Lưu ý khi sử dụng cây chó đẻ

Trong vô số loại thảo dược chữa bệnh gan được thiên hạ lao vào như xáo tam phân, dứa dại, atisô, kế sữa, nhân trần, mật nhân, mật gấu..., có thể nói cây chó đẻ chiếm vị trí "đầu lĩnh" vì  dễ tìm, giá rẻ, dễ sử dụng, gần gũi nên rất được nhiều người ưu ái quan tâm. Điều này đã đẩy đưa nhiều người đến với những mối họa chết người như tụt huyết áp, vô sinh, suy giảm chức năng miễn dịch...

Cơn sốt... đỉnh điểm

Cách đây một tháng, ông Trần Văn Hải, 62 tuổi, ngụ phường Phước Long B (quận 9, TP HCM) trong quá trình khám tổng quát tại Trung tâm Hòa Hảo, được bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán và xác định bị viêm gan siêu vi B.

Quyết không nạp thuốc tây vào cơ thể vì sợ tác dụng phụ "hết bệnh này chuyển sang bệnh khác", ông Hải tự chữa trị cho mình bằng các loại cỏ cây được người ta loan truyền, chỉ bảo, quảng cáo chữa các bệnh về gan.

Ông Hải cho biết lúc đầu ông uống nhân trần, kế đến ông uống dứa dại, và mới đây ông quay qua cây diệp hạ châu, còn gọi là "cây chó đẻ": "Thứ chó đẻ mà người ta đóng hộp bán ở các tiệm thuốc tây với tên gọi diệp hạ châu dùng không ổn đâu. Đó toàn là chó đẻ trồng theo quy mô công nghiệp nên họ phun thuốc dữ lắm. Gan mình đang nhiễm bệnh, nay uống cái thứ đó vào càng bệnh hơn do nó không đào thải được các chất hóa học ăn sâu vào cây thuốc, như thuốc kích thích tăng trưởng, thuốc trừ sâu, thuốc bảo quản diệt nấm mốc. Cây chó đẻ mà tôi uống không phải thứ bán sẵn ở các nhà thuốc, mà là do đích thân tôi tìm kiếm ngoài tự nhiên nên dược tính ngút trời".

Cũng theo lời của ông Hải, nhóm bạn hưu trí ngành giáo dục với ông gồm chục người đều "thần tượng" cây chó đẻ, người uống để mát gan, có người uống để phòng tránh các bệnh về gan và như ông Hải, để chữa bệnh: "Chữa viêm gan siêu vi B là chuyện nhỏ, có người uống chó đẻ chữa các chứng viêm gan, xơ gan, ung thư gan nữa đó" - ông Hải nói. 

Từ người khỏe mạnh đến người mắc các chứng bệnh về gan đều dùng cây chó đẻ uống phòng ngừa và chữa trị, có thể nói cây chó đẻ với cái tên thanh tao diệp hạ châu nổi đình nổi đám nhất trong vô số cây thuốc được đồn thổi chữa các bệnh về gan.

Có cầu ắt có cung, với giá chưa đến 100.000 đồng/kg, người ta thi nhau rao bán và tìm mua cây chó đẻ. Trên các diễn đàn tập trung đông thành viên máu me đông nam dược, nhan nhản những thông tin anh A chị B,  chú C cô D bị xơ gan, bị gan nhiễm mỡ, bị xơ gan cổ trướng, bị nhiễm các dòng siêu vi... nay đã cười tươi, khỏe khoắn nhờ cây chó đẻ.

Cây chó đẻ được bày bán tràn lan ở phố đông dược Hải Thượng Lãn Ông, quận 5.

Trên diễn đàn của "Hội những người mê cỏ cây có vị thuốc", một người tên Vỹ, có cái nick rất nực cười là Vychode (Vỹ chó đẻ) "nổ" rằng anh ta từng bị viêm gan siêu vi C nhưng nay "sạch bệnh" nhờ chó đẻ, sau mới biết anh này dựng chuyện để bán thuốc: "Tôi uống chó đẻ với nhân trần và xáo tam phân, trong đó chó đẻ làm chủ dược (vị chính). Tôi uống liên tục trong vòng 3 tháng thì Ok. Bạn nếu bị siêu vi C hay có  người thân, người quen mắc chứng này có thể liên hệ với tôi, biết gì tôi sẽ chỉ nấy, kể cả tìm cây thuốc để chữa bệnh".

