Các tiêu chí kỹ thuật trồng và chăm sóc cây xạ đen

1. Thời vụ trồng

Cũng như đa số các loại cây trồng khác xạ đen được trồng vào hai vụ chính là vụ xuân và vụ thu:

 - Vụ xuân: từ tháng 3 tới tháng 4

 -  Vụ thu: từ tháng 8 đến tháng 9

Nên trồng xạ đen vào những ngày trời râm mát hoặc có mưa nhỏ.

2. Phương thức trồng

2.1.Trồng dưới tán rừng tự nhiên

- Xạ đen có thể trồng dưới tán rừng tự nhiên nghèo kiệt, hoặc trong các khu đất trống của rừng tự nhiên.

- Mật đột trồng tùy thuộc vào hiện trạng của rừng và các khoảng đất trống dưới tán rừng. Nhưng thông thường trồng với mật độ 1.500 - 2.000 cây/ha.

2.2. Trồng dưới tán rừng trồng

- Trồng xạ đen dưới tán rừng trồng vừa tận dụng được không gian dưới tán rừng, vừa giảm công chăm sóc rừng trồng và tận dụng được không gian dinh dưỡng dưới tán rừng.

- Mật độ trồng: 1.500 - 2.000 cây/ha

2.3. Trồng dưới tán cây ăn quả trong vườn

- Tận dụng không gian trống trong các vườn cây ăn quả chúng ta có thể trồng xen cây xạ đen góp phần nâng cao thu nhập trên một đơn vị diện tích đất.

- Mật độ trồng: 1.000 - 1.500 cây/ha

               Câyxạ đen                                                                Cây ăn quả

Hình 1: Xạ đen trồng dưới tán cây ăn quả

2.4. Trồng thuần loài trên đất trống

Mật độ trồng: 2.500  - 3.000 cây/ha.

Hình 2:  Xạ đen có thể trồng thuần loài trên đất đồi trống

2.5. Trồng tận dụng đất ở bên đường đi, bờ mương, bờ kênh ...

- Mô hình này góp phần hạn chế cây dại phát triển mặt khác lại có thêm thu nhập cho bà con nông dân

- Thường trồng với khoảng cách: 2x2m 1.3. Mật độ trồng

- Trồng dưới tán rừng tự nhiên mật độ: 1.000 - 2.000 cây/ha

- Trồng dưới tán rừng trồng mật độ: 1.000 - 2.000 cây/ha

-  Trồng dưới tán cây ăn quả mật độ: 1.000 - 1.500 cây/ha

- Trồng tận dụng đất ven đường đi, bờ ao, bờ kênh ... với khoảng cách 2x2m.

3. Mật độ trồng   

- Trồng dưới tán rừng tự nhiên mật độ: 1.000 - 2.000 cây/ha

- Trồng dưới tán rừng trồng mật độ: 1.000 - 2.000 cây/ha

- Trồng dưới tán cây ăn quả mật độ: 1.000 - 1.500 cây/ha

4. Chuẩn bị đất trồng

4.1. Phát dọn thực bì

- Xử lý thực bì nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho công việc làm đất và trồng cây. Hạn chế thực bì chèn ép cây non mới trồng

4.1.1. Phát, dọn toàn diện (phát, dọn trắng)

-  Phát thực bì: Phát từ dưới dốc lên, hướng phát theo đường đồng mức

-  Trình tự các bước phát dọn thực bì:

Bước 1: Phát toàn bộ thảm tươi, cây bụi, dây leo, những cây có đường kính dưới 6cm, phát thấp gốc dưới 10cm, băm cành nhánh thành đoạn ngắn không quá 1m.

