Cây thổ phục linh

Tên gọi khác: Cây khúc khắc, cây kim cang, cây cậm cù

Tên khoa học: Smilax glabra

1. Nguồn gốc và phân bố

Thổ phục linh có nguồn gốc từ Trung Quốc, Ấn Độ và các nước Đông Nam Á. Tại Việt Nam, cây mọc hoang nhiều ở vùng miền núi phía Bắc như Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Yên Bái, Hòa Bình, Nghệ An và Tây Nguyên. Loài cây này phát triển tốt ở khu vực có độ ẩm cao, đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng.

2. Đặc điểm thực vật

Thân, rễ

Thuộc dạng dây leo, thân mềm, sống lâu năm.

Thân dài từ 4 - 5m, có nhiều cành nhỏ, không có gai và có nhiều tua cuốn.

Thân rễ cứng cáp, hình trụ dẹp, có màu nâu hoặc nâu vàng, bề mặt lồi lõm.

Lá

Hình trứng, đầu nhọn, phía dưới cuống có hình trái tim.

Lá mọc so le, màu xanh bóng ở mặt trên, mặt dưới xanh nhạt hơn và có lớp phấn mỏng.

Hoa và quả

Hoa gồm cả hoa đực và hoa cái, mọc ở kẽ lá, có màu hồng với một số đốm đỏ.

Mùa hoa nở: tháng 5 - 6.

Quả nhỏ, hình tròn, mọc thành chùm. Khi non có màu xanh, khi chín chuyển sang tím hoặc đỏ, cuối cùng là màu đen. Bên trong có 3 - 4 hạt hình trứng.

3. Thu hoạch và sơ chế

Thời điểm thu hoạch: Quanh năm nhưng tốt nhất vào mùa đông.

Cách sơ chế: Đào lấy phần thân rễ, cắt bỏ rễ nhỏ, rửa sạch, thái mỏng rồi phơi khô để bảo quản và sử dụng lâu dài.

4. Công dụng của cây thổ phục linh

4.1. Theo Đông y

Tính bình, vị ngọt, quy vào kinh Can.

Công dụng:

Giải độc cơ thể, trị mẩn ngứa, mụn nhọt, nổi mề đay.

Hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp, nhức mỏi cơ, phù nề.

Giảm đau bụng kinh ở nữ giới.

Trị giun sán.

Giúp lợi tiểu, hạ huyết áp.

4.2. Theo y học hiện đại

Có tác dụng kháng viêm, tăng cường miễn dịch.

Chứa nhiều hoạt chất có tác dụng chống viêm, hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp.

5. Cách sử dụng thổ phục linh

Dùng dưới dạng thuốc sắc với liều lượng từ 12 - 30g/ngày.

6. Một số bài thuốc phổ biến từ thổ phục linh

Bài thuốc trị đau nhức xương khớp

Nguyên liệu: 40g thổ phục linh, 100g thịt heo.

Cách làm: Hầm chung để ăn hàng ngày giúp giảm đau nhức xương khớp.

Bài thuốc trị viêm khớp dạng thấp

Nguyên liệu: 20g thổ phục linh, 12g ý dĩ, 10g huyết đằng, 12g hoàng bá, 12g tri mẫu, 6g cam thảo, 20g ké đầu ngựa, 12g nhân sâm, 8g quế chi, 12g tần chi, 12g phong điều, 20g hi thiêm, 16g ngân hoa, 16g tỳ giải, 20g ngạnh mễ, 12g bạch thược.

Cách làm: Sắc lấy nước uống trong ngày.

Bài thuốc lợi tiểu

Nguyên liệu: 20g thổ phục linh.

Cách làm: Sắc với nước uống thay nước lọc hàng ngày.

Bài thuốc chữa rôm sảy

Nguyên liệu: 30g thổ phục linh.

Cách làm: Sắc lấy nước đặc rồi pha với nước tắm hàng ngày.

Bài thuốc chữa chàm

Nguyên liệu: 50g thổ phục linh.

Cách làm: Tán thành bột, mỗi lần sử dụng trộn với nước rồi đắp lên vùng da bị chàm.

7. Lưu ý khi sử dụng thổ phục linh

Không dùng quá liều khuyến nghị.

Người có cơ địa dị ứng nên thử một lượng nhỏ trước khi sử dụng.

Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc hoặc bác sĩ trước khi dùng cho phụ nữ mang thai và trẻ em.

8. Kết luận

Cây thổ phục linh là dược liệu quý với nhiều công dụng trong điều trị bệnh, đặc biệt là hỗ trợ điều trị viêm khớp, giải độc và lợi tiểu. Việc sử dụng đúng cách sẽ giúp phát huy tối đa hiệu quả của loại thảo dược này trong chăm sóc sức khỏe.