Xử lý ra hoa cây vải, nhãn: Điều khiển sinh trưởng bằng hóa chất

1. Kiểm tra vườn cây, phân tích, đánh giá tình hình sinh trưởng của cây

Công việc kiểm tra vườn vải nhãn tương tự như phần 1 trong Bài điều khiển sinh trưởng bằng biện pháp cơ giới và bài điều khiển sinh trưởng bằng biện pháp xiết nước.

Điểm khác biệt của biện pháp xử lý hóa chất là có thể hỗ trợ được các biện pháp khoanh cành, làm đứt bớt rễ và xiết nước sau xử lý có hiệu quả không như mong đợi của người làm vườn.

Từ lý do trên việc kiểm tra vườn cây còn được tiến hành sau khi đã tiến hành xử lý vải, nhãn bằng biện pháp cơ giới và biện pháp xiết nước.

Nội dung của của công việc kiểm tra vườn cây là quan sát phát hiện sự xuất hiện lộc đông của vải, nhãn trong tháng 12 (với cây vải) và trong tháng 1 với cây nhãn trồng ở Miền Bắc; Với cây nhãn trồng ở Miền Nam quan sát và theo dõi quá trình sinh trưởng và xác định thời điểm lộc đợt 2 thành thục.

2. Xác định thời điểm và phương pháp xử lý hóa chất

2.1. Xác định thời điểm xử lý hóa chất

Thời điểm xử lý hóa chất cho vải nhãn để điều khiển quá trình ra hoa được xác định như sau:

Ở Miền Bắc khi lộc thu đợt 2 - 3 trên cây vải, nhãn bắt đầu thành thục (áp dụng cho những vườn vải, nhãn không xử lý bằng biện pháp cơ giới và biện pháp xiết nước);

Với các vườn vải, nhãn đã xử lý bằng biện pháp cơ giới hoặc xiết nước không cho hiệu quả (vải, nhãn tiếp tục nhú lộc đông)

Ở Miền Nam được xác định khi đợt lộc thứ 2 sau cắt tỉa lá trên lộc bắt đầu già

2.2. Xác định phương pháp xử lý hóa chất

Mỗi loại hoá chất chỉ mang lại hiệu quả đối với một số giống cây ăn quả nào đó, ở một vùng nhất định... Vì vậy muốn sử dụng cần phải nghiên cứu cụ thể và qua thử nghiệm có kết quả chắc chắn mới sử dụng rộng rãi trên vùng sản xuất.

Tùy theo từng giống vải và nhãn mà xác định phương pháp xử lí hóa chất phù hợp để vải nhãn ra hoa. Với các giống vải, nhãn có tỷ lệ hoa cái và hoa lưỡng tính cao thì chỉ cần dùng các hóa chất kìm hãm sinh trưởng lộc là cây sẽ ngừng sinh trưởng và ra hoa (Ví dụ: Ethrel; Kaliclorua; hoặc kết hợp giữa Kali clorua với đạm để phun lên tán vải); còn các giống có tỷ lệ hoa cái và hoa lưỡng tính thấp thì ngoài các chất trên nên phun kết hợp với các hóa chất làm tăng tỷ lệ hoa cái và hoa lưỡng tính như B9 (chế phẩm của Trung Quốc).

Ở Miền Nam bà con nông dân lại hay dùng Kaliclorat (KClO₃) và Paclobutrazol (PBZ) hoặc Uniconazole tưới vào đất dưới tán nhãn để xử lý cho nhãn ra hoa vụ nghịch (trái vụ).

3. Xác định diện tích đất và diện tích tán cần xử lý hóa chất

3.1. Xác định diện tích đất dưới tán cần xử lý hóa chất

Diện tích đất dưới tán cần xử lý hóa chất là mét vuông diện tích tán, được xác định bởi diện tích đất theo hình chiếu của tán từ trên; cũng có trường hợp diện tích đất dưới tán được tính theo mét đường kính tán.

3.2. Xác định diện tích tán cần xử lý hóa chất

Diện tích tán cần xử lý hóa chất là mét vuông mặt tán của cây, được xác định bởi toàn bộ diện tích tán cây

4. Chuẩn bị vật tư, hóa chất, máy móc và dụng cụ cần thiết

Các vật tư hóa chất dùng để điều khiển quá trình ra hoa của vải, nhãn gồm:

- Xăng dầu để chạy máy phun thuốc

- Thùng, xô đựng nước để pha hóa chất

- Ô doa để tưới hóa chất

- Dụng cụ để cân hoặc đong hóa chất

- Bảo hộ lao động ….

