Chiết vải, nhãn và tiêu chuẩn cây vải nhãn chiết để trồng

1. Khái niệm chiết cành? chiết cành là gì?

Chiết cành là một phương pháp nhân giống vô tính làm cho cành chiết ra rễ ngay trên cành cây mẹ bằng cách lấy đi một khoanh vỏ, đắp lên vị trí khoanh vỏ một lớp đất ẩm sau đó bọc nilon giữ ẩm, chờ chỗ đắp đất ra rễ đủ tiêu chuẩn thì cắt cành khỏi cây mẹ, tạo được cây con có khả năng sống độc lập và mang đầy đủ các đặc tính di truyền của cây mẹ.

2. Ưu nhược điểm của phương pháp chiết cành

Là phương pháp tạo được cây con có các đặc tính giống như cây mẹ bằng biện pháp nhân giống truyền thống có từ lâu trong dân gian.

2.1. Ưu điểm của phương pháp chiết cành

- Tạo ra được cây con giữ được đặc tính di truyền của cây mẹ

- Cây con sớm ra hoa kết quả

- Cây thấp, tán gọn, phân cành cân đối, thuận lợi cho chăm sóc và thu hoạch

- Nhanh cho cây giống chỉ từ 2 - 4 tháng

- Đơn giản dễ làm

2.2. Nhược điểm của phương pháp chiết cành

- Hệ số nhân giống thấp

- Không thực hiện được với một số loại cây ăn quả khó ra rễ (na, hồng...)

- Cây con không có rễ cọc do vậy khả năng chịu hạn, chống đổ kém

- Cây con có tuổi thọ ngắn (với cây ăn quả có múi)

- Dễ mang theo mầm sâu bệnh từ cây mẹ

- Ảnh hưởng đến sức khỏe của cây mẹ

3. Thời vụ chiết vải, nhãn

Thời vụ thích hợp cho chiết vải, nhãn là tháng 2- 3 và tháng 8-9

4. Chọn cây để chiết cành

Chọn cây giống đúng mục đích cần nhân, chọn những cây sinh trưởng khoẻ, sạch sâu bệnh, cho năng suất cao, phẩm chất tốt, ổn định qua nhiều năm

Cây lấy cành chiết có tuổi 7 - 10 năm, tán cân đối cho năng suất cao ổn định, sinh trưởng khoẻ, sạch sâu bệnh.

5. Chọn cành để chiết

Chọn cành bánh tẻ nằm ở lưng chừng tán, quay ra ngoài sáng (1- 2 năm tuổi), có đường kính từ 1,5 - 2 cm và cành có 2 - 3 nhánh.

Chọn cành bánh tẻ, sinh trưởng khoẻ, không sâu bệnh, cây có năng suất cao, ổn định và không có sâu bệnh nguy hiểm gây hại. Chọn những cành có đường kính từ 1 - 2 cm ở tầng tán giữa phía ngoài bìa tán, không chọn cành la, cành dưới tán và các cành vượt.

6. Các thao tác tiến hành chiết cành

6.1. Khoanh vỏ, làm sạch tượng tầng

Vị trí khoanh vỏ cách phía dưới chạc của cành khoảng 10-15 cm

Dùng dao cắt khoanh vỏ với chiều dài khoanh vỏ bằng 1,5 - 2 lần đường kính cành. Sau khi bóc lớp vỏ ngoài, dùng dao cạo sạch phần tượng tầng đến lớp gỗ.

6.2. Sử dụng chất kích thích ra rễ:

Các chất kích thích thường dùng là IAA, IBA, aNAA… ở nồng độ từ 3000 - 6000 ppm. Chấm thuốc lên phần vỏ phía trên vết khoanh rộng khoảng 2 cm để ráo rồi bó bầu

Khoanh vỏ cành chiết

6.3. Trộn đất để làm bầu

Đất bó bầu chiết phải đảm bảo các yêu cầu sau: tơi xốp, giữ ẩm tốt, không bị vỡ bầu khi đất khô, đủ dinh dưỡng do vậy nên chọn đất thịt nhẹ, đất cát pha, đất phù sa, đất bùn ao phơi khô nỏ.

