Uốn nắn, tạo dáng thế cây kiểng bonsai

Bất cứ ai ham mê cây kiểng bonsai sẽ cảm thấy khó khăn khi mua một chủng loại cây đặc biệt đã phát triển hoàn toàn, không đòi hỏi đến việc chăm sóc, nuôi dưỡng cây.

Sự quyến rũ đam mê của sở thích này được đúc kết từ kinh nghiệm quan sát cây trồng mọc và tăng trưởng, cũng như quá trình can thiệp nhằm uốn nắn cây mọc và tăng trưởng theo một phong cách, dáng thế cây đặc biệt. Trong phần này chúng ta sẽ tìm hiểu cách làm thế nào để nuôi trồng một cây mọc và tăng trưởng từ lúc đầu.

Cấu trúc của một cây kiểng bonsai

Mỗi cây kiểng bonsai là sự pha trộn hài hòa của các yếu tố sau: Chậu trồng cây, lớp bề mặt phân đất trồng, bộ rễ, thân chính, các cành nhánh, tán lá và hoa của cây.

Chậu trồng cây kiểng bonsai

Các loại chậu trồng cây kiểng bon-sai thường gặp

Những đòi hỏi tối thiểu của một chậu trồng cây kiểng bonsai là có những lỗ thông thoát nước ở đáy chậu và chậu có những chân đỡ thấp làm cho nước tưới không bị ứ đọng trong chậu. Chậu trồng và cây trồng nên phối hợp với nhau một cách hài hòa.

Sự hài hòa này phụ thuộc một phần vào quan điểm của cá nhân người nuôi trồng cây kiểng và giai đoạn phát triển của cây trồng. Ví dụ, những cây trồng non thích hợp trồng ở những chậu lớn hơn cây nhiều, nó cho phép những cây trồng này sống một cách thoải mái và phát triển nhanh chóng hơn.

Thông thường những chủng loại cây trưởng thành và đắt tiền đều được trồng trong những chậu trồng sang trọng. Lớp men tráng của chậu thường rất hợp hoặc bổ sung cho màu sắc của cây trồng và lớp vỏ của cây.

Các quy tắc sau thường được áp dụng khi chọn kích thước của chậu trồng và cây kiểng bonsai: Hoặc chiều dài của chậu trồng bằng hai phần ba chiều cao của cây trồng, hoặc chiều cao của cây bằng bằng khoảng hai phần ba chiều dài của chậu trồng.

Tỉ lệ cân đối, tương xứng sẽ hài hòa hơn nếu đỉnh ngọn cây phát triển tới những cạnh rìa ngoài của chậu trồng, nhưng không phát triển quá mức độ quy định. Chậu trồng nên phù hợp với chiều cao phần gốc đáy dưới thân chính của cây có đường kính dày.

Lớp bề mặt đất trồng cây

Một cây kiểng bonsai đẹp nên có một lớp bề mặt đất trồng thích hợp.

Nếu cây trồng được nuôi dưỡng bên ngoài nhà, hoặc sân vườn trong thời tiết ấm áp, thì một lớp thảm rêu thường phát triển trên bề mặt lớp đất trồng trong chậu. Tuy nhiên, không khí khô ráo bên trong nhà, sẽ gây cho lớp rêu phủ mặt này khô quắt lại.

Đây là lý do mà các loại cây cỏ khác được sử dụng để trồng làm lớp phủ bề mặt đất trồng cây cảnh. Loại cỏ Mother of thousands (Soleirolia Soleirolii) khá thích hợp để sử dụng trồng trong nhà và ngoài nhà, hoặc sân vườn. Các loại cây dương xỉ, cỏ tảo nhỏ và khá nhiều loại cây cỏ khác cũng tương đối thích hợp cho việc tạo lớp phủ mặt đất cây trồng. Ngoài ra lớp bề mặt đất trồng cũng có thể được trang trí bằng những tảng đá nhỏ.

