Hướng dẫn thực hành sử dụng phân trung lượng Silic

Trong quy định về các loại phân chính thì có 3 yếu tố N, P, K về các loại phân bón thứ yếu chỉ có ba yếu tố canxi, magie, lưu huỳnh, nhưng từ khi phát triển cách mạng giống cây trồng và hóa học hóa nông nghiệp, sản xuất nông nghiệp đi vào thâm canh cao độ nhu cầu bón các yếu tố sau đây bắt đầu lộ rõ: silic, natri và clo.

Tất cả các loại cây trồng đều chứa silic. Đặc biệt là cây hòa thảo. Lượng silic cây lúa hút ở năng suất 8,6 tấn/ha là 890kg SiO2/ha, riêng trong vỏ trấu, số lượng silic là 235kg SiO2/ha, cao nhất trong các yếu tố gần gấp 3 lần kali là yếu tố cao thứ hai. Vai trò sinh lý của silic chưa được nghiên cứu nhiều. Có ý kiến cho rằng silic không có vai trò gì đặc biệt ngoài tác dụng làm cứng mô chống đỡ. Người ta đã trồng cây trong dung dịch không có silic và nhận thất rằng cây vẫn phát triển bình thường. Nhận xét của Viện lúa quốc tế cho thấy rằng silic có các tác dụng sau đây đối với lúa:

- Giúp cho chống sự xâm nhập vủa vi khuẩn và nấm gây bệnh. Nếu cây lúa có tỷ lệ siliec cao thì sâu đục thân, sâu cuốn lá cũng khó xâm nhập.

- Làm cho lá đứng giúp cho cây quang hợp tốt.

- Làm cho cây cứng chống được đỗ.

- Làm giảm sự mất nước giúp cho cây chống hạn và chống nóng.

- Làm tăng khả năng oxy hóa của rễ lúa làm giảm tác hại do hút quá nhiều sắt và mangan.

Các tác dụng khác được ghi nhận và ở nhiều loại cây là:

- Cần cho sự tạo thành diệp lục, cần thiết cho quang hợp.

- Làm tăng hiệu quả sử dụng phân lân và hiệu quả sử dụng phân đạm.

- Làm cho thuốc lá dễ cháy hơn và làm tăng chất lượng thuốc lá.

Như vậy silic có tác dụng chủ yếu đến tính chống chịu: thiếu ánh sáng, thiếu nước, nhiệt độ cao và sâu bệnh hại.

Chính do khả năng tính chống chịu này mà silic càng ngày càng được chú ý khi sản xuất càng đi vào hướng thâm canh, gỡ mối khó khăn căn bản khi sử dụng các giống mới: giống cho năng suất và chất lượng sản phẩm cao thường có tính chống chịu yếu.

Cây trồng kể cả cây non cũng lấy được silic trong đất. Khi nhu cầu thấp thì số lượng SiO₂ dễ tiêu trong đất còn có thể đủ thỏa mãn nhu cầu, nhưng khi nhu cầu cao không khỏi có hiện tượng thiếu Si.

Hiệu quả của bón silic cho cây trồng chưa nhiều nhưng kết quả ban đầu cho thấy đối với một số cây như thuốc lá, dưa chuột, ngô và lúa đặc biệt là lúa đồi, lúa mì, lúa mạch cao lương bón silic lợi nhiều mặt và tăng năng suất. Lúa trồng trên đất bạc màu thoái hóa và lúa đồi cần chú ý bón silic. Trên đất đồi, silic dễ tiêu ít hơn đất lúa nước, lúa thường hay bị bệnh đạo ôn hơn lúa nước. Bón silic có thể làm giảm bệnh.

Vì số lượng silic trong đất cao cho nên định lượng silic trong đất không ích lợi cho việc xác định nhu cầu cần bón. Định lượng silic trong cây có thể phù hợp hơn. Theo Yoshida khi lượng silic trong cây lúa < 5% thì cây lúa thiếu silic nghiêm trọng và nếu lượng SiO₂ < 11% bón silics cho lúa có hiệu quả.

Các nhà sản xuất lúa Nhật bản dùng xỉ silicat để làm phân silic. Lượng bón khoảng 1,5-2 tấn/ha/vụ. Trong xỉ silica ngoài silic ra còn có chứa canxi 20% MgO và 10% mangan. Tác dụng tăng năng suất còn có thể là do tác dụng của magie và mangan góp phần. Người Triều Tiên dùng canxi metasilica (wallastonite) để bón cho lúa trồng trên đất đã thoái hóa.

Để bổ sung cho ruộng lúa giải pháp có hiệu quả nhất và dễ thực hiện nhất là sử dụng phân lân nung chảy Văn Điển và Ninh Bình. Hàm lượng SiO2 trong phân lân nung chảy Văn Điển từ 24-32%. Bón 60kg P2O5 bằng phân lân nung chảy Văn Điển có thể cung cấp 86-115kg SiO2 cho cây lúa, đủ thỏa mãn nhu cầu về silic. Sự trộng thêm secpentin vào phân lân supe cũng cung cấp thêm một số lượng silic nhưng số lượng ít và dạng khó tiêu hơn.

Hướng dẫn thực hành sử dụng phân bón, NXB Nông nghiệp, Hà Nội,1996. (GS Võ Minh Kha)