Cây lạc tiên

Tên khoa học: Passiflora foetida

Tên gọi khác: Chùm bao, lồng đèn, dây nhãn lồng, lạc tiên dây, lồng mức

1. Nguồn gốc và phân bố

Cây lạc tiên có nguồn gốc từ châu Mỹ nhiệt đới, chủ yếu phân bố tại Nam Mỹ và Trung Mỹ. Tại Việt Nam, loài cây này mọc hoang ở nhiều khu vực từ đồng bằng, trung du đến miền núi, đặc biệt là ven rừng, bờ ruộng và bãi hoang.

2. Đặc điểm thực vật học

Thân cây: Dạng dây leo, mềm, có nhiều tua cuốn giúp bám vào các vật thể khác để phát triển. Thân cây rỗng, phủ một lớp lông tơ mềm mịn.

Lá cây: Mọc so le, hình tim hoặc hình tam giác, có 3 thùy nhọn ở đầu. Lá có kích thước trung bình từ 5-8cm, mép lá có răng cưa nhẹ, mặt trên lá xanh đậm, mặt dưới màu nhạt hơn và có lông mỏng.

Hoa: Hoa lạc tiên có màu trắng tím, mọc đơn độc ở nách lá. Hoa có 5 cánh nhỏ, phần nhụy có màu vàng và tím hòa quyện. Hoa thường nở vào tháng 4 đến tháng 5.

Quả: Quả mọc đơn lẻ, có hình trứng hoặc hình cầu, đường kính khoảng 3-5cm. Khi chín, quả chuyển sang màu vàng cam, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ được bao bọc bởi lớp thịt quả mềm, có vị chua ngọt đặc trưng.

Hạt: Hạt nhỏ, có vỏ cứng, thường được phát tán nhờ gió hoặc động vật ăn quả rồi phát tán hạt ra môi trường.

3. Cách dùng lạc tiên

3.1. Dạng trà

Dùng 10-15g lạc tiên khô hãm nước sôi, uống thay trà hàng ngày giúp an thần, dễ ngủ.

3.2. Dạng thuốc sắc

Kết hợp với táo nhân, tâm sen để tăng hiệu quả an thần.

3.3. Dùng ngoài da

Giã nát lá tươi, đắp lên vùng da bị viêm, ngứa.

4. Thu hoạch và sơ chế

4.1. Thu hoạch

Thời điểm: Quanh năm, tốt nhất khi cây ra hoa hoặc có quả non (xuân - hè).

Bộ phận dùng: Thân, lá, ngọn non, rễ, quả.

4.2. Cách sơ chế

Dùng tươi: Luộc, nấu canh hoặc làm nước ép.

Phơi/ sấy khô: Cắt đoạn ngắn, phơi râm hoặc sấy 50-60°C.

Ngâm rượu: Rễ rửa sạch, phơi khô, ngâm với rượu trắng theo tỷ lệ phù hợp.

5. Công dụng chữ bệnh

5.1. Bài thuốc giảm căng thẳng, mệt mỏi

Nguyên liệu: 300g lạc tiên, 200g râu ngô, 100g rau má

Cách dùng: Phơi khô hoặc sao vàng, đun với 750ml nước đun còn 300ml, chia làm 2 lần uống trong ngày.

5.2. Bài thuốc trị mất ngủ

Nguyên liệu: 50g lạc tiên, 30g lá vông, 2,2g tâm sen, 10g lá dâu

Cách dùng: Đun với 200ml nước cô thành cao lỏng. Mỗi lần uống 2 - 4 thìa nhỏ pha với nước ấm trước khi ngủ.

5.3. Bài thuốc trị ho, viêm phế quản

Nguyên liệu: 3 - 15g lạc tiên

Cách dùng: Rửa sạch lá tươi, đun với 500ml nước đun còn 150ml, uống hàng ngày đến khi hết ho.