Cây thạch xương bồ

Tên gọi khác: Xương bồ, thanh tâm thảo, thủy xương bồ, thủy phục linh, cửa tiết xương bồ.

Tên khoa học: Acorus calamus

Cây xương bồ là một loài thực vật có nguồn gốc từ khu vực châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ. Tại Việt Nam, cây mọc hoang ở các vùng núi phía Bắc như Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai, Lai Châu... và thường tìm thấy cây ở bờ suối, rìa ruộng, đầm lầy và vùng đất ẩm.

1. Đặc điểm hình thái cây xương bồ

Thân rễ: Mọc ngang, đường kính to bằng ngón tay, có nhiều đốt, phân nhánh mạnh, bên ngoài màu vàng nâu, bên trong màu trắng ngà, chứa tinh dầu thơm đặc trưng.

Lá: Mọc thẳng từ gốc, hình mác hẹp, dài 50 – 100 cm, rộng 1 – 3 cm, mép nguyên, có đường gân song song dọc theo phiến lá, khi vò nát có mùi thơm dễ chịu.

Hoa: Cụm hoa hình bông, mọc từ kẽ lá, có màu xanh nhạt hoặc vàng lục, hoa nhỏ, lưỡng tính, sắp xếp dày đặc trên bông. Mùa hoa thường vào tháng 5 - 7.

Quả: Cây ít khi đậu quả trong điều kiện tự nhiên, quả có hình cầu hoặc bầu dục, chứa nhiều hạt bên trong.

2. Tác dụng của cây xương bồ

Trong đông y

Thạch xương bồ có vị cay, tính ấm, quy kinh tâm, can và tỳ, có những tác dụng chính sau:

An thần, cải thiện trí nhớ: Giúp thư giãn tinh thần, giảm lo âu, căng thẳng, hỗ trợ điều trị suy giảm trí nhớ, hay quên, mất ngủ.

Trị bệnh tiêu hóa: Kích thích tiêu hóa, giảm đầy bụng, khó tiêu, chướng hơi, hỗ trợ điều trị tiêu chảy, viêm dạ dày.

Trị ho, viêm họng, tiêu đờm: Long đờm, giảm ho, viêm họng, viêm phế quản.

Hỗ trợ phong thấp, đau nhức xương khớp: Ngâm rượu hoặc sắc nước uống giúp giảm đau nhức xương khớp.

Giúp thông kinh, lợi tiểu: Điều hòa kinh nguyệt, hỗ trợ trị tiểu tiện khó khăn.

Trong y học hiện đại

Bảo vệ hệ thần kinh, hỗ trợ điều trị Alzheimer.

Chống viêm, kháng khuẩn, có tác dụng đối với vi khuẩn gây bệnh đường hô hấp và tiêu hóa.

Hỗ trợ giảm đường huyết, tốt cho người tiểu đường.

Ức chế tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư gan và phổi.

3. Cách dùng cây xương bồ

Dạng trà

Hãm 5-10g rễ khô với nước nóng, uống trong ngày giúp an thần, hỗ trợ tiêu hóa.

Dạng ngâm rượu

Ngâm rễ thạch xương bồ với rượu trắng (1kg rễ ngâm với 4-5 lít rượu) để uống hoặc xoa bóp trị đau nhức xương khớp.

Dạng bột

Tán bột, kết hợp với mật ong để uống giúp bổ não, cải thiện trí nhớ.

4. Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây xương bồ

4.1. Bài thuốc an thần, cải thiện trí nhớ

Nguyên liệu: Thạch xương bồ 6g, viễn chí 6g, táo nhân sao 10g, long nhãn 10g Cách dùng: Sắc với 1 lít nước, uống trong ngày.

4.2. Bài thuốc trị mất ngủ, suy nhược thần kinh

Nguyên liệu: Thạch xương bồ 8g, lạc tiên: 15g, lá vông 10g

Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 lần trước khi ngủ.

4.3. Bài thuốc trị ho, viêm họng, tiêu đờm

Nguyên liệu: Thạch xương bồ 10g, cam thảo 5g, mạch môn 10g

Cách dùng: Sắc uống ngày 2 lần.

4.4. Bài thuốc hỗ trợ tiêu hóa, trị đầy bụng, khó tiêu

Nguyên liệu: Thạch xương bồ 10g, trần bì 5g, gừng khô 5g.

Cách dùng: Sắc uống ngày 2 lần, có thể pha thêm mật ong.

4.5. Bài thuốc trị đau nhức xương khớp, phong thấp

Nguyên liệu: Thạch xương bồ 15g, cốt toái bổ 10g, ngưu tất 10g

Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 lần, dùng 2-3 tuần.

4.6. Bài thuốc trị đau dạ dày, viêm loét dạ dày

Nguyên liệu: Thạch xương bồ 10g, nghệ vàng 10g, cam thảo 5g

Cách dùng: Sắc uống trước bữa ăn, ngày 2 lần.

4.7. Bài thuốc ngâm rượu giúp mạnh gân cốt, bổ khí huyết

Nguyên liệu: Thạch xương bồ 500g, đương quy 200g, đỗ trọng 200g, rượu trắng 5 lít.

Cách dùng: Ngâm 1 tháng, mỗi ngày uống 10-15ml.

4.8. Bài thuốc chữa cảm lạnh, đau đầu do phong hàn

Nguyên liệu: Thạch xương bồ 8g, gừng tươi 5g, kinh giới 10g.

Cách dùng: Sắc uống khi còn ấm, ngày 1 lần.

5. Lưu ý khi sử dụng

Không dùng cho phụ nữ mang thai.

Không dùng quá liều vì có thể gây kích thích thần kinh.

Người bị bệnh tim mạch, huyết áp cao cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

6. Kết luận

Cây xương bồ là một vị thuốc quý trong đông y, có nhiều tác dụng đối với sức khỏe. Tuy nhiên, khi sử dụng cần tuân thủ đúng liều lượng và tham khảo ý kiến chuyên gia để đảm bảo an toàn.