Tại TP HCM, cây diệp hạ châu được bán ầm ĩ từ chợ ảo đến các chợ đông dược, như khu chợ thuốc vòng xoay Điện Biên Phủ (địa phận giáp ranh giữa quận 1 và quận Bình Thạnh), chợ thuốc Phạm Văn Hai (quận Tân Bình) và đặc biệt tại khu chợ đông dược Hải Thượng Lãn Ông, quận 5. Tại đây 100% hiệu thuốc với hơn 100 cơ sở buôn bán đông dược đều chào bán cây diệp hạ châu với số lượng không giới hạn. Giá mỗi ký được bán với giá rẻ bất ngờ, chỉ từ 30.000-50.000 đồng/kg.

Tại cơ sở đông dược Thiên Minh, chủ quầy là bà Minh, tiết lộ cây diệp hạ châu là sếp sòng cái khoản trị về gan: "Nó quá thông dụng, lại giá rẻ nên không lo bị rút chất, hay bị nhầm lẫn cây thuốc tương tự như xáo tam phân, tam thất, các loại nấm linh chi này nọ. Bởi vậy khách mua dữ lắm. Có người mỗi tháng mua cả chục ký, dùng uống, làm quà tặng người thân. Chắc chắn uống có hiệu quả nên tháng nào họ cũng mua như vậy".

Không riêng gì Việt Nam, tại Campuchia, chúng tôi cũng thấy cộng đồng người Campuchia gốc Việt và người Khơmer bản xứ cũng xem cây chó đẻ hay diệp hạ châu là viagara của lá gan. Còn nhớ lúc chúng tôi ghé chợ đông dược lớn nhất Thủ đô Phnôm Pênh là Urrussey, thấy nơi này bán những gói thuốc chó đẻ phơi khô xắt nhỏ với giá 15.000-20.000 rieal gói 1kg (tương đương 60.000-100.000 VNĐ).

Hỏi chuyện mới biết người bản xứ gọi chó đẻ là prak phơ-le. Bà Chanh Da, người Campuchia gốc Hoa, chủ một quầy đông dược bật mí cây thuốc này mới rộ khoảng 5 năm trở lại đây, khách mua chủ yếu người Campuchia gốc Việt.

Viagara của lá gan?!

Làm mưa làm gió không chỉ ở Việt Nam  mà còn lan sang nước bạn Campuchia, thậm chí còn được xuất ngoại sang các nước Mỹ, Canada, Nga... theo dạng hàng xách tay, kiểu người nhà lấy giúp người thân ở ngoại quốc uống phòng bệnh và chữa bệnh. Hiện trạng trên cho thấy hấp lực của cây chó đẻ rất khủng khiếp, chứng tỏ thiên hạ dành niềm tin rất lớn cho loại thảo dược được nhiều người ví là "viagra của lá gan". Vấn đề là cây thuốc này có  xứng đáng được như vậy?

Ngoài tên gọi diệp hạ châu, cây chó đẻ còn có tên gọi khác là diệp hòe thái, lão nha châu. Trong dược điển “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam”, cố GS-TS Đỗ Tất Lợi ghi tên cây chó đẻ đầy đủ là chó đẻ răng cưa, là loại cỏ mọc hằng năm, cao chừng 30cm, thân mọc thẳng đứng, mang cành, thường có màu đỏ, hoa mọc ở kẽ lá, nhỏ, màu đỏ nâu... Đây là cây mọc hoang trong nước và các nước ở vùng nhiệt đới, mùa hái thuốc quanh năm nhưng tốt nhất vào mùa hạ, thường dùng tươi hoặc phơi khô.

"Căn cứ vào đặc tính quả treo lủng lẳng dưới lá, nên các y sư ngày trước gọi chó đẻ là diệp hạ châu. Diệp là lá, hạ là dưới và châu = ngọc, có nghĩa hạt dưới mặt lá"- Đông y sĩ Trần Sỹ Thanh (học viên Trường Y học cổ truyền Lê Hữu Trác tại TP HCM) giải thích ý nghĩa tên gọi diệp hạ châu.

