Kỹ thuật trồng cây hoa Lan tách chiết và một số điều cần lưu ý

Lan Ngọc Điểm

1. Kỹ thuật trồng lan trong chậu

1.1 Kỹ thuật chọn chậu trước khi trồng lan

- Chọn chậu đã được nung chín, kích thước chậu cân đối với khả năng phát triển của cây, có nhiều lỗ thoáng (cho cây rễ mập và cây có rễ gió nhiều).

- Chậu phải sạch hoặc phải rửa sạch trước khi trồng. Nếu dùng chậu cũ đã trồng rồi thì phải đốt chậu để khử trùng trước khi trồng.

1.2 Kỹ thuật trồng

Kỹ thuật trồng lan trong chậu

- Cho chất trồng có kích thướng lớn hơn vào đáy chậu sao cho đáy chậu được thoáng (chiếm khoảng 1/5 thể tích chậu). Chất trồng có kích thước nhỏ nhất trên cùng, như không cho chất trồng đầy mặt chậu mà nên để cách mép trên khoảng 1 – 2 cm. Chất trồng có thể là than gỗ, thân cây dương xỉ, rêu biển và một số chất khác.

- Cắm cọc nhỏ vào mép chậu nếu trồng lan đa thân hay ở giữa nếu trồng lan đơn thân, giúp cho cây lan đứng vững khi rễ chưa bám vào dưới chậu, nếu không cây lan sẽ bị lay động khi tưới hay lúc gió thổi làm đầu rễ bị tổn thương.

- Buộc cây lan vào cọc sao cho hướng phát triển của cây lan về sau sẽ quay vào giữa chậu nếu trồng lan đa thân. Phần gốc lan không chon vào chất trồng mà chỉ để sát trên mặt chất trồng. Trong bất kỳ trường hợp nào cũng không phủ kín gốc lan, nhất là lan đa thân. Nếu cần làm tăng độ ẩm cho chậu lan vào mua khô hanh ta nên phủ trên mặt chậu một lớp xơ dừa hay sợi dứa, nhưng không che kín gốc lan để tránh bị thối gốc.

- Ngay khi trồng xong nên để chậu lan ở nơi mát mẻ, có độ ẩm cao cho đến khi rễ non phát triển mới chuyển dần ra nơi có ánh sáng phù hợp. Tưới nước bón phân như cây lan đã trưởng thành.

2. Kỹ thuật trồng ghép trên thân cây

Đây là cách trồng gần với cây lan ở trong tự nhiên nên chúng phát triển mạnh hơn so với cách trồng khác.

2.1 Kỹ thuật chọn thân cây ghép lan

Gỗ ghép lan Hồ Điệp ghép là thân cây đã chết

- Thân cây có thể còn sống, phải lưu ý tỉa bớt tán nhánh cây cho phù hợp với nhu cầu đời sống của cây lan muốn trồng. Tuy trồng ghép trên thân cây nhưng không phải ở vị trí nào cũng tốt. Các cây lan chỉ phát triển tốt khi chúng được ghép phía ánh sáng ban mai chiếu rọi, nghĩa là hướng đông. Cách trồng này rất thích hợp cho hầu hết các giống lan, đặc biệt là các giống lan rừng.

- Thân cây có thể đã chết, có thể cắt thành những khúc ngắn (để treo) hay thành đoạn dài (để đứng). Trong trường hợp này phải có giàn che cho phù hợp. Nên chọn những cây mục như cây vú sữa hiện đang được ưa chuộng nhất. Khi dùng loại thân cây đã chết nên bóc bỏ đi vì vỏ sẽ khô, bong ra và là nơi trú ẩn cho các loại côn trung phá hoại.

2.2 Kỹ thật trồng ghép lan trên thân cây

Lan ghép trên thân cây sống

- Buộc một miếng xơ dừa vào thân cây nhằm mục đích giữ ẩm mà không sợ thối gốc rồi buộc chằng lên trên đó gốc lan muốn trồng. Vào mùa khô làm ngược lại (nghĩa là không buộc miếng xơ dừa trồng lên gốc lan). Gốc lan phải luôn nằm lộ ra ngoài không khí. Rễ lan sẽ ló ra và theo hố ẩm mà mọc bám vào thân cây gỗ. Sauk hi xơ dừa mục ta gỡ bỏ đi. Trường hợp trồng vào mùa mưa hay những nơi thời tiết quá ẩm thì không cần phải miếng xơ dừa.

