Cây tía tô

Tía tô (Perilla frutescens L.), thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae), là một loại cây thảo mộc phổ biến ở Việt Nam cũng như nhiều nước châu Á. Cây không chỉ được sử dụng rộng rãi làm rau gia vị mà còn là vị thuốc dân gian có giá trị lâu đời trong y học cổ truyền.

Đặc điểm sinh học

Tía tô là cây thân thảo một năm, cao trung bình 50–100 cm, thân mọc đứng và phân nhánh nhiều. Thân thường có màu tím hoặc xanh lục và phủ một lớp lông mịn.

• Lá: mọc đối, hình trứng, mép răng cưa, mặt trên xanh hoặc tím sẫm, mặt dưới nhạt hơn.

• Hoa: nhỏ, màu tím nhạt hoặc trắng, mọc thành chùm ở kẽ lá.

• Quả: hình cầu, chứa hạt giàu tinh dầu.

Các giống tía tô phổ biến

Ở Việt Nam và châu Á, tía tô có nhiều giống, trong đó phổ biến nhất là:

• Tía tô xanh: lá hai mặt màu xanh, mùi thơm nhẹ, vị cay dịu; chủ yếu dùng ăn sống hoặc chế biến trong các món bún, phở, xào, nấu.

• Tía tô tím: lá mặt dưới tím tía, mùi thơm nồng hơn; sử dụng trong y học cổ truyền và chế biến tinh dầu.

• Ngoài ra còn có các giống lai giữa xanh và tím, được trồng để đa dạng sản phẩm và phục vụ xuất khẩu.

Thành phần hóa học

Lá và hạt tía tô chứa nhiều hợp chất sinh học quan trọng:

• Tinh dầu: perillaldehyd, limonen, α-pinene, myrcene…

• Chất chống oxy hóa: flavonoid, acid rosmarinic, luteolin.

• Omega-3: alpha-linolenic acid trong hạt giúp phòng bệnh tim mạch.

• Vitamin và khoáng chất: A, C, nhóm B, Ca, Fe, Mg.

Nước tía tô có nhiều công 

Công dụng

• Y học cổ truyền: chữa cảm mạo phong hàn, ho, hen suyễn, đầy bụng, khó tiêu.

• Y học hiện đại: chống viêm, giảm dị ứng, bảo vệ gan, kháng khuẩn.

• Đời sống: làm rau ăn kèm, gia vị trong phở, bún, cháo, gỏi, thịt cá.

Vai trò trong nông nghiệp và kinh tế

Tía tô là cây dễ trồng, ít sâu bệnh, phù hợp nhiều vùng sinh thái. Cây mang lại giá trị kinh tế cao nhờ nhu cầu tiêu thụ lớn. Ngoài bán lá tươi, tía tô còn được chế biến thành tinh dầu, trà thảo mộc, mỹ phẩm thiên nhiên và thực phẩm chức năng xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc.

Với giá trị rau gia vị quen thuộc, dược liệu quý và tiềm năng trong công nghiệp thực phẩm – dược phẩm, cây tía tô là loại cây đa dụng, góp phần nâng cao giá trị kinh tế và phát triển nông nghiệp bền vững ở Việt Nam.