Biện pháp phòng trừ rầy xanh đuôi đen hại lúa

Trên ruộng lúa ở vùng chúng tôi gần đây nhất có xuất hiện một loại sau rầy nhìn gần giống con bọ ve sầu nhưng nhỏ hơn rất nhiều, chỉ bằng cỡ đầu chân nhan, lưng của chúng có màu xanh ở gần đuôi có màu đen, còn đầu có màu hơi vàng. Xin cho biết chúng là loài sâu rầy gì? Chúng có phá hại cây lúa không? Nếu có thì có cách nào để phòng trị chúng?

Trả lời:

- Theo như mô tả của bạn, kết hợp với những gì hiểu biết được về tình hình sâu bệnh hại trên cây lúa ở vùng các bạn, chúng tôi cho rằng cái con sâu rầy mà bạn hỏi là con rầy xanh đuôi đen (Nephotetix sp.), thuộc họ ve sầu nhẩy (Cicadellidae), bộ cánh đều (Homoptera). Đây là một loài côn trùng hại lúa ở nước ta và nhiều nước trồng lúa trong khu vực cũng như trên thế giới như: Thái Lan, Indonesia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Triều Tiên... và cả một số nước ở châu Âu, châu Phi...

- Đúng như bạn đã quan sát thấy, cơ thể của con trưởng thành chỉ nhỏ cỡ chân nhang (cỡ như con rầy nâu) và nhìn tương đối giống con ve sầu, thân của con cái chỉ dài khoảng 5,5mm, còn con đực chỉ khoảng 4,5mm, màu xanh lá mạ, đầu có màu hơi vàng. Cánh trước có màu xanh, khoảng 1/3 về phía mút cánh có màu nâu nhạt (nếu là con cái) hoặc màu đen (nếu là con đực), khi đậu hai cánh xếp lại, làm cho phần có màu nâu, màu đen nằm ở phía cuối cơ thể (phía đuôi) nên bạn thấy đuôi của chúng có màu nâu, đen (vì thế để dễ phân biệt với những loài rầy khác các nhà chuyên môn đã đặt tên cho chúng là rầy xanh đuôi đen) (ảnh 43).

- Rầy trưởng thành cái đẻ trứng vào trong mô của mép lá lúa hay trong mô của thân cây lúa. Chỗ rầy đẻ trứng thường có màu nâu và mô chỗ đó hơi gồ lên một chút. Trứng được đẻ thành từng ổ khoảng 2-50 quả, xếp thành hàng xiên. Một con cái có thể đẻ được khoảng 10-200 trứng. Sau khi đẻ khoảng 4-5 ngày thì trứng nở ra ấu trùng (rầy non). Ban ngày rầy trưởng thành thường ẩn náu ở phía dưới của khóm lúa, tối bò lên để phá hại, vì thế nếu không có kinh nghiệm khi ra ruộng chúng ta chỉ quan sát ở phía trên mặt tán lá sẽ dễ dàng bỏ sót rầy nằm ở phía dưới. Rầy có xu tính với ánh sáng đèn, nên vào thời gian có rầy trưởng thành ra rộ ta thường bắt gặp rầy từ ruộng bay vào bu bám trên những bóng đèn điện gần với ruộng lúa.

- Rầy non không có cánh, đỉnh đầu có vài đốm nâu. Rầy non có 5 tuổi, dài khoảng 1-4mm, tuổi 1-2 có màu xanh nhạt, tuổi 3-4 xanh vàng và tuổi 5 có màu xanh lá mạ. Khi mới nở rầy non thường sống tụ tập xung quanh ổ trứng, khi lớn chúng phân tán dần ra xung quanh để gây hại.

- Cả rầy trưởng thành và rầy non đều gây hại cho cây lúa bằng cách chích hút nhựa của lá, gân lá, bẹ lá và cả đòng non của cây lúa. Làm cho cây lúa bị úa vàng, héo, ngừng sinh trưởng. Khi bị hại cây lúa thường trổ bông ít, hạt bị lép trắng, gạo dễ bị vỡ khi xay xát và ăn có vị đắng. Nếu bị hại nặng nhìn ruộng lúa như bị lửa đốt vàng rực từng đám, phần gốc lúa bị thối mủn, rễ bị thối đen và cây lúa bị chết.