Đất để làm bầu chiết

Tiến hành trộn đất đã chọn với chất độn (rơm, rác mục hay rễ bèo phơi khô cộng với phân chuồng hoai mục) theo tỷ lệ 2/3 đất +1/3 chất độn rồi nhào với nước đảm bảo độ ẩm 80%, tức là khi nắm đất vào tay đất không tở ra và nước không chảy qua kẽ ngón tay là được.

Trộn đất với chất độn để bó bầu

6.4. Bó bầu

6.4.1. Chuẩn bị vỏ bầu

Vật liệu làm vỏ bầu là nilon trắng không bị thủng, kích thước tuỳ thuộc vào đường kính cành chiết và kích thước bầu khi bó, thông thường có dạng hình chữ nhật chiều dài gấp rưỡi chiều rộng. Ví dụ: Cành cần chiết có đường kính 1,5cm thì vỏ bầu có kích thước 20 - 30cm

6.4.2. Chuẩn bị dây buộc bầu

Dây buộc bầu có thể dùng bằng lạt tre hoặc bằng dây nilon có chiều dài 30 - 50 cm, mỗi bầu 3 dây.

6.4.3. Bó bầu chiết.

Đất đã chuẩn bị xong chia thành từng nắm có độ to nhỏ phụ thuộc vào độ lớn của cành chiết, thường đường kính bầu đất khoảng 6- 8cm, chiều dài bầu khoảng 10-12cm.

Nắm hỗn hợp đất để chuẩn bị bó bầu

Kích thước bầu chiết

Dùng tay bẻ đôi nắm đất và ốp vào vết khoanh, đất phải trùm lên 2 đầu vết khoanh, phần cành bóc vỏ phải nằm ở giữa bầu

Bầu của cành chiết trước khi bọc nilon

Dùng giấy nilon bọc bên ngoài bầu đất, gấp 2 mép giấy nilon ở sườn bầu một đến 2 lần để chống bầu chiết bị thoát hơi nước sau đó vuốt vỏ bầu ôm sát với bầu đất và dùng dây lạt buộc chặt 2 đầu nilon bọc bầu chiết, buộc tiếp một dây còn lại vào giữa bầu.

Bầu của cành chiết sau khi bọc nilon

7. Cắt cành chiết

Sau chiết cành từ 2 tháng đến 3 tháng, quan sát rễ mọc trong túi bầu có mầu vàng, phân nhánh 3 đến 4 lần (rễ cấp 2 và rễ cấp 3) và bao trùm 1/3 - 1/2 bề mặt bầu là có thể cắt hạ cành chiết.

Quan sát các cành chiết trên vườn để chọn những cành chiết có bộ rễ đủ tiêu chuẩn để cắt cành đem giâm.

Những bầu chiết được đánh dấu để khi cắt nhanh chóng và chính xác căn cứ vào 2 tiêu chuẩn sau:

- Có thời gian chiết được từ 2 tháng đến 3 tháng

- Khi bầu chiết có nhiều rễ mầu vàng, phân nhánh 3 đến 4 lần (rễ cấp 2 và rễ cấp 3) và bao trùm 1/3 - 1/2 bề mặt bầu.

Vị trí cắt cành cách gốc bầu chiết 0,5 - 1cm.

Bầu chiết có bộ rễ đủ tiêu chuẩn để cắt cành

8. Xử lý cành chiết

Tiến hành theo các bước sau:

- Cành chiết cắt xong đưa vào nơi thoáng mát

- Tiến hành cắt bỏ bớt 2/3 đến 3/4 số lá trên cành

- Cắt bớt chiều dài những cành nhỏ qúa dài trên cành chiết

- Bó cành chiết thành từng bó từ 5 - 10 cành,

- Vận chuyển cành chiết về vườn giâm

- Ngâm nước để diệt kiến và bổ sung nước cho bầu chiết sau cắt

- Xếp dầy cành chiết ngọn hướng lên trên ở khu vực thoáng mát, không có nắng

9. Giâm cành chiết

9.1. Chuẩn bị vườn giâm cành chiết

Vườn giâm cành chiết đất phải được làm nhỏ, lên luống và xử lý mầm bệnh như làm đất gieo hạt và tiến hành căng lưới đen che bớt 50 -75% ánh sáng

Vườn giâm cành chiết có lưới che

9.2. Giâm cành chiết

Ngâm bầu của cành chiết vào nước sạch từ 5 đến 10 phút để loại bỏ kiến ở trong bầu chiết và để bầu chiết hút nước đủ ẩm

Bó các cành con của cành chiết lại bằng lạt hoặc dây nilon để cành chiết khi xếp vào luống giâm đỡ tốn diện tích

Tháo giấy nilon bọc bầu chiết sau đó nhúng bầu chiết vào dung dịch bùn ao hoặc phù xa sền sệt có pha thêm 1% phân supe lân để lớp bùn bám đều quanh bầu chiết

Xếp cành chiết thành luống trên vườn giâm đã được che nắng

Tiến hành tưới phun 3 - 5 lần /ngày khi thấy trên mặt bầu chiết rễ tiếp tục tái sinh thì tiến hành giâm cành.