- Bình phun thuốc tạo áp bằng thủy lực hoặc máy phun thuốc động cơ xăng

Bình phun thuốc thủ công

Bình phun thuốc có động cơ

- Hóa chất phun hoặc tưới:

+ Ethrel chứa 40% chất hoạt động dạng lỏng không màu đóng trong ống nhựa 5ml (sản phẩm của Trung Quốc)

+ Ala (B9) chứa 80% hoạt chất, dạng bột trắng đựng trong túi thiếc

+ Kaliclorat (KClO₃) dạng bột

+ Paclobutrazol 20% (PBZ) dạng bột (công ty cổ phần Chelate Việt Nam phân phối)

+ Phân Kaliclorua và phân đạm

Ethrel đựng trong ống nhựa 5ml của Trung Quốc

Chế phẩm B9 của Trung Quốc

Paclobutrazol 20% của công ty CP Chelate Việt Nam phân phối

5. Các bước tiến hành điều khiển sinh trưởng của cây vải, nhãn

5.1. Tính toán lượng hóa chất cần thiết dùng để điều khiển sinh trưởng

Lượng hóa chất cần thiết để điều khiển sinh trưởng được xác định như sau:

Lượng hóa chất dùng để phun = diện tích mặt tán cây x 0,6 lít dung dịch phun

Lượng hóa chất dùng để tưới = số mét đường kính mặt đất dưới tán cây x lượng hóa chất dùng để tưới vào đất (mỗi loại hóa chất có lượng dùng khác nhau)

5.2. Pha hóa chất

5.2.1. Các hoá chất tan trong nước

Dùng nước sạch để pha hoá chất, đầu tiên dùng với một lượng nước nhỏ, khuấy hoá chất cho đến khi tan hoàn toàn rồi mới thêm nước dần cho đến khi đạt yêu cầu thì thôi

5.2.2. Các hoá chất tan trong cồn hoặc dung môi

Dùng một ít cồn hoặc dung môi vừa đủ để pha hoá chất, chú ý khuấy đều cho đến khi hoá chất tan hoàn toàn. Sau đó đổ từ từ hoá chất vào nước vừa đổ vừa khuấy đều.

5.2.3. Cách pha hoá chất với nồng độ cho trước

5.2.3.1. Pha hoá chất tính theo nồng độ thương phẩm.

Chỉ áp dụng với các chế phẩm đã được nhà sản xuất pha chế theo công thức bản quyền, người dùng chỉ cần pha theo chỉ dẫn

5.2.3.2. Pha hoá chất tính theo nồng độ chất hoạt động

Đa số các loại hoá chất được tổng hợp chỉ đạt hàm lượng chất tinh khiết nhất định còn lại là chất phụ gia hoặc dung môi. Khi sử dụng hoá chất để điều khiển sinh trưởng của thực vật người ta thường tính theo nồng độ hoá chất tinh khiết (chất hoạt động), do đó chúng ta phải tính nồng độ quy đổi thông qua hàm lượng chất tinh khiết có trong hoá chất.

• Bài toán 1: Người ta cần dung dịch axit Boric 0,01% để phun nhằm tăng tỷ lệ đậu quả của xoài. Có 20 gam axit Boric (dạng tinh thể) thì có thể pha được bao nhiêu lít dung dịch phun có nồng độ trên ?
• Giải: Theo bài ra cứ: 1 gam axit Boric thì pha được 10 lít dung dịch phun

Vậy 20gam axit Boric thì pha được X lít dung dịch phun

X = 20x10/1 = 200 lít

• Bài toán 2: Có 1 gói hoá chất αNAA thô chứa 40% đựng trong túi thiếc 5g/túi. Muốn pha dung dịch αNAA có nồng độ 0,1% (tính theo % chất hoạt động) thì túi αNAA 40% có thể pha được bao nhiêu lít dung dịch ?.
• Giải: Hướng dẫn cách pha dung dịch αNAA

- Theo bài ra cứ 1lít dung dịch αNAA 0,1% thì có 1g αNAA tinh khiết.

- Mà αNAA thô dùng để pha chỉ có 40% tinh khiết tức là 1g αNAA thô chỉ có 0,4g αNAA tinh khiết.

Theo bài ra cứ: 1g αNAA thô thì có -> 0,4g αNAA tinh khiết

Cần 1 g αNAA tinh khiết thì phải có -> X gam αNAA thô

X = (1 x 1)/0,4 = 2,5g αNAA thô

-> Do đó để có 1g αNAA tinh khiết phải cần 2,5g αNAA thô.

-> Vậy 1 túi αNAA thô chứa 5g có 2g αNAA tinh khiết, do vậy chúng ta sẽ pha được 2 lít dung dịch αNAA 0,1% tinh khiết.

3.6.2.3. Pha hoá chất qua dung dịch mẹ

Với các loại hoá chất có nồng độ sử dụng nhỏ (phần triệu, viết tắt là ppm), để thuận tiện cho sử dụng người ta pha qua một nồng độ trung gian (một phần nghìn) gọi là dung dịch mẹ. Khi sử dụng cần ở nồng độ bao nhiêu ppm người ta chỉ cần lấy bấy nhiêu ml dung dịch mẹ thêm nước vào cho đến khi đủ 1 lít là được. Trường hợp dung dịch mẹ sử dụng không hết có thể bảo quản trong chai bọc giấy đen, để ở nơi thoáng mát. Dung dịch mẹ có thể lưu giữ được trong thời gian từ 1 - 3 tháng tuỳ từng loại hoá chất.

