Thiết kế các loại vườn ươm cây bời lời

1. Các loại vườn ươm đối với cây bời lời

Tùy theo điều kiện về vốn, nhân công, diện tích đất đai, của từng gia đình, nhu cầu về cây giống cụ thể mà có thể xây dựng vườn ươm với các quy mô lớn nhỏ khác nhau cho phù hợp và đạt hiệu quả kinh tế.

1.1. Vườn ươm cây bời lời tạm thời, quy mô nhỏ

Sản xuất cây giống với số lượng ít, chỉ sử dụng trong thời gian ngắn chủ yếu phục vụ cho nhu cầu trồng trong gia đình.

Có thể gieo cấy cây trực tiếp trên luống hay trong túi bầu.

Thường dùng các loại vật liệu rẻ tiền mau hỏng như tranh tre, nứa lá.

Gần nơi trồng, đầu tư ban đầu thấp, có thể tận dụng được mọi diện tích gieo ươm và ít bị sâu bệnh hại.

Tốn công khai phá ban đầu nhiều lần ở nhiều địa điểm, khó khăn cho việc chăm sóc, quản lý và bảo vệ.

1.2. Vườn ươm cây bời lời lâu dài

Sản xuất cây giống với số lượng lớn, sử dụng trong thời gian dài.

Cây con có thể gieo cấy cây trực tiếp trên luống hay trong túi bầu.

Các hạng mục công trình trong vườn ươm như hệ thống tưới, giàn che… thường được xây dựng kiên cố.

Sản xuất tập trung và quy mô lớn nên chất lượng cây giống thường tốt và giá thành cũng thấp hơn.

1.3. Vườn ươm cây bời lời tổng hợp

Sản xuất nhiều loại cây giống cùng một lúc như các loại cây công nghiệp: cà phê, chè, hồ tiêu…; các loại cây lâm nghiệp như bạch đàn, thông, sao, muồng đen…

Cây con có thể gieo cấy cây trực tiếp trên luống hay trong túi bầu.

Phải áp dụng nhiều biện pháp kỹ thuật khác nhau cho từng loại cây giống nên mức độ rủi ro cao hơn.

Hạn chế được sự lây lan của sâu bệnh, dễ thành công khi thực hiện ở các vườn ươm tạm thời và quy mô nhỏ.

Hạn chế được rủi ro trong việc tiêu thụ cây giống.

Chọn địa điểm làm vườn ươm

Khi chọn địa điểm làm vườn ươm cần đảm bảo các yêu cầu sau:

Gần nguồn nước sạch và có đủ nước tưới quanh năm, không được dùng nước ao tù, nước đọng, nước nhiễm mặn, nhiễm phèn.

Tránh đặt vườn ươm nơi thung lũng hẹp, nơi khuất ánh nắng mặt trời, thiếu ánh sáng hay đỉnh đồi gió lùa hoặc quá sát mép rừng;

Thuận tiện giao thông, nơi ven đường, gần nơi lấy đất đóng bầu.

Đất dễ thoát nước, không bị ngập nước và đất bồi trong mùa mưa.

Đất tương đối bằng phẳng (độ dốc không quá 5^o).

Diện tích vườn ươm đủ lớn để đảm bảo được số lượng cây con cần gieo ươm;

Nơi làm vườn ươm thoáng gió nhưng không bị ảnh hưởng của gió lào, sương muối.

Gần nơi trồng để có khí hậu tương đồng, không phải chở cây đi xa nên giảm được chi phí vận chuyển và khi trồng cây ít bị tổn thương nên tỷ lệ sống cao.

-Vườn phải đặt xa nguồn bệnh và tách rời khu canh tác nông nghiệp, an toàn, dễ bảo vệ, không bị gia súc phá hoại;

Đất vườn ươm có thành phần cơ giới trung bình, không dùng đất đã qua canh tác cây nông nghiệp nhiều năm bị bạc màu hoặc đã nhiễm bệnh

Bảng: Tiêu chuẩn điều kiện lập vườn ươm

Trong thực tế sản xuất, rất khó khi chọn địa điểm làm vườn ươm có thể thỏa mãn tất cả các điều kiện trên. Vì vậy tùy theo điều kiện cụ thể từng nơi mà chọn những điều kiện thích hợp nhất để bố trí cho phù hợp nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao nhất cho người sản xuất.

