Kỹ thuật chăm sóc lan con và lan trưởng thành, các công thức phân bón cho cây lan

1. Đối với lan cây nhỏ

Lan con rất yếu, chưa thích ứng nhanh chóng với những thay đổi đột ngột của môi trường xung quanh, vì vậy phải chăm sóc lan con hết sức cẩn thận.

1.1. Giàn che cho cây lan

Giàn che cho lan con phải lưu ý đến các yếu tố về ánh sáng, nhiệt độ, ẩm độ, độ thông thoáng. Giàn che phải có điều kiện gần giống với lúc cây còn ở trong chai cấy như ánh sáng vừa phải, che được mưa, tránh được gió lộng, sự chênh lệch về nhiệt độ trong ngày không đáng kể. Vì vậy phải làm giàn che cho lan con tùy thuộc vào địa thế của vườn và các loại vật liệu để tránh gió lộng những nơi quá trống trải nhưng tránh quá kín làm hấp hơi khiến cây lan dễ bị thối.

Giàn che cho cây lan con

Để tránh mưa, mái che có thể dùng bằng tôn hay nilon cho những cây lan con mới đưa ra khỏi bình còn trồng vào chậu chung. Những cây lan con đã trồng vào chậu riêng có thể để dưới giàn che có mái bằng nẹp tre tiếp nhận khoảng 30% ánh sáng. Dưới giàn che nên tạo một lớp lưới ô vuông để giảm cường độ ánh sáng và tránh tác hại của những giọt nước mưa to, nặng có thể làm nát lan con.

1.2. Tưới nước cho cây lan con mới trồng

Tưới nước cho lan con phải hết sức thận trọng. sau khi trồng 1-2 ngày không cần tưới nước ngay vì chất trồng vừa mới rửa, mới ngâm còn giữ độ ẩm cao. Nếu tưới nước ngay hay tạo độ ẩm cao cây dễ bị thối. Thường tỉ lệ cây chết ở giai đoạn này rất cao vì bị dư thừa nước. Vì vậy, yêu cầu người trồng lan phải thường xuyên quan sát môi trường trồng xem còn ẩm hay đã khô, khô ở đáy chậu hay trên mặt để có chế độ tưới nước thích hợp cho lan con.

Một điều cần lưu ý nữa là lan con mới đưa ra khỏi chai ít ngày, lá thường bị héo phải tưới nước hết sức nhẹ nhàng bằng vòi phun sương, mịn hạt, thường xuyên tưới nước 3-4 lần mỗi ngày nếu quá khô. Nguyên tắc là phải giữ ẩm cho lan con nhưng không quá ướt.

1.3. Bón phân cho phong lan, địa lan mới trồng

Khi rễ lan ló ra mới bắt đầu bón phân và tang lượng nước mới. Nguyên tắc bón phân cũng phải từ nồng độ thấp đến nồng độ cao. Mỗi tuần từ 1-2 lần tùy thuộc vào môi trường trồng, chất trồng và sự phản ứng của cây lan mà ta quan sát được.

1.4. Phòng trừ sâu bệnh

Với lan con thường chỉ có bệnh thối (damping off) ở các chậu do quá dư thừa nước. Có thể dùng Thiram hay Sodium hay Thophenylolenate để phòng trừ cần lưu ý đến ốc sên, gián... cắn phá cây lan con ở tất cả các phần tử rễ đến lá. Dùng Malathion để diệt rệp trắng, rầy ở dưới chậu, trong chất trồng.

2. Đối với cây lan trưởng thành

Để giúp cây lan phát triển tốt thì bất kì vườn lan nào cũng cần thực hiện tốt các công việc sau:

2.1. Giàn che cho cây lan trưởng thành

Giàn che để duy trì bóng mát, tránh áng sáng trực tiếp vào lúc trưa hay trời mưa quá mạnh, giàn che phải điều chỉnh được cường độ ánh sáng cho phù hợp với nhu cầu của cây lan đang trồng.

Giàn che cao khoảng 2,5-4m, mái che nằm ngang hay nghiêng nhưng các nẹp tre phải đặt theo hướng Bắc - Nam để cho khi mặt trời di chuyển trong ngày theo hướng Đông - Tây thì bóng của các nẹp tre sẽ không di chuyển, luôn luôn che được cho cây lan. Điều chỉnh khoảng cách giữa các nẹp che cho phù hợp với nhu cầu ánh sáng mà cây lan đòi hỏi.

- Khoảng cách nẹp bằng bề rộng chiều ngang của mỗi nẹp, có độ sáng bằng khoảng 50-60% thích hợp cho Cattleya, Dendrobium...

- Khoảng cách nẹp càng khít lại thì độ sáng càng giảm, khoảng 30-40% cho Phalaenopsis...

- Khoảng cách nẹp càng thưa thì độ sáng càng tăng, khoảng 80-90% cho Vanda, Ascocentrum...