Bộ rễ cây

Những thay đổi đa dạng của loại cây sanh, si Ficus phát triển mạnh mẽ lớp mặt ngoài bộ rễ cây

Một cây kiểng bonsai đẹp nên có bề mặt bộ rễ cây đẹp, sống động, bám chặt vào đất trồng. Đây là nét đặc trưng của những cây trồng nhiều năm mọc và tăng trưởng trong môi trường tự nhiên của cây. Bộ rễ của cây là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong phần thiết kế tạo dáng thế một cây kiểng bonsai, có thể thấy những bộ rễ thực sự là bản chất cho tất cả các loại cây kiểng bonsai. Một sự sắp xếp lý tưởng có thể được hoàn thiện nếu như bộ rễ từ thân cây tăng trưởng và mọc thẳng cắm xuống đất không tham gia vào sự hình thành một rễ cái mong muốn và được cắt xén ngắn hơn mỗi lần cắt xén rễ. Nếu điều này được thực hiện chính xác, bộ rễ mọc hai bên hông thân cây sẽ phải cung cấp cho toàn thân các dưỡng chất như cây đòi hỏi và sẽ đạt được độ mạnh như mong đợi.

Thân chính của cây

Cây si Ficus Microcarpa với thân chính và các cành nhánh của cây rất ấn tượng (bộ sưu tập của Ruger)

Phần thân chính của cây nên có đường kính dày nhất ngay tại gốc và thuôn dần lên phía trên. Nó thường được hoàn thiện bằng cách tỉa xén phần thân chính của cây một cách nghiêm túc khi cây vẫn còn non. Cành nhánh nằm sát nơi cắt cành ngọn trở thành một thân nối phụ thay cho thân chính và thành đỉnh ngọn cây. Khoảng cách giữa những lần tỉa xén cây càng lớn hơn. Những vết cắt lớn cho thấy phương pháp nuôi trồng, chăm dưỡng cây nhằm chủ yếu ưu tiên tạo ra và hoàn thiện độ dày đường kính một thân cây. Đây là một phương pháp hợp lý và được sử dụng rộng rãi trong việc sáng tạo một cây trồng thích hợp cho nghệ thuật trồng cây kiểng bonsai. Những vết cắt tỉa nên được xử lý bằng các chất trám vết thương chuyên dùng để cây lành lặn vết thương càng sớm càng tốt.

Một cây kiểng bonsai phát triển tốt và có dáng đẹp thường không lộ rõ những vết cắt tỉa. Vì thế bất cứ những dấu vết cắt tỉa cây trước đây gần như thực tế sẽ không thấy được.

Những cành nhánh của cây

Loại cây Ulimus Parvifolia (bộ sưu tập của Thonessen)

Một cây kiểng bonsai lý tưởng đều có những cành nhánh cây cứng cáp, khỏe mạnh, tương ứng với những cành nhánh phụ nhỏ hơn. Càng có nhiều cành nhánh phụ, cây càng phát triển toàn diện hơn. Một cây kiểng bonsai có dáng thế đẹp có những cành nhánh dày, cứng cáp ngay tại phần thấp, bên dưới thân cây chính và các cành nhánh nhỏ hơn trên đỉnh ngọn cây. Những cành nhánh từ thân chính của cây mọc chĩa ra ngoài và phân chia ra những nhánh nhỏ hơn về hướng đầu ngọn cây. Những cành nhánh phụ ngày càng nhẹ, mỏng hơn, mọc dài, xa hơn từ phần cứng cáp, nặng nề của một cành nhánh. Điều này được thực hiện bằng cách đều đặn tỉa xén nghiêm túc mỗi cành nhánh theo một thời gian cách quãng, tương tự như thân cây chính. Cành nhánh phụ nằm sát nhất với chỗ cắt tỉa sẽ trở thành đầu ngọn của cành nhánh của cây.