Ví dụ 1: Pha 1gam αNAA 99% tinh khiết với 990ml nước ta được dung dịch mẹ 0,1%.

C = (1gam x 99/100)/990ml nước = 0,1%

Cách pha như sau: Pha 1g αNAA 99% tinh khiết với 100 ml cồn 90% (vì hoá chất này không tan trong nước) khuấy đều cho đến khi hoá chất tan hết, sau đó đong 890 ml nước rồi đổ từ từ dung dịch αNAA tan trong cồn vào chai nước vừa đổ vừa khuấy đều chúng ta sẽ được chai dung dịch mẹ có nồng độ 0,1% αNAA. Để tăng tỷ lệ đậu quả và khả năng giữ quả của vải, nhãn người ta cần dung dịch αNAA 20 ppm để phun chúng ta chỉ cần lấy 20 ml dung dịch mẹ pha vào 980 ml nước là được dung dịch phun theo ý muốn.

Ví dụ 2: Pha 1gam αNAA 40% tinh khiết với 400ml nước ta được dung dịch mẹ 0,1%.

C = 0,4gam/400 ml nước = 0,1%

Cách pha như sau: Pha 1g αNAA 40% tinh khiết với 100 ml cồn 90% (vì hoá chất này không tan trong nước) khuấy đều cho đến khi hoá chất tan hết, sau đó đong 300 ml nước rồi đổ từ từ dung dịch αNAA tan trong cồn vào chai nước vừa đổ vừa khuấy đều chúng ta sẽ được chai dung dịch mẹ có nồng độ 0,1% αNAA.

Để tăng tỷ lệ đậu quả và khả năng giữ quả của vải, nhãn người ta cần dung dịch αNAA 20 ppm để phun chúng ta chỉ cần lấy 20 ml dung dịch mẹ pha vào 980 ml nước là được dung dịch phun theo ý muốn.

5.3. Tưới hóa chất vào đất dưới tán cây

Tưới hóa chất pha theo chỉ dẫn ướt đều toàn bộ diện tích đất dưới tán cây và tưới nước sạch đủ ẩm cho cây sau xử lý hóa chất một tuần.

Xử lý ra hoa cho nhãn bằng Kaliclorat (KClO₃) tưới vào đất dưới tán cây với lượng 10 gram chất hoạt động (ai)/mét đường kính tán, sau đó tưới đủ ẩm cho cây trong thời gian một tuần; Cây nhãn sẽ ngừng sinh trưởng và có khoảng 20 - 30% số lá bị vàng đi rồi rụng; sau tưới hóa chất khoảng 1 tháng thì nhãn sẽ ra hoa.

Xử lý ra hoa cho nhãn bằng Paclobutrazon (PBZ) tưới vào đất dưới tán cây với lượng 2,5 gram (loại 95%)/mét (tương đương 10 - 12g loại Paclobutrazol 20%/mét) đường kính tán khi nhãn bắt đầu nhú mầm hoa thì phun lên tán hỗn hợp Thiure 0,2-0,3%

Cây nhãn lá bị vàng sau tưới hóa chất điều khiển ra hoa

5.4. Phun hóa chất lên tán cây

Thời điểm tốt nhất để phun hoá chất để kìm hãm sinh trưởng là phun vào sáng sớm để khi có ánh sáng mặt trời nhiệt độ tăng tạo điều kiện thuận lợi cho hoá chất phát huy tác dụng

Nên phun hoá chất khi không có gió, nếu trời có gió mà buộc phải phun thì phun theo chiều gió để tránh lãng phí hoá chất và đảm bảo an toàn cho người sử dụng hoá chất

Phun ướt đều bộ phận cần xử lý cho tới khi có giọt nước trên lá bắt đầu nhỏ xuống thì chuyển sang chỗ khác.

An toàn lao động trong khi phun hoá chất:

- Phải sử dụng bảo hộ lao động trong khi dùng hoá chất

- Không được ăn uống, hút thuốc trong khi tiếp xúc với hoá chất

- Phun theo chiều gió để đảm bảo an toàn cho người sử dụng hoá chất

- Sau khi sử dụng hoá chất xong phải rửa tay bằng xà phòng

Phun hoá chất để diệt lộc đông của cây vải.

6. Kiểm tra đánh giá tình hình sinh trưởng của vải, nhãn sau xử lý hóa chất

Là công việc của người làm vườn để kiểm tra tình hình sinh trưởng của cây và quan sát quá trình ra hoa của vải, nhãn để có biện pháp xử lý kịp thời giúp cây ra hoa đậu quả tốt.