- Có người đã xếp rầy xanh đuôi đen vào nhóm đa ký chủ vì ngoài cây lúa chúng còn gây hại trên nhiều loại cây khác như: ngô, mía, cỏ lồng vực, cam quyets, khoang lang, các loại rau cải và cả trên lúa mì... vì thế việc phòng trừ chúng bảo vệ cây lúa đôi khi cũng gặp trở ngại do chúng có mặt trên rất nhiều loại cây trồng trong khu vực trồng lúa.

- Ngoài gây hại trực tiếp cho cây lúa, rầy xanh đuôi đen còn là vật trung gian truyền bệnh vius gây ra bệnh vàng lụi cho cây lúa. Vào những năm 60 của thế kỷ trước rầy xanh đuôi đen đã truyền bệnh vàng lụi gây hại rất nặng cho hafngm ngàn ha lúa ở vùng Tây Bắc nước ta. Sau giai đoạn đó chúng còn gây hại rải rác nhiều nơi ở đồng bằng sông Hồng và các tỉnh thuộc ven biển miền Trung.

- Thực tế đồng ruộng cho thấy rầy xanh đuôi đen thường tập trung gây hại ở những ruộng bón nhiều phân đạm, không cân đối với lân và kali làm cho cây lúa xanh tốt rậm rạp, ruộng lúa bít bùng, tạo ẩm độ không khí cao trong vùng tán lá. Đặc biệt là lại trùng với giai đoạn lúa làm đòng đến ngậm sữa vào chắc, (là giai đoạn dễ bị rầy gây hại nhiều nhất trong quá trình sinh trwornmg và phát triển của cây lúa) thì ruộng càng dễ bị hại nặng hơn. Thời tiết nóng, có mưa nhiều cũng là điều kiện thuân lợi cho rầy phát sinh, phát triển và gây hại nhiều hơn.

Để hạn chế tác hại của rầy bạn nên áp dụng kết hợp một số biện pháp chính sau đây

-  Trước khi xuống giống cần vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ, thu dọn hết cỏ dại, lúa chét, lúa rày... trên ruộng để tiêu diệt rầy và trứng của chúng không cho chúng di chuyển sang phá vụ lúa sau.

-  Nên gieo sạ tập trung gọn thời vụ, tránh xuống giống lai rai quanh năm để hạn chế tình trạng trên đồng ruộng liên tục có thức ăn cho rầy sinh sống.

-  Gieo sạ với mật độ vừa phải, không nên gieo sạ quá dầy dễ làm cho ruộng lúa bít bùng thuận lợi cho rầy phát sinh, phát triển gây hại nặng. Nên dùng máy sạ hàng với lượng giống khoảng 100-120kg/ha là vừa.

-  Không nên bón quá nhiều phân đạm, cần bón cân đối với lân và kali, để cây lúa luôn khỏe có sức chống đỡ với rầy, mặt khác không làm cho cây lúa tốt lốp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho rầy phát triển gây hại nặng, tốt nhất là bón theo bảng so màu lá lúa mà ngành nông nghiệp đã khuyến cáo và hướng dẫn trong những năm vừa qua.

-  Nếu có thể được khi rầy trưởng thành xuất hiện rộ (thăm dò bằng cách buổi tối nhìn lên những bóng đèn ở gần khu ruộng lúa, nếu thấy có nhiều rầy bu bám vào đó là lúc trên ruộng lúa rầy trưởng thành đang ra rộ) thì vận động bà con cùng khu đồng đốt đèn rải rác trên cánh đồng (phía trên là ngọn đèn cách mặt lúa khoảng năm, bảy tấc, phía dưới là chậu nước có pha thêm dầu hôi, dầu nhớt...) để rầy bay vào rớt xuống chậu nước dính dầu mà chết.

- Từ khi lúa đẻ nhánh trở đi, nên kiểm tra ruộng lúa thường xuyên (nhất là những ruộng lúa tốt, có bộ lá xanh đậm) nếu phát hiện có nhiều rầy thì có thể sử dụng một trong các loại thuốc như: Bassa 50EC, Vitagro 50EC, Trebon 10EC, Applaud-Mipc 25WP, Applaud-Bas 27BTN, Padan 95SP, Polytrin P 440ND, Sherzol EC, Sevin 43FW (hoặc 85WP)... để phun xịt. Về liều lượng và cách sử dụng bạn có thể tham khảo hướng dẫn của nhà sản xuất có in sẵn trên bao bì