- Từ cách trồng này ta có nhiều cách trồng tương tự khác trên miếng dừa hay trồng trên khúc gỗ…

3. Kỹ thuật trồng không chậu, trồng treo

- Đối với các cây Vanda, Asscocentrum, … và các cây lan lai của chúng, chậu chỉ là giá thể, không có mục đích chứa hết bộ rễ của cây lan, vì vậy ta thấy rễ mọc ra khỏi chậu lòng thong dưới chậu. Đối với các giống này người ta có thể trồng bằng cách buộc một sợi dây ở ngay giữa thân rồi treo lan dưới giàn, không cần chậu và chất trồng mà cây vẫn sống phát triển và ra hoa bính thường. Tuy nhiên cách trồng này chỉ có thể áp dụng được cho những nơi có độ ẩm cao.

- Ưu điểm của cách trồng này là với một diện tích nhỏ nhưng mật độ trồng rất lớn, không tốn kém vật tư vì không dùng chậu và chất trồng. Cây lan cũng khó bị bệnh.

- Nhược điểm duy nhất của cách trồng này là khi đem trưng bày, cây trơ trụi không chậu, kém thẩm mỹ.

4. Kỹ thuật trồng lan thành băng bằng xơ dừa

- Cách trồng này dùng cho lan cắt cành như Dendrobium, Oncidium, …

- Chọn xơ dừa của những quả già, khô xé ra từng mảnh to bằng bàn tay (mỗi quả chia làn 4 – 5 mảnh).

- Xếp các mảnh xơ dừa này sát nhau thành băng dài trên gian gỗ hoặc tre, mặt lưng quay xuống, mặt ruột lõm quay lên. Giữ chặt chúng bằng 2 thanh nẹp tr ở hai bên.

- Hoặc xếp các miếng xơ dừa theo chiều đứng thành từng bán khoảng 3 – 5 cm.

Trồng lan thanh băng

- Dùng các cọc tre có mũi nhọn cắm thẳng vào giữa miếng xơ dừa để làm cọc đứng.

- Buộc cây lan vào cọc, gốc lan sát với xơ dừa.

- Tưới nước ít hơn so với trồng bằng than trong chậu. Để tránh úng nước có thể đục 1 lỗ nhỏ ở giữa miếng xơ dừa trước khi trồng.

- Trồng lại sau 2 – 3 năm khi xơ dừa đã mục.

- Cách trồng này cũng giảm được chi phí vật tư vì xơ dùa là vật liệu dễ kiếm lại rẻ tiền mà cây lan vẫn sống, phát triển tốt, nảy chồi nhanh.

5. Kỹ thuật trồng lan thành luống

Trường hợp Vanda lá hình trụ, Renanthera… chúng phát triển rất cao nên trồng treo trong chậu không tiên, hơn nữa ta cần trồng nhiều để cắt cành hoa. Trường hợp này ta phải trồng luống ở đất.

5.1 Chuẩn bị luống trồng

- Để tránh úng nước, cần phải làm luống cao khoảng 15 – 20 cm, rộng 1 m, chiều dài tuỳ theo vườn nhưng không nên dài quá 10 m vì khó chăm sóc.

- Đất ở luống có thể cuốc lên thành cục càng lớn càng tốt sao cho có nhiều lỗ hổng làn thống thoáng bộ rễ. Vì vậy không cần đập đất nhỏ.

- Ở vùng đất sét hoặc đất phèn có thể lấy cát trộn với trấu đổ trên mặt dày 10 – 15 cm, dùng gỗ hay tre đóng thành khung hình chữ nhật rộng 1 m xung quanh luống để giữ cho cát và trấu không chảy xuống rãnh khi mưa.

- Hai bên luống dựng 2 hàng cọc đứng có nẹp tre theo chiều ngang để đỡ cây lan. Hai hàng cọc này không nên quá cao, thường chỉ khoảng 1 – 1,5 m, khoảng cách giữa hai hàng chừng 30 – 50 cm.

- Nơi chọn làm luống phải thông thoáng, không bị ngập nước.

