Là thế nào để rút ngắn thời gian nhân giống lan Hồ Điệp?

Cây lan là loại cây ít khi được nhân giống hữu tính vì khả năng thụ phấn, tỉ lệ hình thành hạt, tỉ lệ hạt nảy mầm tương đối thấp. Vì vậy người ta thường lựa chọn các phương pháp nhân giống vô tính, trong đó phương pháp nhân giống vô tính invitro này càng được sử dụng rộng rãi vì hệ số nhân giống cao, giữ nguyên vẹn được tính trạng của cây mẹ, bên cạnh đó lại cũng có thể can thiệp gây đột biến. Tuy nhiên, nếu không có nhiều kinh nghiệm thì tỉ lệ thành công của phương pháp này tương đối thấp do khả năng bị nhiễm mẫu cao do đó phải đảm bảo vô trùng nghiêm ngặt trong cả quá trình, và thời gian nhân giống kéo dài dẫn tới rủi ro cao.

Lan Hồ Điệp là một trong những loài hoa rất được ưa chuộng cả trong và ngoài nước, mang lại giá trị kinh tế cao do hoa có kiểu dáng đẹp, hoa có nhiều màu sắc rực rỡ, sang trọng và lâu tàn.Vì vậy, công tác nhân giống cho hệ số nhân cao là giải pháp hàng đầu để đáp ứng nhu cầu hoa lớn của thị trường đặc biệt là vào các dịp lễ tết.

Hiện nay, quy trình nhân giống invitro đối với lan Hồ Điệp khó hơn nhiều so với các giống lan khác, vì vậy tỉ lệ thành công chưa cao, nên cần được đầu tư nghiên cứu để quá trình nhân giống hoa được nhanh, đảm bảo hệ số, chất lượng và hiệu quả kinh tế.

Lan Hồ điệp nhân giống bằng phương pháp invitro

Hiện tại, các nguyên liệu cho nghiên cứu nhân giống lan hồ điệp là: đỉnh sinh trưởng, phát hoa (Rotor, 1949; Sagawa, 1961; Arditti và Ernst, 1993; Part và cộng sự 1996; Tanaka, 1987…), lá non (Part và cộng sự 2002; Ishii và cộng sự 1998…), chóp rễ (Ichihashi, 1997; Tanaka và cộng sự 1976; Kobayashi và cộng sự 1991…).

Trong đó phát hoa được nghiên cứu nhiều nhất do khi cắt phát hoa không ảnh hưởng đến sức sống của cây mẹ, ngoài ra phần gốc phát hoa còn có các đốt chứa mắt ngủ nên rất thuận tiện cho kích thích tạo chồi. Thông thường các phát hoa có từ 3 - 4 hoa nở rất thích hợp cho bước vô mẫu. Giai đoạn này  lựa chọn phần gốc phát hoa cứng cáp, các mắt ngủ phình to, khỏe thuận tiện cho việc khử trùng mẫu.

Các đoạn phát hoa có chiều dài 50 - 60mm có chứa mắt ngủ được cấy lên môi trường giàu khoáng (Murashige và Skoog, 1962) bổ sung chất điều tiết sinh trưởng Cytokynin 6 - BA từ 0.5 - 2.0 mg/L.

Sau 30 ngày nuôi cấy, mắt ngủ mọc dài, tạo lá non và phát triển thành chồi, khi chồi có từ 3 - 4 lá sẽ ra rễ. Để có hệ số nhân cao, các lá non từ chồi đang nuôi trong điều kiện in vitro được cắt nhỏ theo kích thước khoảng 10mm x 10mm nuôi cấy tái sinh.Từ 3 - 4 tháng, các tế bào xung quanh mép lá cảm ứng tạo PLBs. Các PLBs phát triển thành chồi và cũng là nguồn mẫu để sản xuất cây con sau này.

Một qui trình như vậy phải mất gần 1 năm để tạo cây con hoàn chỉnh.

Nhưng nếu tạo được cụm chồi hoặc PLBs từ mắt ngủ phát hoa sẽ rút ngắn rất nhiều thời gian, giảm chi phí vật tư và hạ đáng kể giá thành con giống. Điều này đồng nghĩa với việc cải tiến phương pháp nhân giống cũng như sự kết hợp nhiều loại chất điều hòa sinh trưởng thực vật lên sự cảm ứng mẫu cấy. Một loạt các nghiệm thức được tiến hành nhằm so sánh sự cảm ứng của mẫu cấy. Trong vòng 50 ngày, các cấu trúc tương tự PLBs được hình thành từ mắt ngủ trên đoạn phát hoa. Sự tái sinh PLBs đòi hỏi phải có Cytokinin và Auxin trong môi trường nuôi cấy: MS bổ sung Kinetin 2.2 mg/L, IAA 2.0 mg/L. Còn các mẫu cấy tạo cụm chồi hình thành sớm hơn, chỉ sau 40 ngày, khoảng 5chồi/cụm.Thành phần môi trường tối ưu cho thấy BA 3.0 mg/L và NAA 0.5 mg/L được kết hợp với môi trường khoáng MS. Qua thí nghiệm này thu được các PLBs và các chồi đồng nhất khỏe mạnh giúp cho việc tái sinh chồi tạo cây con nhanh chóng, rút ngắn tương đối thời gian nhân giống lan hồ điệp.