Giàn che nên đặt theo hướng Bắc - Nam là tốt nhất để vườn lan có thể nhận được nhiều ánh sáng ban mai, ánh sáng buổi sáng tốt với cây lan hơn ánh sáng buổi chiều vì ánh sáng buổi sáng làm nhiệt độ tăng từ từ, cây lan không bị sốc nhiệt, còn ánh sáng buổi chiều là lúc môi trường đang nóng vì tất cả đang tỏa nhiệt sau khi tiếp nhận ánh sáng nắng gay gắt của buổi trưa.

Đa số cây lan không phù hợp với những giọt nước mưa trực tiếp, nặng hạt, nhất là lan con. Vì vậy dưới giàn che luôn có một lớp lưới để tránh tác hại của các giọt nước mưa nặng hạt, điều này rất cần thiết đối với lan con và lan Hồ Điệp.

2.2. Tưới nước cho cây hoa lan

Tưới nước là một việc tưởng như rất đơn giản nhưng tưới nước đủ để cho cây sinh trưởng, phát triển tốt lại hết sức khó. Tưới nước ít, lan khô héo dần rồi chế nhưng tưới nước thừa lại làm cho bộ rễ lan ảm ướt thiết oxy không hấp thu được chất dinh dưỡng, bộ rễ thối lâu sẽ chết. Việc tưới nước phải đảm bảo hài hòa nhiệt độ, ẩm độ và ánh sáng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tưới nước:

+ Theo mùa: Khí hậu nước ta có sự phân hóa hai mùa rõ rệt:

Về mùa mưa độ ẩm tương đối cao, thuận tiện cho việc phát triển của cây lan. Mùa này lượng nước mưa đã đáp ứng tương đối đầy đủ nhu cầu nước của lan. Vì vậy vào mùa này, tưới nước cho lan cần phải cân nhắc kĩ về lượng nước tưới và số lần tưới.

Về mùa khô, độ ẩm không khí thấp, nhưng đây là thời kì nghỉ của một số loài lan. Sự nghỉ ấy là cần thiết cho sự phát triển của chồi hoa và sự tăng trưởng mãnh liệt sau đó, không nên tưới nước nhiều vào thời kì này. Sự nghỉ của lan xảy ra khi chúng bắt đầu có hiện tượng rụng lá (đối với lan đa thân), với lan đơn thân thì khó nhận biết thời kì nghỉ và chúng không có giả hành thật để dự trữ nước nên phải tưới nước nhiều lần để tăng độ ẩm, giảm bớt sự thoát hơi nước của cây lan. Cho nên, vào các ngày khô hạn, nhiệt độ cao cũng phải tăng số lần tưới nước.

+ Theo loài lan, theo thời kì sinh trưởng

Loài lan khác nhau thì nhu cầu nước cũng khác nhau. Cây có nhiều lá, lá to dễ mất nước thoát hơi nước qua lá, do đó cần lượng nước tưới nhiều hơn. Cây mập, lá dày chịu hạn khá hơn thì số lần tưới nước cần ít hơn. Những cây có nhiều rễ gió cần tưới nước thường xuyên hơn. Thời kì ra hoa, ra rễ, đâm chồi cây cần nhiều nước hơn nên phải tưới gấp 2-3 lần bình thường. Vào thời kì cây nghỉ cần lượng nước ít hơn nhưng phải giữ ẩm xung quanh vườn lan.

+ Theo chất trồng và môi trường trồng lan

Tùy thuộc vào cường độ ánh sáng giàn che, độ thông thoáng của vườn lan, chất trồng lan và loại chậu... Tất cả đều liên quan đến độ ẩm, do đó cách tưới cho lan phải thật linh hoạt. Nếu nắng nhiều, gió nhiều chậu thoáng, chất trồng giữ nước kém thì phải tưới nhiều lần hơn.

Cách tưới nước cho cây lan:

Tùy dụng cụ tưới. Vòi tưới hoa sen ở các vườn lan lớn là kinh tế nhất, tiện lợi nhất nhưng cách tưới tốt nhất cho lan là tưới nhỏ giọt, nước rơi vào gốc lan, tưới không làm chấn thương lá, cây có thể tưới bằng bình xịt hay vòi bơm.

Thường thì tưới vào buổi sáng và buổi chiều mát, nếu trời quá nóng thì tăng lần tưới nhưng lượng nước cũng phải tăng lên. Tránh tưới ít nước làm nóng, bỏng cây. Vào buổi trưa nắng gắt nên làm ẩm môi trường hơn là tưới trực tiếp vào cây lan.

Nguồn nước tưới: Có thể dùng nhiều nguồn nước tưới cho lan miễn sao nước phải sạch, không phèn, không mặn, độ pH thích hợp khoảng 5,5-7. Có thể dùng các nguồn nước sau:

+ Nước mưa: là nguồn nước lý tưởng nhất vì vừa sạch vừa kinh tế, độ pH của nước mưa là 6-7 rất phù hợp cho lan con.

