Yêu cầu sinh thái của cây mận

- Theo GS.TS Trần Thế tục cho rằng thời tiết thuận lợi cho việc ra hoa và thụ phấn, thụ tinh là trong thời kỳ ra hoa có nhiều ngày nắng ráo, sau đó lại có mưa rào rồi trời lại quang.

- Nhiều nghiên cứu thấy rằng: Thời tiết khí hậu tháng 12, tháng 1 có tương quan chặt chẽ đến năng suất mận. Vì mận là cây ôn đới nên rất cần có mùa đông lạnh để phân hóa mầm hoa, do vậy, trong tháng 1 nhiệt độ thấp (khoảng 70^oC), độ ẩm không khí thấp (<73%) thì năm đó mận được mùa.

- Mỗi giống khác nhau đều thích hợp với một vùng sinh thái khác nhau và đòi hỏi điều kiện sinh thái chặt chẽ hơn. Đối với giống mận chua yêu cầu điều kiện sinh thái không chặt chẽ bằng các giống mận ngọt. Do đó, khả năng thích ứng rộng hơn nên vùng phân bố rộng hơn. Các giống mận ngọt như: Mận Tam Hoa, mận Hậu, mận Tả Van, mận Tả Hoàng Ly… đòi hỏi sinh thái chặt chẽ hơn do vậy vùng phân bố hẹp hơn.

- Các yếu tố khí hậu như: nhiệt độ, lượng mưa, ẩm độ, ánh sáng... Những yếu tố này tác động đồng thời và chịu ảnh hưởng lẫn nhau và mức độ ảnh hưởng có liên quan chặt chẽ đến bản chất các giống.

Mận hậu Sơn La

1. Yêu cầu về nhiệt độ của cây mận

- Cây mận thuộc loại cây ôn đới và á nhiệt đới, những giống mận cho sản phẩm tốt, quả to đều thuộc loại chịu lạnh, chỉ một số ít loại mận quả nhỏ, chua không yêu cầu khắt khe nhiệt độ lạnh có thể ra hoa.

- Mận Châu Á nhìn chung yêu cầu 700 - 1000 giờ ở nhiệt độ 70^oC. Nghĩa là khoảng 1 - 1,5 tháng lạnh dưới 70^oC để thoát qua giai đoạn ngủ, giúp quá trình phân hoá hoa diễn ra hoàn toàn. Miền Bắc Việt Nam chỉ có các vùng núi cao mới có thể trồng mận cho hoa quả bình thường. Mận có thể chịu lạnh ở O^oC trong thời gian dài, khi nghỉ đông nhiệt độ dưới OoC không ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng ở giai đoạn sau. Khi mận ra hoa nếu nhiệt độ xuống đến O^oC hoặc có tuyết sẽ ảnh hưởng lớn, làm hoa rụng, lá non bị tổn thương nhiều.

- Mận Châu Âu và Châu Mỹ tổng tích ôn lớn hơn 1000^oC ở nhiệt độ dưới 6,5^oC. Tuy nhiên với điều kiện vùng ôn đới của Châu Âu và Châu Mỹ hoàn toàn thoả mãn yêu cầu nhiệt độ lạnh của mận trước khi ra hoa. Mận chỉ có thể chịu được nóng trong thời gian ngắn (trừ một số giống mận chua), ở nhiệt độ 35^oC mận bắt đầu có biểu hiện bị hại, cây ngừng sinh trưởng; Đặc biệt khi nhiệt độ ấm lên, các loại sâu hại (bọ nẹt, rệp...), vi khuẩn, nấm (chảy gôm), rám lá phát triển mạnh.

2. Yêu cầu về độ ẩm của cây mận

- Điều kiện khí hậu ở vùng nguồn gốc của cây mận có lượng mưa hàng năm là 1.650mm trong đó tháng mưa nhiều nhất (tháng 6) là 263mm, tháng khô nhất (tháng 1) là 94m. Ẩm độ không khí ở vùng này vào tháng 6 là 83%, tháng 1 là 46%.

- Mận là cây chịu khô hạn tốt nhưng mận cần nước để đâm chồi nảy lộc, nếu mưa nhiều ở thời kỳ nở hoa thì ảnh hưởng lớn tới sự ra hoa đậu quả. Nhiệt độ thấp và môi trường ẩm là điều kiện quan trọng cho thời kỳ quả mận phát triển. Thiếu nước vào tháng 3,4 thì quả rụng nhiều, quả bị nứt, quả nhỏ và hương vị kém. Nếu mưa nhiều và ẩm độ không khí quá cao trong thời kỳ quả chín thì quả sẽ bị nứt do vậy phải đảm bảo nhu cầu về chế độ nước cho cây mận.

