Tiêm hạch lúa

Ad by CNCT

Là 1 trong số bệnh lúa tương đối nguy hiểm ở nước ta và cũng là bệnh phổ biến ở nhiều nước trồng lúa nước  trên thế giới. Ở Ấn Độ, bệnh tiêm hạch có khi làm chết đến 70 - 80% mạ. Ở Nam Bộ, theo Roger, bệnh thường phá hoại nghiêm trọng ở các tỉnh Bạc Liêu, Cần Thơ, Sóc Trăng. Ở miền Bắc nước ta, từ năm 1954 tới nay năm nào bệnh cũng xuất hiện, gây ra nhiều tổn thất. 

1. Triệu chứng gây bệnh tiêm hạch lúa (Sclerotium oryzae Catt.)

- Thay đổi tùy theo điều kiện ngoại cảnh. Trước hết là vết bệnh xuất hiện ở phần bẹ dưới thấp rồi lan dần ra. Vết bệnh đầu tiên là những chấm nâu, dần chuyển thành nâu đậm, rồi sau đen hẳn.

- Lúc mới hình thành vết bệnh hình tròn sau hình thành bầu dục và phát triển dài ra, ăn sâu vào trong phá hoại nhu mô bẹ và ống ra làm cho bộ phận bị thối nhũn.

- Cây lúa bị tiêm hạch lá vàng úa, khô chết. Khi cây bị nhẹ cây lúa có thể trỗ nhưng hạt lép nhiều. Vào cuối thời kỳ sinh trưởng, hạch nấm thường hình thành ở mặt trong ống rạ gần mặt nước, ống rạ bị bệnh thường phân giải thành chất nhầy, có mùi hôi. Khi ống dạ thối nhũn thì toàn bộ cây bị lụn xuống, lúc này rễ cây lúa bị thối đen. 

2. Nguyên nhân gây bệnh tiêm hạch lúa (Sclerotium oryzae Catt.)

- Phát hiện bệnh tiêm hạch do nấm Selerotium Oryzae lần đầu tiên vào năm 1876.

- Sợi nấm Sclerotium oryzae Catt. mảnh, không màu, đa bào, nhiều nhánh, thường không hình thành vòi hút. Sợi nấm già có màu vàng và thắt lại ở các ngăn ngang, thường hình thành nhiều bào tử hậu hình tròn màu nâu đậm, vỏ dày.

- Hạch nấm hình cầu hoặc bầu dục rất nhỏ, hạch non màu trắng chuyển sang màu vàng nâu, hạch màu đen bóng, trơn, kích thước trung bình của hạt hạch 384 micromet.

- Hạch nấm Sclerotium oryzae Catt. thường được hình thành trong mô bẹ lá và phần thân cây phần trên sát mặt nước. 

- Quả thể bầu của nấm Sclerotium oryzae Catt. có màu đen, hình cầu cổ ngắn, đường kính 202 - 481 micrromet. Túi chùy có ống nhỏ ngắn, kích thước 90 - 128x 14 micromet, chứa từ 4 - 8 bào tử túi. Bào tử túi hình thoi hơi cong, có 3 ngăn ngang, màu nâu, các tế bào hai đầu màu nâu nhạt, có kích thước 3,8 - 5,3x7 - 8 micrromet. 

- Hạch nấm Sclerotium oryzae Catt. mọc rất mạnh trên các môi trường pH 6,5 - 8. Dung dịch lọc môi trường cấy nấm có tác dụng kích thích sinh trưởng của lúa. 

Lưu ý: ( chúng ta có thể tìm hiểu sâu hơn về đặc điểm và sự hình thành hạch nấm)

+ Sự hình thành hạch nấm Sclerotium oryzae Catt. phụ thuộc vào điều kiện nhiệt độ rõ rệt, ở nhiệt độ 25 - 30 độ C hạch hình thành nhiều nhất. Nói chung khả năng chịu nhiệt độ của hạch rất cao. 

+ Hạch chịu đựng trong điều kiện khô dễ dàng và có thể sống từ 2 - 3 năm. Trong điều kiện ngập nước ở nhiệt độ thấp, hạch sống lâu hơn ở nhiệt độ cao., ở 5 độ C hạch sống 3 năm, ở 20 độ C hạch sống được 2 năm, ở 35 độ C hạch sống được 4 tháng. 

+ Dưới tác động của ánh sáng mặt trời, hạch chỉ sống được 1 năm. Hạch nấm có thể bị một số tác động lý hóa học tiêu diệt như rượu, Formol, axit axetic, NAOH 10%,...

3. Đặc điểm phát sinh phát triển của bệnh tiêm hạch hại lúa (Sclerotium oryzae Catt.)

- Vị trí xâm nhập của nấm vào cây lúa phụ thuộc vào chế độ nước trong ruộng, nhưng nói chung bao giờ cũng trên sát mặt nước.

- Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện ngập nước, nước tù và ở ruộng yếm khí. Nếu ruộng lúa được tháo cạn nước sau khi đẻ nhánh bệnh giảm so với nước ngập. 

- Bệnh có thể xuất hiện vào bất cứ giai đoạn nào của lúa. Bệnh phá hoại nặng từ giai đoạn lúa có đòng trở đi.

- Cây lúa bị sây sát, sinh trưởng yếu bệnh thường xâm nhập dễ dàng. Sự phát sinh phát triển bệnh phụ thuộc vào chế độ phân bón và mật độ. Nếu bón quá lượng đạm thì cây bị bệnh nặng; nếu cấy lúa quá dày thiếu không khí và ánh sáng thì bệnh cũng nặng.

- Ở miền Bắc nước ta, trên các giống lúa mùa cũ ngắn ngày bệnh thường nhẹ hơn những giống lúa dài ngày nhất là lúa mùa muộn. Ngoài ra, những giống lúa cứng cây, số lá và dảnh vừa phải gây bệnh thường nhẹ hơn những giống lúa cây mềm, rậm rạp. Nhưng trong vài năm gần đây trên những giống lúa mới ngắn ngày, cứng cây bệnh ít phát sinh và phá hại, đặc biệt là một số giống của Viện Lúa Quốc Tê. 

- Ở vụ mùa, bệnh thường phát sinh mạnh từ tháng 9 - 10 dương lịch khi nhiệt độ không khí 27 - 30 độ C. Ở vụ xuân, bệnh phát sinh mạnh từ tháng 5.  

4. Biện pháp phòng trừ bệnh tiêm hạch hại lúa (Sclerotium oryzae Catt.)

- Dọn sạch rơm rạ, gốc rạ bị bệnh đem đốt, không nên đánh đóng hoặc dùng để phủ đất các loại cây trồng khác ngoài đồng ruộng.

- Chọn giống lúa chống bệnh. Nhóm giống lúa Japonica có khả năng chống bệnh cao hơn nhóm giống lúa Indica.

- Có thể sử dụng thuốc để diệt ổ bệnh trung tâm khi bệnh chỉ xuất hiện ở 1 góc ruộng như: New Hinosan 30EC (1,2 l/ha); Ravral 50 WP (0,1 - 0,2 %); Dithan M45 - 80WP (1,5 - 2 kg/ha) kết hợp với thay đổi mức nước trong ruộng và vơ bỏ các lá già khô chết.