Hiểu đúng về quá trình vô gạo – Chìa khóa nâng cao năng suất lúa

1. Vô gạo trên cây lúa là gì?

Vô gạo là một trong những giai đoạn quan trọng nhất trong chu kỳ sinh trưởng của cây lúa, diễn ra sau khi cây đã trổ bông và thụ phấn. Đây là thời điểm hạt lúa bắt đầu tích lũy tinh bột và dưỡng chất để phát triển thành hạt chắc, đầy, chuẩn bị bước vào giai đoạn chín và thu hoạch.

Ở giai đoạn đầu của vô gạo, hạt lúa còn ở dạng sữa trắng, mềm và chứa nhiều nước. Theo thời gian, nhờ quá trình quang hợp ở lá (đặc biệt là lá cờ) và sự vận chuyển dinh dưỡng từ thân, lá về bông, các hạt dần tích lũy tinh bột, trở nên đặc và chắc dần lên. Giai đoạn này quyết định trực tiếp đến tỷ lệ hạt chắc, trọng lượng 1000 hạt, năng suất cũng như chất lượng hạt gạo sau này.

Giai đoạn vô gạo kéo dài khoảng 20–30 ngày, tùy theo giống lúa, điều kiện canh tác và thời tiết. Nếu cây được chăm sóc tốt, đủ nước, dinh dưỡng cân đối và ít sâu bệnh thì quá trình vô gạo sẽ diễn ra mạnh mẽ, hạt chắc đều, giảm tỷ lệ lép và tăng năng suất. Ngược lại, bất kỳ tác động bất lợi nào ở giai đoạn này đều có thể khiến lúa bị lép hạt, hạt không chắc, giảm năng suất nghiêm trọng.

2. Các yếu tố tác động đến quá trình vô gạo ở cây lúa

Các yếu tố tác động đến quá trình vô gạo ở cây lúa

2.1 Dinh dưỡng:

- Đạm (N): Giữ vai trò quan trọng trong hình thành cấu trúc tế bào và phát triển lá. Tuy nhiên, ở giai đoạn vô gạo, nếu đạm quá nhiều sẽ làm cây tiếp tục sinh trưởng sinh dưỡng, lá xanh đậm, kéo dài thời gian sinh trưởng, làm chậm quá trình chuyển hóa chất về hạt, từ đó giảm tỷ lệ hạt chắc.

- Lân (P): Hỗ trợ quá trình tạo năng lượng và chuyển hóa dinh dưỡng, thúc đẩy sự hình thành hạt chắc.

- Kali (K): Là yếu tố quan trọng giúp vận chuyển đường và tinh bột từ lá về hạt, tăng tỷ lệ hạt chắc, cải thiện chất lượng gạo và giúp cây chống chịu tốt với điều kiện bất lợi như hạn, úng hay sâu bệnh.

- Vi lượng (Zn, Bo, Mn, Si...): Giúp quá trình chuyển hóa năng lượng diễn ra hiệu quả, bảo vệ màng tế bào, hỗ trợ cây quang hợp tốt và tăng sức đề kháng trong thời kỳ hạt đang tích lũy tinh bột.

- Chất điều hòa sinh trưởng: Sử dụng các loại có khả năng nuôi chắc hạt, sáng hạt, giảm tỷ lệ lem lép: Combo Vô gạo, Brassinolide,...

2.2 Nước tưới:

- Cây lúa ở giai đoạn vô gạo cần duy trì mực nước ổn định từ 3–5 cm, đặc biệt ở những ruộng đất nhẹ, dễ bốc hơi. Thiếu nước làm giảm khả năng quang hợp và vận chuyển dưỡng chất, dẫn đến hạt lép, chắc không đều.

- Tuy nhiên, ngập úng kéo dài lại khiến rễ thiếu oxy, giảm hấp thu dinh dưỡng và tăng nguy cơ phát sinh bệnh hại.

2.3 Thời tiết và điều kiện khí hậu

- Nhiệt độ tối ưu cho vô gạo dao động trong khoảng 25–32°C. Nhiệt độ cao (>35°C), nhất là vào ban đêm, làm tăng hô hấp, giảm tích lũy tinh bột trong hạt.

- Ánh sáng tốt vào ban ngày giúp cây tăng cường quang hợp, sản xuất nhiều chất hữu cơ để tích lũy vào hạt.

- Mưa kéo dài, độ ẩm cao là điều kiện thuận lợi cho nhiều bệnh phát sinh như lem lép hạt, đạo ôn cổ bông, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình vô gạo.

2.4 Sâu bệnh hại:

- Các đối tượng như đạo ôn cổ bông, lem lép hạt, rầy nâu, bọ xít dài, nhện gié,... có thể trực tiếp hoặc gián tiếp làm giảm hiệu quả vô gạo bằng cách gây hại bộ lá, chích hút bông lúa hoặc tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây thối hạt.

- Việc phòng trừ sâu bệnh trong giai đoạn này cần ưu tiên các biện pháp an toàn, sử dụng thuốc hợp lý, tránh để tồn dư thuốc trên hạt gạo.

2.5 Giống lúa

Mỗi giống lúa có thời gian và cơ chế vô gạo khác nhau. Giống lúa ngắn ngày có thời gian vô gạo ngắn nên cần chăm sóc kỹ, bổ sung dinh dưỡng kịp thời và chính xác. Các giống dài ngày thường có khả năng tích lũy tốt hơn nhưng cũng dễ bị ảnh hưởng nếu gặp thời tiết bất lợi.