Một cành cây mọc và tăng trưởng nhiều hơn trước khi được tỉa xén, sẽ trở nên dày cứng hơn. Đây là lý do tại sao những cành nhánh càng nằm sát đỉnh ngọn của cây kiểng bonsai càng được tỉa xén sớm cây càng thấp hơn và những cành nhánh thấp hơn đều dày cứng giống như những cành nhánh nằm trên một cây lớn mọc tự nhiên.

Tán lá của cây

A.Các lá mọc luân phiên, xen kẽ - B. Các lá mọc đối diện - C. Các lá mọc xoắn vặn

Theo lẽ tự nhiên, những lá của cây đều phát triển và khỏe mạnh. Những loại lá cây nhỏ, đa dạng của nhiều chủng loại cây thường được tham chiếu với các loại cây khác nhau. Mặc dù kích thước của lá có thể thay đổi, tương đối phụ thuộc vào giai đoạn phát triển của cây. Một cây trồng non, kích thước lá của cây không quan trọng, bởi ưu tiên sẽ dành cho sự phát triển dáng thế của cây. Tuy nhiên, sự phát triển hình thể, dáng thế cây thường đòi hỏi sự mọc và tăng trưởng sinh động, khỏe mạnh của cây. Một trong những điều tiếp theo là các lá của cây sẽ mọc và tăng trưởng với một kích thước bình thường.

Những lá cây càng nhỏ, càng dễ hoàn thiện mối tương quan hài hòa giữa kích thước của lá và kích thước của cây. Những khác biệt đa dạng của loại lá lớn, kích thước của lá có thể dược thu giảm nhỏ bằng sự kích thích phân bố tỏa nhánh của cây. Những cành nhánh của cây phân bố càng nhỏ, lá của cây càng nhỏ hơn.

1. Các lá được cắt bỏ ngay tại cuống lá - 2. Những lá mới nhỏ hơn những chiếc lá được cắt bỏ trước

Một phương pháp quan trọng của sự thu giảm kích thước lá bằng cách kích thích phân tỏa nhánh cây là cắt tỉa lá. Điều này có liên quan đến việc tuốt bỏ tất cả những lá của cây nhưng giữ lại các cọng, cuống lá, đọt non. Sau đó, một cành nhánh mới sẽ mọc và tăng trưởng thay thế cành nhánh cũ, nhưng sẽ có những chiếc lá nhỏ hơn những chiếc lá đã cắt tỉa. Tuy nhiên, kỹ thuật này chỉ nên áp dụng trên những cây trồng khỏe mạnh, bởi điều này làm ảnh hưởng đến cây rât nhiều và có thể làm chậm lại sự phát triển thân chính của cây.

Hoa

Một cây lựu Pomegranate đang trổ hoa (họ cây Punica Granatum)

Hoa tôn thêm dáng vẻ, diện mạo của một cây kiểng bonsai. Ngược lại nó ít liên quan đến quá trình tạo hình thể, dáng thế cây. Bởi ngay cả một loại cây hoàn toàn không được uốn nắn sẽ cho hoa trái một khi chúng đạt đến một độ tuổi nào đó. Vì thế có một số hoa chỉ có thể bổ sung thêm cho phần thiết kế dáng thế của cây kiểng mà thôi. Đối với lý do này, tính khách quan chủ yếu trong việc trồng một cây kiểng bonsai đẹp luôn là phát triển hình thể, dáng thế cây, việc cho hoa nở muộn hơn là sự thích hợp của việc nở hoa. Tỉ lệ tăng trưởng của hoa thường chậm dần lại tới một con số tuyệt đối tối thiểu. Nói khác hơn, một cây đang mọc và tăng trưởng một cách mạnh mẽ, sinh động, sẽ tạo ra rất ít hoa. Vì thế, nếu những cây trồng được nuôi dưỡng, châm phân bón dinh dưỡng với một lượng chất Nitrogen kích thích tác động việc mọc và tăng trưởng, thì việc đơm hoa sẽ bị kiềm chế, nói chính xác là ngăn cản, không cho hoa nở.