Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình xuống củ ở cây lạc và giải pháp cải thiện

Cây lạc (Arachis hypogaea) có đặc điểm sinh trưởng đặc biệt: hoa nở trên mặt đất nhưng củ lại phát triển trong đất. Quá trình xuống củ là giai đoạn quan trọng quyết định năng suất và chất lượng của lạc. Tuy nhiên, quá trình này chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm điều kiện môi trường, dinh dưỡng, sinh lý cây và kỹ thuật canh tác.

Dưới đây là phân tích chi tiết về từng yếu tố tác động đến quá trình xuống củ ở cây lạc:

1. Ảnh hưởng của điều kiện môi trường

- Nhiệt độ

Nhiệt độ ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của cành quả (gai lạc) và khả năng xuyên vào đất.

Nhiệt độ tối ưu để cây xuống củ: 25 - 30°C.

Nhiệt độ quá cao (>35°C):

+ Gây mất nước, làm cành quả khô và kém phát triển.

+ Giảm tỷ lệ đậu quả, tăng rụng hoa.

+ Gây thoái hóa hạt phấn, giảm khả năng thụ phấn và hình thành quả.

Nhiệt độ quá thấp (<20°C):

+ ​Cây phát triển chậm, cành quả yếu, khó xuyên xuống đất.

+ Hạn chế sự hình thành củ, ảnh hưởng đến năng suất.

- Độ ẩm đất và nước

Cây lạc cần đủ độ ẩm để cành quả phát triển và xuyên xuống đất.

Độ ẩm đất lý tưởng: 60 - 70% độ ẩm bão hòa.

Thiếu nước:

+ Đất khô, cứng làm cành quả khó đâm vào đất.

+ Gây hiện tượng rụng hoa, trái non.

Thừa nước (đất úng, mưa nhiều):

+ Làm thối cành quả non, giảm tỷ lệ xuống củ.

+ Củ dễ bị nấm bệnh tấn công, giảm chất lượng.

-  Ánh sáng

Ánh sáng đầy đủ giúp cây quang hợp tốt, cung cấp năng lượng cho quá trình ra hoa, đậu quả và phát triển củ.

Thiếu sáng (bóng râm, trồng quá dày):

+ Cành quả yếu, phát triển chậm, khó xuyên xuống đất.

+ Giảm năng suất và chất lượng củ.

- Đặc tính đất trồng

 Đất tơi xốp, thoáng khí:

+ Giúp cành quả dễ dàng xuyên xuống đất.

+ Hạn chế tình trạng củ bị thắt eo do đất quá cứng.

+ Đất quá chặt hoặc nhiều sét:

+ Làm cành quả khó xuyên xuống đất, giảm năng suất củ.

+ Đất quá chua (<5.5) hoặc quá kiềm (>7.5) sẽ làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng của cây.

Độ pH đất lý tưởng: 5.8 - 6.5.

2. Ảnh hưởng của dinh dưỡng

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển củ lạc.

- Đạm (N)

Vai trò: Kích thích sinh trưởng thân lá, tạo điều kiện cho quá trình quang hợp.

Ảnh hưởng đến xuống củ:

Thừa đạm:

+ Cây phát triển mạnh về thân lá, nhưng cành quả yếu, khó xuyên xuống đất.

+ Giảm tỷ lệ ra hoa, đậu quả và xuống củ.

Thiếu đạm:

+ Cây còi cọc, cành quả ngắn, số lượng củ ít.

- Lân (P)

Vai trò: Thúc đẩy ra hoa, hình thành quả và hỗ trợ quá trình xuống củ.

Thiếu lân:

+ Cành quả ngắn, ít quả, khó đâm xuống đất.

+ Giảm tỷ lệ xuống củ, năng suất thấp.

- Kali (K)

+ Vai trò: Giúp củ phát triển to, chắc và tăng sức chống chịu.

+ Thiếu kali:

+ Củ nhỏ, chất lượng kém, dễ bị sâu bệnh tấn công.

- Canxi (Ca) và Bo (B)

+ Canxi: Giúp cành quả phát triển khỏe mạnh, dễ xuyên vào đất.

+ Bo: Cải thiện khả năng thụ phấn, tăng tỷ lệ đậu quả và hỗ trợ sự phát triển của củ.

3. Ảnh hưởng của sinh lý cây

- Sự cân đối giữa thân, lá và hoa

Cây lạc có tán quá sum suê (do bón nhiều đạm) sẽ làm cành quả kém phát triển, giảm tỷ lệ xuống củ.

Cần duy trì sự cân đối giữa thân - lá - hoa - củ để tối ưu năng suất.

- Thời điểm ra hoa và đậu quả

Nếu cây ra hoa quá ít hoặc hoa bị rụng nhiều, số lượng cành quả sẽ giảm, ảnh hưởng đến số củ thu được.

- Tốc độ phát triển của cành quả

Cành quả phải đủ khỏe và dài để xuyên xuống đất.

Nếu cành quả yếu hoặc bị sâu bệnh tấn công, tỷ lệ xuống củ sẽ giảm đáng kể.

4. Ảnh hưởng của kỹ thuật canh tác

- Làm đất đúng cách

Đất tơi xốp, đủ ẩm giúp cành quả dễ đâm xuống.

Xới đất nhẹ nhàng sau khi cây ra hoa để hỗ trợ quá trình xuống củ.

- Chọn giống phù hợp

Giống có khả năng ra hoa, đậu quả và xuống củ tốt sẽ giúp tăng năng suất.

- Chế độ tưới nước

Giai đoạn quan trọng cần nước: Ra hoa – đậu quả – xuống củ.

Không tưới quá nhiều để tránh thối củ.

- Bón phân hợp lý.

Bón đủ lân, kali, canxi để hỗ trợ xuống củ.

Giảm đạm khi cây bắt đầu ra hoa để tránh lá phát triển quá mức.

Bổ sung thêm các chất điều hòa sinh trưởng hỗ trợ cây nhanh già lá, xuống củ nhanh như: Combo09: Già lá nhanh, xuống củ tốt, lùn cây, chống đổ, tăng năng suất, Uniconazole, CCC…

Kết luận

Quá trình xuống củ ở cây lạc phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm môi trường, dinh dưỡng, sinh lý cây và kỹ thuật canh tác. Để tăng tỷ lệ xuống củ và đạt năng suất cao, cần:

-Đảm bảo độ ẩm đất và làm đất tơi xốp.

- Cung cấp dinh dưỡng hợp lý, đặc biệt là lân, kali và canxi.

-  Kiểm soát bón đạm để tránh phát triển quá mức thân lá.

-  Tưới nước đúng thời điểm, tránh quá khô hoặc quá ẩm.

-  Xới đất nhẹ sau khi cây ra hoa để hỗ trợ cành quả xuống đất.

Áp dụng đúng kỹ thuật sẽ giúp cây lạc tăng năng suất, củ to, chắc và chất lượng cao.