Hướng dẫn kỹ thuật cắt tỉa cành cà phê chè

Cà phê chè (Arabica) đã xuất hiện ở miền núi phía Bắc Việt Nam hơn 100 năm và trở thành cây trồng quan trọng, góp phần tạo nên thương hiệu cà phê đặc sản của cả nước. Để cây sinh trưởng khỏe, năng suất ổn định và chất lượng quả cao, kỹ thuật tỉa cành và tạo tán là biện pháp không thể thiếu. Đây là thao tác giúp cây phân bổ ánh sáng hợp lý, hạn chế sâu bệnh, đồng thời hỗ trợ quá trình ra hoa và kết quả diễn ra đồng đều.

1. Tầm quan trọng của tỉa cành và tạo tán

Tỉa cành không chỉ giúp làm gọn tán mà còn quyết định đến sức khỏe và năng suất của vườn cà phê. Cây không được tỉa thường có tán rậm, ánh sáng khó chiếu xuống các cành cấp thấp, dẫn đến cành yếu, ra hoa kém và dễ phát sinh sâu bệnh như nấm hồng hay khô cành. Ngược lại, cắt tỉa đúng kỹ thuật giúp cây tập trung dinh dưỡng vào cành khỏe, nâng cao tỷ lệ ra hoa và đậu quả, đồng thời tạo tán thông thoáng để thuận tiện chăm sóc và thu hoạch.

Đặc biệt tại các vùng Tây Bắc, nơi khí hậu ẩm lạnh dễ phát sinh bệnh, tỉa cành đều đặn là biện pháp quan trọng giúp duy trì sức khỏe và năng suất của vườn cà phê.

2. Tạo hình và cắt tỉa từ giai đoạn kiến thiết cơ bản

Giai đoạn từ năm thứ nhất đến năm thứ ba quyết định bộ khung tán về sau. Chỉ giữ 1–2 thân chính khỏe; tất cả chồi vượt, chồi yếu và cành mọc không đúng vị trí đều cần loại bỏ. Việc này giúp cây tập trung dinh dưỡng cho thân chính và hạn chế cạnh tranh giữa các chồi.

Khi cây đạt 1–1,2 m, tiến hành hãm ngọn lần đầu để kích thích cành ngang phát triển. Lần hãm ngọn thứ hai khi cây cao 1,5–1,6 m giúp duy trì chiều cao phù hợp, thuận tiện chăm sóc và thu hoạch. Những cành mọc sát mặt đất cần được cắt bỏ hoàn toàn, vừa tránh sâu bệnh từ đất, vừa tạo không gian cho các cành cấp 1 và cấp 2 phát triển mạnh.

3. Tỉa cành định kỳ trong quá trình sinh trưởng

Từ năm thứ tư trở đi, cây cần được tỉa cành hai lần mỗi năm.

• Đợt 1: ngay sau thu hoạch, cắt bỏ cành khô, cành sâu bệnh, cành gãy và cành vô hiệu. Việc này giúp giảm nơi trú ngụ của sâu bệnh và kích thích mầm ngủ phát triển thành cành thứ cấp khỏe.

• Đợt 2: vào mùa mưa (tháng 6–7), cây đã phục hồi, rà soát tán, loại bỏ cành vô hiệu còn sót, cành mọc lệch, chồng lên nhau. Đây là lúc cây tập trung dinh dưỡng nuôi trái và tái tạo tán khỏe cho vụ sau.

Trong suốt quá trình, các cành mọc sát thân hoặc quá gần nhau cần được cắt để giữ bộ khung thông thoáng. Cành cấp 2 nên giữ cách thân khoảng 20–25 cm. Không cắt quá sát gốc; để lại 2–3 cm giúp hạn chế thối vết cắt. Dụng cụ cắt phải được khử trùng để tránh lây lan bệnh.

4. Xử lý cây già, sâu bệnh hoặc mất cân đối tán

Một số cây sau nhiều năm có thể bị chết cành hoặc suy giảm năng suất. Khi đó, bà con cần nuôi bù 1–2 thân mới ở vị trí cành chết, chỉ giữ chồi khỏe mọc đúng hướng để phát triển thành thân thay thế. Với cây già hoặc năng suất giảm, có thể tiến hành trẻ hóa cây bằng cách cắt thân cây cách gốc 20–25 cm để kích thích ra chồi mới, nuôi bộ tán hoàn toàn mới và duy trì năng suất ổn định.

5. Chăm sóc sau tỉa cành và hiệu quả đạt được

Sau tỉa cành, cây cần được bón phân phục hồi (NPK, phân hữu cơ hoai mục, phân vi sinh), làm cỏ sạch quanh gốc và tưới nước đầy đủ. Theo dõi sâu bệnh trong 1–2 tuần đầu sau tỉa để kịp thời xử lý.

Khi áp dụng đúng kỹ thuật, cây cà phê chè sẽ có bộ tán thông thoáng, cành mang quả khỏe mạnh, tỷ lệ ra hoa và đậu quả cao, giảm bệnh nấm hồng, khô cành và nâng cao tuổi thọ vườn cây. Đây chính là nền tảng để đạt năng suất cao và chất lượng cà phê đặc sản bền vững.