Bù xè, bọ xén tóc, hại thân cành
Đặc điểm hình thái bù xè, bọ xén tóc hại thân cành
Đây là một họ bọ lớn, người ta đã ghi nhận trên 1200 loài tại Hoa Kỳ, hầu hết gây hại trên thực vật.
Bọ xén tóc Plocaederus ruficornis và và bọ xén tóc Celosterna pollinosa sulphure
- Thành trùng bọ xén tóc có kích thước cơ thể thường lớn, cơ thể thường dài, hình ống với đôi râu đầu dài, cứng, râu đầu thường có 11 đốt và dài vượt quá thân mình hoặc quá nửa chiều dài của thân. Nhiều loài có đủ màu sắc sáng tối và có những đốm hoa văn. Cơ thể phủ lông màu xám rất nhỏ. Thành trùng thường bị thu hút bởi ánh sáng đèn vào đầu mùa mưa sau khi vừa trưởng thành.
- Ấu trùng bọ xén tóc dài, hình ống, béo trắng, đa số không có chân ngực và khác với ấu trùng của Bổ củi giả (Buprestidae) do phần đầu của ấu trùng xén tóc không rộng bề ngang và không dẹp, ấu trùng của họ nầy thường được gọi là sâu đục gỗ đầu tròn.
Một số dạng ấu trùng bọ xén tóc của họ Cerambycidae
Một số loài gây hại phổ biến là xén tóc đục thân, cành xoài, sầu riêng Plocaderus ruficornis, bọ hại cà phê Xylotrechus quadripes, Chevr., Celosterna pollinosa sulphurea.
A: Plocaderus ruficornis; B: Celosterna pollinosa sulphurea
Triệu chứng, khả năng gây hại của bù xè, bọ xén tóc hại thân cành
- Phần lớn ấu trùng của bọ xén tóc ăn phá thực vật bằng cách đục vào trong gỗ, nhiều loại gây hại quan trọng cho cây ăn trái, cây rừng và nhiều loại cây gỗ. Thành trùng đẻ trứng trên những kẻ nứt của vỏ cây, sau khi nở, ấu trùng sẽ đục vào trong phần gỗ cây. Những đường đục trong gỗ cây thường có dạng hình tròn (thiết diện cắt ngang) khác với đường đục của ấu trùng họ Bổ củi giả, thường có dạng bầu dục, và các đường đục trong gỗ gây ra bởi ấu trùng bộ Xén tóc thường kéo dài một đoạn thẳng nhỏ trước khi quay hướng đục. Thành trùng của một số loài bọ xén tóc có thể ăn phá trên bông.
Triệu chứng gây hại của xén tóc: a. Vị trí đẻ trứng; b,c. Cây bị hại
- Ấu trùng đục vào thân hoặc nhánh cây làm chết nhánh, suy yếu cả cây và cây có thể chết nếu bị gây hại nặng.
- Thường khi thấy thân cành héo khô, gãy chết mới có thể phát hiện các lổ đục trên. Trứng tròn, màu trắng được đẻ rải rác trong các vết nứt của vỏ cây. Trứng nở trong thời gian từ 2-3 ngày. Ấu trùng dài, trắng sữa, đầu nhỏ, không chân, rất linh động. Trong quá trình gây hại, ấu trùng đục những đường hầm bên trong thân và cành cây. Chúng có thể sống đến 7-8 tháng trong thân cây. Trong một cây có thể có nhiều con cùng gây hại. Trước khi làm nhộng, ấu trùng đục một lổ để khi vũ hóa chui ra. Nhộng được bao bọc bởi một cái kén trắng to. Thời gian làm nhộng có thể từ 1-3 tháng.
(A) Vết đục rỉ nhựa trên thân cây; (B) Ấu trùng bù xè đục thân cây; (C) Con trưởng thành; (D) Bù xè gây hại làm chết cả cây.
Triệu chứng cây sầu riêng bị xén tóc gây hại
Biện pháp quản lý bù xè, bọ xén tóc hại thân cành xoài
- Không nên chặt, băm hay lột vỏ cây để tạo nơi thuận tiện cho thành trùng cái đến đẻ trứng. Chặt bỏ những cành hư rồi gom lại và đốt. Dùng bẫy đèn để bắt bớt thành trùng.
- Dùng bẩy đèn để bắt trưởng thành vào đầu mùa mưa.
- Thăm vườn thường xuyên, phát hiện cây bị hại. Nếu cây bị hại nhẹ có thể dùng cây xoi lổ sau đó nhét thuốc trừ sâu dạng hột vào bên trong thân cây và trét đất lại. Đối với cây xoài bị hại nặng, dùng dao lần theo lớp vỏ cây bên trong bị sâu ăn trên thân tìm vết đục thành lổ sâu trong thân cây. Dùng thuốc hạt gói vào trong 1 lớp vải mỏng rồi nhét vào lổ sâu đục, xong dùng đất trét kín miệng lổ lại. Sử dụng thuốc có tính năng lưu dẫn, xông hơi, thấm sâu… phun lên bề mặt lớp vỏ thân cây nhằm diệt ấu trùng và phun định kỳ 10-15 ngày/lần.
- Cưa bỏ những cành bị sâu đục để loại bỏ sâu bên trong hoặc dùng dao nhỏ khoét ngay lổ đục để bắt sâu và nhộng.