỏ dại nhiều hơn ruộng sạ lan, vì sạ hàng cây lúa mọc thưa, nên cỏ dại dễ phát triển.