- Theo giáo sư Vũ Công Hậu thì cây mận có thể thích nghi với khí hậu ẩm, độ ẩm không khí cao. Ở các vùng khô hạn lượng mưa dưới 300mm/năm nhưng có tưới vẫn đạt năng suất cao, chất lượng tốt. Tuy nhiên ở vùng núi cao hay có sương mù, độ ẩm cao lá mận hay bị bệnh nấm gây hại.

3. Yêu cầu về áng sáng của cây mận

- Sự ra hoa của mận phụ thuộc khá nhiều vào nhiệt độ, sự tác động của ánh sáng không rõ rệt. Có thể cho năng suất cao ở điều kiện ánh sáng trực xạ, nơi quang đãng hoặc cho điều kiện bị che cớm ở mức độ nhẹ.

- Ánh sáng lại có ảnh hưởng khá lớn đến khả năng đậu quả của mận. Nhiều kết quả nghien cứu khẳng định ánh sáng ảnh hưởng đến sự điều chỉnh C/N của cây. Những nơi quang đãng nhiều ánh sáng hoặc bị che cớm ở mức độ vừa phải, tỷ lệ C/N cao giúp hoa to, tỷ lệ đậu quả cao. Nơi thiếu ánh sáng hoặc bị che râm quá nhiều làm tỷ lệ C/N giảm gây mất cân đối trong sinh trưởng của cây làm hoa rụng nhiều.Nhìn chung ở các vùng trồng mận nhu cầu ánh sáng của mận được đánh giá là thoả mãn.

4. Yêu cầu về điều kiện đất đai của cây mận

- Riêng đối với cây mận không khắt khe về đất đai, độ pH phù hợp cho cây mận sinh trưởng là: 5,5 - 6,5. Ở những vùng đất chua mận vẫn có thể sinh trưởng bình thường nhưng năng suất không cao, vùng đất có tầng canh tác trên 40cm đều có thể trồng mận rất tốt. Do rễ mận (tầng rễ hút) phân bố gần với mặt đất nên tầng đất trồng mận không cần thiết phải quá dầy.

- Đất trồng mận vừa phải đảm bảo giữ ẩm, vừa có khả năng thoát nước tốt. Theo một số tác giả, đất thịt chứa nhiều dinh dưỡng và nếu có biện pháp thoát nước tốt sẽ rất phù hợp với sự sinh trưởng, phát triển của cây mận, mận có thể sinh trưởng tốt trên đất phù xa cổ, sa thạch hoặc phiến sa thạch có tầng đất dày dễ thoát nước. Đất mùn đá vôi có độ pH > 6,0, hàm lượng mùn, dinh dưỡng cao là một loại đất tốt nhất để trồng mận.

- Việt Nam, các vùng Tây Bắc như: Sơn La, Lai Châu, Lào Cai; Vùng Đông Bắc như Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh, Bắc Kạn đều có thể tròng được mận và thu được năng suất khá cao.

5. Yêu cầu về dinh dưỡng của cây mận

- Giáo sư Vũ Công Hậu cho rằng: cây mận có nhu cầu dinh dưỡng cao nhất, nhất là đạm và kali. Thiếu đạm, các đợt lộc của cây mọc yếu, cành lá bé, màu vàng, rìa lá hơi cong, lá rụng sớm, hoa, quả rụng nhiều. Thiếu đạm quá lâu, cây mọc chậm, tán cây thấp, bé, tuổi thọ cây ngắn. Nhưng nếu thiếu quá nhiều đạm, làm ảnh hưởng tới quá trình phân hoá mầm hoa do đó năng suất, sản lượng đều giảm.

- Thời kỳ mận ra hoa cần rất nhiều kali, nhưng từ khi đậu quả cho đến lúc thu hoạch, hàm lượng kali trong cây giảm dần. Hàm lượng kali trong lá lúc thu hoạch có tương quan thuận với sản lượng; Vì vậy giữ cho hàm lượng kali trong lá cao rất có ý nghĩa trong sản xuất.

- Bón phân cho mận tuỳ thuộc vào từng điều kiện đất đai, tuổi cây và tình trạng sinh trưởng của cây được thể hiện qua số đo đường kính tán cây để bón với số lượng phân thích hợp. Bón phân cho mận thường bón cân đối NPK và bón vào các thời kỳ: Trước lúc ra hoa, bón thúc quả và bón sau khi thu hoạch. Có thể áp dụng phương pháp bón phân vào đất cho rễ hấp thụ hoặc bón phân qua lá.

6. Ảnh hưởng của yếu tố gió đến cây mận

- Nơi trồng cây mận cần khuất gió, hoặc phải có vành đai cây chắn gió. Hoa và quả rất dễ bị rụng do gió bão nên khi thiết kế vườn mận người ta thường chú ý thiết kế đai rừng tránh gió.