Những lưu ý quan trọng khi nông dân tiến hành cải tạo đất (Phần 2)

1. Sử dụng phân bón hợp lý – ưu tiên phân nền, hạn chế lạm dụng hóa học

Trong nông học bền vững, phân bón vô cơ chỉ phát huy hiệu quả khi có nền đất khỏe mạnh. Việc bón quá tay dễ gây chai cứng đất, suy giảm hệ vi sinh và mất cân bằng dinh dưỡng.

Nên ưu tiên:

• Lân chậm tan: lân nung chảy, MAP, DAP

• Kali sunfat ở vùng đất mặn

• Đạm hữu cơ – đạm sinh học cho giai đoạn phục hồi đất

Bón thúc cần kết hợp bón nền, tránh tình trạng cây xanh nhanh nhưng đất thoái hóa nhanh.

2. Quản lý tưới tiêu để duy trì môi trường đất ổn định

Độ ẩm quyết định sức khỏe của rễ và hệ vi sinh. Đất úng nước gây thiếu oxy, tạo điều kiện cho nấm bệnh; đất khô kéo dài khiến rễ ngừng phát triển.

Giải pháp theo loại đất:

• Đất sét nặng: lên liếp cao, tạo rãnh thoát nước, kết hợp bổ sung hữu cơ để giảm độ dính.

• Đất cát nhẹ: phủ rơm rạ, tăng hữu cơ, sử dụng tưới nhỏ giọt để giảm thất thoát nước và dinh dưỡng.

3. Giải pháp cải tạo đất chai cứng

Đất chai cứng hình thành từ canh tác đơn điệu, bón phân hóa học liều cao và dùng thuốc BVTV kéo dài. Biện pháp cải tạo gồm:

• Tăng cường hữu cơ hoai mục

• Bổ sung humic và fulvic

• Trồng cây họ đậu để cố định đạm và phá lớp đất nén bằng hệ rễ

• Tận dụng cây rễ cọc giúp tái cấu trúc đất tự nhiên

4. Giải pháp cải tạo đất phèn

Đất phèn cần xử lý theo quy trình nhiều vụ, không thể phục hồi trong một đợt. Các bước quan trọng:

• Tháo rửa phèn đầu mùa mưa

• Bón vôi, lân và hữu cơ để giảm độc Fe, Al

• Che phủ đất nhằm hạn chế oxy hóa pyrit

• Duy trì thoát nước để tránh tái phát phèn

5. Giải pháp cải tạo đất mặn

Đối với đất mặn, mục tiêu chính là đẩy ion Na⁺ ra khỏi keo đất và rửa trôi mặn khỏi tầng canh tác:

• Bón thạch cao nông nghiệp (CaSO₄) để trao đổi Na⁺

• Tăng hữu cơ giúp cải thiện cấu trúc đất và giảm EC

• Tạo hệ thống thoát nước tích cực để rửa mặn nhiều lần

6. Giải pháp cải tạo đất bạc màu

Đất bạc màu hình thành do thiếu mùn, phân bón mất cân đối và rửa trôi kéo dài. Cải tạo bằng:

• Bổ sung hữu cơ định kỳ 1–2 lần/vụ

• Cân đối phân nền N–P–K và trung – vi lượng

• Luân canh hoặc trồng xen cây họ đậu

• Che phủ bằng rơm, cỏ khô hoặc màng phủ sinh học

7. Cải tạo đất là quá trình dài hạn

Thông thường cần 2–3 vụ để đất chuyển biến rõ rệt. Khi duy trì bổ sung hữu cơ, cân bằng pH, phục hồi vi sinh và quản lý nước khoa học, đất sẽ phục hồi độ phì, tăng mùn, tơi xốp và bền vững cho canh tác lâu dài.