5.2 Kỹ thuật trồng

Trồng lan thành luống

- Buộc đứng các cây lan vào các nẹp tre, cành này cách cành kia khoảng 20 cm. Các cành lan dài khoảng 40 – 50 cm, càng nhiều tầng rễ càng tốt, chúng thường có 2 – 3 tầng rễ.

- Dùng gạch, gáo dừa, than củi trải trên mặt luongs cho chạm đến gốc lan, trên cùng dùng xơ dừa đã ngâm trải lên nhưng không nến lại mà tạo thành độ xốp. Tính từ mặt đất cho đến xơ dừa cao khoảng 20cm.

- Che nắng cho lank hi mới trồng bằng các phên tre hay bằng tán lá dừa để có khoagr 50 – 60% ánh nắng, gõ bỏ dần khi cây đủ phát triển. Khi có đủ lá che cho nhau thì không phải che.

- Làm cỏ để tránh cạnh tranh dinh dưỡng với lan và thường xuyên bón phân. Có thể phết phân bò, phân lợn trên các nẹp tre.

- Trồng lại sau khoảng 3 – 4 năm.

6. Những điều cần lưu ý khi trồng lan tách chiết

- Lan tách chiết khi mới trồng xong phải để nơi râm mát, ẩm độ cao, không để nơi có ánh sáng trực tiếp, dù đó là loài lan ưa sáng. Chỉ khi rễ bắt đầu ló ra mới di chuyển dần dần ra nới có ánh sáng phù hợp.

- Tưới nước bình thường như đối với cây trưởng thành, chỉ tưới phân khi rễ bắt đầu trở lại và tưới với liều lượng như đối với cây lớn.

Ngoài ra cần lưu ý:

6.1 Đối với lan đơn thân

- Các loài lan đơn thân có đặc điểm là chúng mãi mãi phát triển theo chiều cao từ ngọn nên không có hiện tượng bò ra khỏi thành chậu, vì vậy phải trồng ngay giữa chậu chứ không ở mép chậu.

- Phân lớn lan đơn thân có khoáng cách lá lớn, có bộ rễ gió phát triển mạnh theo chiều cao của thân nên phải có cọc trụ ở giữa chậu để chúng bám móc, chống đõ như trường hợp của Vanda, Arachnis, Rrnanthera…Mặt khác, chúng rất cần thông thoáng, do vậy chậu phải lớn, có nhiều lỗ bên. Trái lại một số loài lam đơn thân có lá xết sít nhau, rễ không ló ra khỏi chậu mà cứ bám vào thành chậu, chiui vào giá thể như Phalarnosis, Dritaenopsis, Dorits… Trường hợp này không cần có cọc trụ ở giữa nhưng cần chất trồng nhỏ hơn và chậu cũng không cần lớn lắm.

- Các loài lan đơn thân có nhu cầu ánh sáng rất khác nhau như Renanthera, Vanda… lá hình trụ ưa ánh áng 100% nên không cần giàn che. Trái lại, Rhynchostylis cần ít ánh sáng hơn và Phalaenopsis chỉ cần 30 – 40% ánh sáng, vì vậy phải có giàn che cho chúng.

- Nhân giống bằng cách cắt ngang thân với chiều dài 30 – 50 cm có ít nhất hai tang rễ để trồng lại. Phần gốc không có lá cây vẫn paths triển thành nhánh mới.

6.2 Đối với lan đa thân

- Lan đa thân có đặc điểm phát triển theo chiều nganh nên có hiện tượng bò ra khỏi chậu, vì vậy phải trồng chúng ở một bên mép chậu để hướng phát triển vào trung tâm chậu.

- Rễ của cây lan đa thân chỉ tập trung vào gốc nên cần có cọc chống ở giai đoạn đầu khi mới trồng, cọc cần gắn ở mét chậu.

- Nhu cầu về ánh sáng đối với lan đa thân cũng khác nhau nhưng không chịu được 100% ánh sáng nên phải làm giàn che cho phù hợp.

- Phải thay chậu sau 3 – 4 năm khi chất trồng hư mục hoặc khi chúng bò ra khỏi chậu.

- Nhân giống bằng tách chiết thường thực hiện cùng lúc với khi thay chậu vào cuối mùa khô, đầu mùa mưa hoặc kết thúc thời kỳ ra hoa kết quả của lan.