Hình 3 : Phát dọn thực bì toàn diện

Bước 2: Khai thác, tận dụng gỗ, củi, chặt những cây có đường kính từ 6cm trở lên, tuỳ theo yêu cầu sử dụng mà phân loại, cắt khúc cho phù hợp. Cần đảm bảo an toàn lao động khi chặt hạ cây

Bước 3: Gạt toàn bộ thực bì đã phát sang khu vực phát dọn tạo thành đường băng cản lửa rộng 10 ¸ 12

4.2.2. Dọn thực bì

- Dọn bằng cách đốt: Sau khi phát 2 tuần, cành nhánh bắt đầu khô, gạt thành những đống nhỏ và đốt trên toàn diện tích, khi đốt phải làm đường băng cản lửa và châm lửa cuối hướng gió.

Hình 4: Dọn thực bì bằng cách đốt

-   Dọn thực bì bằng cách để mục: Thường áp dụng ở những nơi dễ gây ra cháy rừng hoặc nơi có độ dốc lớn. Thực bì sau khi phát để khô rụng hết lá, dọn thành băng, theo đường đồng mức, sao cho không ảnh hưởng đến việc làm đất trên băng trồng cây sau này

-  Phát, dọn cục bộ theo băng

- Áp dụng nếu trồng xạ đen dưới tán rừng thứ sinh nghèo kiệt, nơi có độ dốc lớn.

- Băng phát chạy theo đường đồng mức, có bề rộng 10 ¸ 30m

-  Thực bì sau khi phát xếp gạt sang băng không phát hoặc xếp đống rồi đốt trên băng phát

Hình 5: Phát dọn thực bì theo băng

4.2. Làm đất

4.2.1. Làm đất toàn diện

- Cuốc đất trên toàn diện tích trồng xạ đen sâu 10 ¸ 15cm sau đó cuốc hố có kích thước, cự ly, mật độ theo loài cây trồng.

-  Ưu điểm: Cải tạo toàn bộ lớp đất mặt, giữ ẩm cho đất, tiêu diệt hầu hết cỏ dại

- Nhược điểm: Dễ bị xói mòn lớp đất mặt nên hạn chế áp dụng nơi có độ dốc trên 200

-  Làm đất theo băng

-  Cày lật đất theo băng : Cày băng chạy theo đường đồng mức, băng cày rộng 150cm, sâu 20 ¸ 30cm áp dụng nơi có độ

dốc dưới 150

+ Cuốc hạ băng rộng 120cm, băng chạy theo đường đồng mức + Mặt băng dốc vào mái taluy

+ Cuốc hố có kích thước, cự ly và mật độ theo thiết kế tương ứng với từng phương thức trồng

4.2.2. Làm đất theo hố

+  Làm đất theo hố là phương pháp được áp dụng phổ biến hiện nay.

+ Cách bố trí hố nằm trên hàng chạy theo đường đồng mức, các hố bố trí so le theo hình nanh sấu.

+ Trong thực tế sản xuất hiện nay có thể bố trí hố theo đường dọc từ đỉnh xuống chân núi.

   Cự ly hố, cự ly hàng, mật độ cụ thể theo từng phương thức trồng

4.3. Cuốc hố, bón lót

- Kích thước hố: 30x30x30cm

-  Cuốc lật hoặc xới đất, rẫy cỏ cục bộ 1m2 xung quanh vị trí đào hố, nhặt sạch rễ cây lớn (trên 2cm)

- Cuốc hố kích thước 30 x 30 x30 cm, khi đào chú ý để riêng lớp đất mặt một bên phía trên dốc, chặt đứt toàn bộ rễ cây có trong lòng hố, hố phải vuông và đứng hố, hoàn thành việc cuốc hố trước khi trồng 1 tháng

- Cuốc hố xong, phơi ải 2 - 4 tuần

- Bón lót mỗi hố 5kg phân chuồng hoai mục + 0,2kg phân lân

- Lấp hố trước khi trồng 15 ngày, lấp toàn bộ lớp đất mặt đã nhặt hết rễ cây, sỏi , đá xuống hố, mặt hố lấp xong phải cao hơn mặt đất tự nhiên 2-3 cm.

Hình 6: Lấp đất màu, vạc cỏ, lấp hố hoàn chỉnh

5. Trồng cây

5.1. Tạo hố.

Dùng cuốc hoặc bay tạo hố có độ sâu hố lớn hơn chiều cao bầu từ 2 ¸ 4 cm sau đó san phẳng đáy hố.