+ Nước ao hồ: cũng là nguồn nước không tốn tiền nhưng phải chú ý đến độ pH, nhất là độ phèn ở các cao hồ mới đào. Với các ao hồ không lưu thông thường xuyên phải chú ý đến sự trong sạch của nước, xung quanh ao hồ phải đảm bảo vệ sinh.

+ Nước sông, suối: là nguồn nước tưới tốt nhưng phải chú ý đến độ phù sa và độ phèn, mặn...

+ Nước máy: cần chú ý đến chất lượng nước, trong nước máy có Clo không tốt cho lan và phải xem nồng độ muối trong nước máy. Không nên dùng nước quá nóng hay quá lạnh để tưới cho lan.

+ Nước giếng: chú ý đến độ cứng, độ phèn và pH.

2.3. Bón phân cho lan ra hoa

Việc bón phân cho lan là hết sức cần thiết

Thường người ta chú trọng đến 3 nguyên tố chính: N, P, K với các tỉ lệ tùy theo mục đích sử dụng, loài lan, thời kì sinh trưởng của lan. Ngoài ra còn có thể kết hợp thêm các nguyên tố vi lượng như đồng (Cu), sắt (Fe), kẽm (Zn)... và một số vitamin cần thiết khác.

Các loại phân bón cho hoa lan

• Tỉ lệ phân bón cho cây phong lan, địa lan

Thường người ta sử dụng 4 tỉ lệ phân như sau:

- Tỷ lệ: 1:1:1 tỉ lệ N:P:K bằng nhau

- Tỷ lệ: 3:1:1 tỉ lệ N cao

- Tỷ lệ: 1:3:1 tỉ lệ P cao

- Tỷ lệ: 1:1:3 tỉ lệ K cao

Ngoài ra, còn rất nhiều tỉ lệ khác như: 3:1:2; 3:2:1...

• Nồng độ phân cho cây hoa lan

Trong mỗi tỷ lệ, nồng độ 3 chất N, P, K cũng thay đổi

Ví dụ: Theo công thức của LeConfle (1981) ta có:

- Công thức cao: 30-10-10 (50) tỷ lệ 3:1:1 cho cây lan tăng trưởng và ra lá.

- Công thức thấp: 10-18-10 (38) tỷ lệ 1:2:1 cho cây lan ra hoa.

- Công thức thấp: 10-10-20 (40) tỷ lệ 1:1:2 cho cây lan ra rễ.

Tuy nhiên, lượng phân bón này hết sức linh động, nó phụ thuộc thời tiết, độ ẩm, ánh sáng, nhiệt độ,... tùy thuộc vào từng giai đoạn sinh trưởng của cây mà điều chỉnh cho thích hợp.

Bên cạnh đó người ta còn sử dụng phân bón hữu cơ và các nguyên tố cần thiết khác. Có nhiều loại phân hữu cơ như: nước tiểu, phân động vật, xác bã động vật, hạt đậu tương ngâm...

Các loại phân hữu cơ này rất tốt đối với lan nhưng khi dùng phải chú ý đến cách tưới, nồng độ tưới, tránh gây hại cho lan (với phân động vật và xác bã động vật phải ngâm ủ cho hoai mục), tránh làm ngộ độc lân.

• Cách tưới phân cho cây hoa lan

Có rất nhiều cách tưới phân nhưng nguyên tắc chung là khi tưới phải đạt được hai yêu cầu sau:

- Tưới phân cho cây hấp thụ được nhiều nhất.

- Tưới phân cho kinh tế nhất.

Như ta đã biết, rễ là cơ quan chính hấp thụ nước và muối khoáng cho cây, ngoài ra lá cũng có khả năng hấp thụ nước và muối khoáng, nhất là trường hợp lan con. Nhưng đối với lan lớn, việc hấp thụ qua lá không đủ dinh dưỡng cây trồng cho sự sinh trưởng và phát triển của cây. Vì vậy phải tưới làm sao cho rễ có thể hấp thụ dinh dưỡng thuận lợi nhất.

Nếu tưới phân như tưới nước thì phải sử dụng quá nhiều phân, không tiết kiệm được phân. Muốn đạt được hai yêu cầu trên cùng một lúc, theo kết quả đã đạt được trong những năm qua, trước khi tưới phân ta nên tưới qua một lượt nước làm cho chất trồng dễ dàng thấm phân không bị chảy tuột đi. Như vậy sẽ tiết kiệm được 1/2 lượng phân.

Nên tưới phân vào buổi sáng sớm hay lúc xế chiều, không nên tưới phân vào buổi trưa.

Khoảng cách của các lần tưới phụ thuộc vào nhiều yếu tố như điều kiện khí hậu, chất trồng, tình trạng cây, loại phân, nồng độ phân...

Bình thường tưới một lần trong một tuần nhưng nếu vườn lan râm mát thì khoảng cách dài hơn (10-15 ngày/lần). Ngược lại, vườn lan có nhiều ánh sáng có thể tưới 2 lần/tuần. Sau khi tưới phân nên tăng lượng nước tưới của ngày sau đó để rửa bớt muối còn đọng lại, tránh ảnh hưởng bất lợi cho lan.