Theo cố GS-TS Đỗ tất Lợi, nhân dân thường dùng cây chó đẻ răng cưa làm thuốc bằng cách giã nát với muối chữa chứng đinh râu, mụn nhọt. Ngoài ra, còn dùng cây tươi sao khô sắc đặc (ngày uống 20-40g cây tươi) uống chữa bệnh gan, chữa sốt, đau mắt, rắn cắn.

"Năm 1988, Blumberg và Thiogarajan công bố đã điều trị 37 bệnh nhân viêm gan siêu vi trùng B (VGSVB) bằng chó đẻ răng cưa (CĐRC), đạt kết quả âm tính 22/37 (trường hợp) sau 30 ngày. Các tác giả còn chứng minh CĐRC có chứa chất làm ức chế lên men polym érase DNA của virus VGSVB" - trích “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam”.

Cây chó đẻ (diệp hạ châu)

"Một số thông tin khoa học tin cậy ở Ấn Độ gần đây cho thấy cây chó đẻ không cho virus sinh sản nhờ tác dụng ức chế sự sao chép tế bào của virus viêm gan siêu vi B. Theo đó, SG S.Jayaram cùng các cộng sự ở Trường đại học Madras (Ấn Độ) qua thử nghiệm 28 người tình nguyện bị nhiễm virus viêm gan B, cho họ uống cây chó đẻ (liều 250g) từ 1-3 tháng, kết quả có đến 54,5% khỏi bệnh" - đông y sĩ Hạnh Lâm cho biết.

Những dữ liệu trên cho thấy cây chó đẻ là vị thuốc giá trị với người bị nhiễm viêm gan siêu vi B. Nhưng các chứng xơ gan, ung thư gan, viêm gan siêu vi C thì không thấy đề cập.  Dược sĩ Trương Phúc Trinh (phụ trách khâu dược Đoàn bác sĩ từ thiện Niềm Tin, tổ chức chuyên giúp đỡ bệnh nhân ung thư và HIV/AIDS) khẳng định thông tin cây chó đẻ diệt các chứng bệnh về gan kể trên là sai sự thật.

Lương y Nguyễn Trọng Bá (Hội Đông y tỉnh Đồng Nai) cũng đồng ý với khẳng định này và lưu ý hiện tượng lạ là cùng với người mắc các bệnh về gan, ngay cả những người khỏe mạnh, cũng rất sùng bái cây chó đẻ.

"Các ông ưa dùng cây chó đẻ thường là những người mê ăn nhậu hoặc vì công việc phải thường xuyên uống rượu bia. Họ tin cây chó đẻ tốt cho gan, lọc gan nên dùng phòng ngừa. Còn các bà các chị dùng cây chó đẻ chủ yếu để có được làn da nuột nà. Họ nghĩ chó đẻ  tốt cho gan, mà gan làm nhiệm vụ bài thải các chất độc nên nếu gan mạnh thì các chất độc sẽ được thải hết ra ngoài cơ thể chứ không tồn ứ.  Khi cơ thể sạch chất độc thì chuyện có được làn da tươi nhuận là chuyện trong tầm tay. Điều này vô cùng nguy hại".

Những nguy cơ... chết người

Lương y Nguyễn Trọng Bá cho biết, ông đã từng gặp nhiều người bệnh vì "say mê" cây chó đẻ nên uống vô tội vạ, để rồi lá gan đang bình thường sau một thời gian được tiếp "năng lượng" từ "viagra chó đẻ" bị xơ gan, teo gan: "Cách đây một tháng, chị Mai, 40 tuổi, ở thị xã Long Khánh, qua quá trình uống cây chó đẻ thay nước hằng ngày để được đẹp da thấy đau tức vùng hạ sườn, mệt mỏi, sụt cân, ăn uống kém... Khi chị ấy đến, tôi khuyên nên đến bệnh viện để chụp X.quang chẩn đoán cụ thể hơn. Kết quả là bác sĩ chuyên khoa xác định chị ấy bị xơ gan. Căn nguyên là lá gan của chị ấy vì phải làm việc quá công suất, thành ra mất cân bằng, tổn thương, từ đó gây bệnh".