3. Chuẩn bị dụng cụ, vật liệu

Khi xây dựng vườn ươm cần chuẩn bị dụng cụ, vật liệu đầy đủ, chất lượng và phù hợp như cuốc, xẻng, kìm, dây kẽm, thang, nguyên vật liệu làm vườn ươm.

Tùy theo nguyên liệu sẵn có tại địa phương, quy mô sản xuất vườn ươm và điều kiện kinh tế của gia đình, có thể sử dụng rất nhiều loại vật liệu khác nhau để xây dựng vườn ươm với chi phí thấp và đạt hiệu quả cao nhất:

Vật liệu làm khung giàn: cọc gỗ, cọc sắt, tre, lồ ô, dây thép,

Vật liệu lợp mái và che chắn xung quanh: lá lau, lá dừa, cỏ tranh, lá mía, lưới đen...

4. Làm rào và cổng ra vào

Khu vực sản xuất cây giống cần được làm hàng rào bảo bệ, tránh gia súc phá hoại.

Hình 2.1.1. Hàng rào được làm bằng tre

Hình 2.1.2.Hàng rào bằng cọc bê tông và dây thép gai

Rào bảo vệ phải chắc chắn. Nên tận dụng nguyên vật liệu sẵn có tại địa phương để làm rào bảo vệ. Có thể sử dụng cọc gỗ hoặc tre ngâm, rào chắn bằng cây tre hoặc phên nứa, cọc bê tông… Kết hợp làm hàng rào xanh.

Cổng ra vào: Trụ cổng bằng gỗ hoặc tre ngâm. Cánh cổng bằng tre đan hoặc kết hợp dây thép gai đan. Bề rộng cổng bằng đường ra vào.

Làm luống và đường đi

Yêu cầu khi thiết kế luống và đường đi:

+ Tiết kiệm diện tích đất

+ Thuận lợi cho việc đi lại, chăm sóc.

Kích thước luống: rộng từ 1,1 – 1,2m, dài tùy theo chiều dài và địa hình vườn ươm, nếu quá dài thì cứ khoảng 20 - 25m cắt làm một luống.

Hướng luống: Làm vuông góc với hướng dốc của vườn để hạn chế xói mòn, rửa trôi.

Lối đi giữa hai luống rộng 35 - 40cm

Lối đi giữa hai đầu luống rộng 50 – 60cm

Lối đi chính cách nhau 50 - 60m, rộng 1 – 2m;

Lối đi quanh vườn ươm từ luống đến vách che rộng 0,8 – 1m.

Hình 2.1.3. Luống và đường đi trong vườn ươm

Giữa các đầu luống nên cắm các cọc nhỏ để khi kéo dây tưới không làm đổ ngã cây giống.

Hình 2.1.4. Cắm cọc đầu góc các luống

Làm các công trình khác

Làm hệ thống tưới

- Nguồn nước tưới: nước giếng, nước ao hồ, sông suối…

Hình 2.1.5. Giếng cung cấp nước tưới cho vườn ươm

Hệ thống tưới: máy bơm, ống nước, thùng ô doa…

Hình 2.1.6. Hệ thống tưới nước trong vườn ươm

Với vườn ươm quy mô nhỏ, tạm thời có thể bơm nước vào các bể, thùng chứa nhỏ để tưới trung chuyển hoặc dùng ô doa để tưới:

Vị trí bể nước nên để ở giữa khu vườn ươm để thuận lợi cho việc chăm sóc.

Hình 2.1.7. Bể chứa nước tưới bằng xi măng

Số lượng bể tùy theo quy mô vườn ươm lớn hay nhỏ. Đối với các vườn có diện tích lớn (>5.000 m2) cần 4 – 6 bể và mỗi bể 5 – 6m3, còn các vườn có diện tích nhỏ (<500 m2 cần từ 1 – 2 bể)

Tạo bể chứa nước tưới bằng cách đào các hố sâu khoảng 1,0 – 1,5m; rộng 1,5 – 2m; dài 2 – 3 m; dưới đáy và thành hố láng xi măng chống thấm hoặc trải các tấm bạt nilon không thấm. Mép bạt phủ rộng trên mặt hố và dùng đất nén chặt để cố định.

Hình 2.1.8. Dùng bạt nilon không thấm để làm bể chứa nước tưới

Đối với vườn ươm cố định có thể lắp đặt hệ thống tưới phun để tưới trực tiếp vào luống.

                                 Bảng: Tiêu chuẩn kỹ thuật hệ thống tưới nước vườn ươm