5.2. Rạch vỏ bầu và đặt cây xuống hố.

- Rạch vỏ bầu: Dùng dao tem rạch vỏ bầu theo chiều dọc bầu. Yêu cầu bầu không bị vỡ và đứt rễ cây.

-  Đặt cây xuống hố: Nhẹ nhàng đặt cây xuống hố giữ cho cây thẳng đứng.

5.3. Lấp và nén đất.

- Lấp đất lần 1: Lấy đất nhỏ lấp kín xung quanh 2/3 chiều cao bầu nhẹ nhàng nhấc vỏ bầu. Dùng hai bàn tay nén đất chặt xung quanh bầu theo chiều thẳng đứng không nén vào bầu làm vỡ bầu.

- Lấp đất lần 2: Lấp đất kín bầu và tiếp tục nén đất quanh bầu.

- Lấp đất lần 3: Phủ kín mặt hố (Trên cổ rễ 1¸ 2 cm), vun đất tạo mặt hố có hình mâm xôi hay phẳng tuỳ theo đặc điểm loài cây.

           1                              2                                3                              4                           5                      6

             1 Tạo hố; 2. Rạch vỏ bầu ;3. Đặt cây xuống hố; 4. Lấp đất lần 1; 5 Lấp đất lần 2; 6. Lấp đất lần 3

Hình 7: Các bước trồng cây con có bầu

  Chú ý: Sau khi trồng Xạ đen 01 tháng, tiến hành kiểm tra tỷ lệ cây sống, cây chết và tiến hành trồng dặm các cây chết.

6. Chăm sóc sau trồng

6.1.Tưới nước

- Trong thời gian đầu khi mới trồng nếu thời tiết quá khô hạn chúng ta có thể tưới cho cây tránh làm cho cây bị héo chết.

Khi cây đã ổn định thì không cần phải tưới nước vì xạ đen là cây có khả năng chịu được khô hạn cao.

Hình 8: Cây xạ đen được trồng ở vườn hộ

6.2. Làm cỏ, xới đất

- Phát dọn dây leo và cây cỏ lấn át xạ đen, giữ ẩm cho gốc cây.

- Phát thực bì, dây leo. Phát sát gốc, chiều cao gốc chặt không quá 5cm, dập cành nhánh sát mặt đất.

- Dọn sạch xung quanh gốc cây có đường kính từ 0,8 - 1,0 m

- Làm cỏ, xới đất, vun gốc:

- Trong 2 năm đầu: mỗi năm 2-3 lần phát cỏ xâm lấn và xới quanh gốc đường kính 0,8 - 1,0m.

Hình 9: Làm cỏ quanh gốc                        Hình 10: Xới đất vun gốc + Làm cỏ xới đất theo hố:

- Vạc cỏ xung quanh gốc cây có đường kính rộng từ 0,8 ¸1,0m

- Xới đất xung quanh gốc cây cách xa gốc cây từ 10 - 20cm, độ sâu xới đất từ 10 ¸15cm, càng xa gốc cây càng cuốc sâu hơn.

- Đường kính hố xới từ 0,8 ¸1,0m, xới đất kết hợp vun gốc, vun cao hơn mặt hố từ 3 ¸5cm.

6.3. Bón phân

Tới năm thứ 3 tiến hành bón thúc cho cây:

- Các loại phân thường dùng như: NPK, phân chuồng hoại mục

- Số lần bón: từ năm thứ 3 năm, mỗi năm bón 1 lần.

- Lượng phân bón: Phân NPK bón 0,3 kg/cây/năm hoặc phân chuồng hoai mục 3kg/cây/năm.

- Cách bón: Bón theo rạch sâu 15 - 20cm, xung quanh và cách gốc 40 - 50cm, lấp đất kín rạch.

Hình 11: Bón phân cho cây

6.4. Bảo vệ cây xạ