Dược sĩ T.P.T.,  thì có lưu ý khác. Theo đó, tâm lý "ăn gì bổ nấy-uống gì bổ nấy" đã là sát thủ giấu mặt hại chết nhiều người, và cây cho đẻ là một trong số đó.

"Đổ xô dùng cây chó đẻ, lắm người tin dược chất của cây thuốc này sẽ giúp mình được nhuận gan mật, nghĩ là có được lá gan, túi mật khỏe mạnh. Họ không hề biết cây diệp hạ châu chỉ dùng tốt cho người bị viêm gan siêu vi B, còn với người bình thường, nó vô cùng nguy hại vì gây tăng tiết mật đột biến. Ai hoạt động trong ngành y đều biết mật có tác dụng tiêu độc, nhưng khi thừa nó sẽ đọng lại ở ruột già, dồn ứ lâu ngày làm tăng nguy cơ ung thư ruột.

Về tính vị của cây chó đẻ, một số lương y, dược sĩ mà người viết tiếp xúc cho biết cây chó đẻ có tính hàn, nên có tác dụng giải nhiệt. Vấn đề ở chỗ nếu người sử dụng dùng thường xuyên và dùng nhiều là người ở thể hàn thì vô cùng nguy hại vì khi ấy, cây thuốc này không giúp họ được quân bình mà càng "hàn" hơn. Một khi cơ thể bị mất cân bằng sẽ sinh ra nhiều bệnh tật, đặc biệt làm giảm khả năng thụ thai cho cả phụ nữ và gây vô sinh cho đàn ông.

"Về chuyện gây vô sinh, đó là suy luận của một số thầy thuốc dựa trên lý luận nền tảng y học cổ truyền, điều đó có khả năng xảy ra, nhưng chưa thấy có công trình nghiên cứu nào đề cập. Riêng chuyện cây chó đẻ tối kị với phụ nữ mang thai là sự thật bởi đặc tính của cây thuốc này gây co mạch máu và tử cung, uống vào sẽ bị trụy thai. Nguy hại hơn, chó đẻ còn có tính phá huyết, dùng vô tội vạ, không bệnh mà dùng sẽ đổ bệnh nghiêm trọng" - dược sĩ T.P.T. khuyến cáo. 

Sáng 3/5, người viết bài này gặp lương y Diệu Hòa - phụ trách khâu dược Phòng thuốc nam Phước Thiện - chùa Hưng Cần (Hội viên Hội Đông y huyện Cần Giờ - TP HCM).

Trò chuyện về cây chó đẻ, vị lương y này cho biết đúng là cây chó đẻ dùng trị viêm gan siêu vi B rất hiệu quả nhưng không phải ai dùng cũng được, càng không có chuyện dùng càng nhiều càng nhuận gan mật, cũng như dùng nhiều bổ nhiều như nhiều người lầm nghĩ: "Người bình thường không có tổn thương về gan nếu lạm dụng, nhất là những trường hợp uống thuốc sắc từ cây chó đẻ (uống đậm đặc) sẽ bị phá hồng huyết cầu, có trường hợp bị làm băng huyết, có khi hư thai...

Không riêng gì cây chó đẻ, việc uống độc vị (chỉ uống một vị thuốc mà không phối với các vị thuốc khác) vô cùng nguy hại. Nếu như chó đẻ có tính phá huyết (giảm hồng huyết cầu, hạ huyết áp, làm suy giảm khả năng miễn dịch của cơ thể) thì những trường hợp chỉ uống nghệ chữa đau bao tử sẽ gây hậu chứng bao tử bị bào mỏng, rau má mát nhưng chỉ thích hợp với người cao huyết áp (người huyết áp thấp uống vào sẽ bị hạ áp - PV), cây trinh nữ hoàng cung ngăn ngừa phòng trị ung thư tử cung rất hay, nhưng uống nhiều sẽ gây nôn ói...”