Cành chiết được giâm trong sọt tre hoặc túi nilon thao tác giống như chuyển bầu cây từ bầu nhỏ sang bầu to,

Kích thước sọt hoặc túi ni lon tuỳ theo bầu chiết to hay nhỏ, sau đó dùng dây nilon để cố định sọt hoặc túi với cành chống xoay bầu làm đứt rễ cành chiết.

Vườn giâm cành vải chiết

Xếp bầu cành chiết thành luống và vén đất giữ bầu chiết tạo thành gờ luống giâm rồi tiến hành tưới nước ở dạng phun mưa hoặc phun sương 3-5 lần /ngày.

Sau 15- 20 ngày tiến hành giâm cành ra luống theo hàng với khoảng cách hàng cách hàng 25 - 30 cm, cây cách cây 25 Î 25 cm, lấp đất kín bầu, che bớt 50% ánh sáng tự nhiên, hàng ngày tưới nước đủ ẩm để cành cây chiết có thể sinh trưởng bình thường

10. Chăm sóc cành chiết sau giâm

10.1. Chăm sóc:

- Tưới nước đủ ẩm cho cây giâm ở vườn ươm

- Dỡ bớt dàn che để mở sáng khi đợt lộc non thứ nhất lá sắp thành thục

- Xới đất phá váng, làm cỏ để cành giâm sinh trưởng tốt

- Phòng trừ sâu bệnh hại cây giâm trong vườn

- Cắt tỉa cành cây giâm để cây có bộ khung tán cân đối

- Bứng cây đem trồng khi có điều kiện thời tiết thuận lợi.

10.2. Cắt tỉa, tạo hình cành chiết trong vườn giâm

10.2.1. Nguyên tắc tỉa để tạo hình

Tạo 2 - 3 thân chính, tới một độ cao nhất định thì bấm ngọn đi để các chồi bên phát triển

Tạo từ 2- 3 cành cấp 1 mọc đều về các hướng làm các cành chính.

Tạo cho cành hợp với thân một góc 45 độ để chạc cây được khoẻ

Cành cấp 2 nên giữ lại 3- 4 cành mọc xa thân để tán cây được thoáng

10.2.2. Xác định mức độ tỉa cành tạo hình

Tuỳ thuộc vào khả năng ra cành của từng loài cây để xác định mức độ tỉa cành cho phù hợp, với chồi vượt phải tỉa sạch sát thân.

Khi cây có thân chính cao 40 - 50cm, bấm nhẹ trên ngọn để thân chính ra 4 cành cấp 1 về 4 hướng.

Khi cành cấp 1 cao 25 - 30cm tiếp tục bấm nhẹ trên đỉnh cành cấp 1 để cây tiếp tục ra cành cấp 2 ...

10.2.3. Tỉa cành non

Bấm ngọn bằng kéo, yêu cầu cắt đúng vị trí cách đỉnh mầm muốn chừa lại chừng 5 mm có mặt vát nghiêng 45^o và ngược chiều với với mầm muốn chừa lại.

Bấm ngọn cành cấp 1 để hình thành cành cấp 2 như trên.

11. Chọn cành vải, nhãn chiết để trồng theo tiêu chuẩn VietGAP

Chọn những cành vải, nhãn chiết để trồng theo tiêu chuẩn sau:

- Đã được nuôi dưỡng trong vườn giâm và đảo bầu trước khi đem trồng từ 15 - 20 ngày.

- Có đường kính gốc từ 1,5 - 2cm, có 2 - 3 nhánh, có chiều cao từ 80cm - 90 cm, sạch sâu bệnh.

Cành được chiết từ cây mẹ có nguồn gốc lý lịch rõ ràng có năng suất cao, phẩm chất tốt được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận cây giống tốt.