Kỹ thuật trồng Mộc Nhĩ trên mùn cưa đơn giản hiệu quả cao

Nấm mộc nhĩ

Để việc trồng mộc nhĩ mang lại hiệu quả kinh tế cao, qua bài viết xin chia sẽ một số kỹ thuật hướng dẫn trồng mộc nhĩ như sau:

1. Cách lựa chọn mùn cưa để trồng mộc nhĩ

- Có thể trồng mộc nhĩ trên các loại mùn cưa khác nhau. Tuy nhiên, không dùng mùn cưa đã bị mốc hoặc mùn cưa của các loại cây có tinh dầu hay các loại cây độc. Tốt nhất là dùng mùn cưa bồ đề, cao su, gòn, …

Mùn cưa trồng mộc nhĩ

- Mùn cưa vừa cưa xong được thu gom và đem phơi khô. Giữ cho mùn cưa ở nơi khô ráu và thoáng mát tránh mốc.

2. Kỹ thuật xử lý mùn cưa trước khi trồng mộc nhĩ

- Xử lý mùn cưa bằng nước vôi nồng đồ 1 – 2 % ( cứ 10 lít nước hòa với 100 – 200 gram vôi bột). Tưới ướt mùn cưa đạt độ ẩm từ 65 – 70% là tối đa (cứ 10 kg mùn cưa khô trộn với 6 lít nước). Có thể trộn thêm đạm ure hoặc sufat amon với tỷ lệ 0,5 – 1 % và đường mía 0,5% so với trọng lượng khô của mùn cưa ( 1 tạ mùn cưa khô cần trộn với 0,5 – 1 kg đạm và 0,5 kg đường). Các chất này có nhiệm vụ xúc tác cho sợi nấm mọc nhanh.

Làm ướt mùn cưa và đảo trộn mùn cưa với nước vôi

- Sau khi đã trộn đều các nguyên liệu thì vun mùn cưa lại thành đống và ủ. Mỗi đống khoảng 1 tạ trở lên. Dưới đáy đống ủ nên lót một lớp vất liệu để thoát nước tốt ( dát tre, nứa, cót…). Nếu ủ ngoài trời thì phủ nilong để che mưa. Thời gian ủ từ 30 – 45 ngày. Tốt nhất ủ mùn cưa trong nhà xưởng.

- Ủ mùn cưa được 15 – 20 ngày, tiến hành đảo đống ủ 1 lần cho đều ( trên xuống dưới, dưới lên trên, trong ra ngoài, ngoài vào trong). Đảo đống ủ để tạo điều kiện cho các hệ vi sinh vật có điều kiện hoạt động mạnh, phân hủy nhanh xenlulo. Đảo xong tiếp tục ủ cho tới khi đạt từ 30 – 45 ngày mới tiến hành cho vào túi nilong.

3. Chuẩn bị túi nilong và đóng mùn cưa vào túi

- Túi nilong để đóng mùn cưa phải là loại chịu nhiệt, không làm bằng các loại túi nilong thường vì khi đem hấp chúng sẽ biến dạng và thủng.

Kỹ thuật đóng mùn cưa vào túi nilong

- Có thể lựa chọn các loại kích cơ khác nhau:

+ Loại 20 x 37 cm chứa được 1,3 – 1,5 kg mùn cưa ẩm.

+ Loại 25 x 40 cm chứa được 1,5 – 1,8 kg mùn cưa ẩm.

+ Loại 25 x 50 cm chứa được 2,5 – 3 kg mùn cưa ẩm.

- Túi nilong cần chuẩn bị trước, cẩn thận có thể gắn đính 2 góc mép đáy túi lại.

- Khi cho mùn cưa vào túi niong, nó sẽ tạo ra đấy có hình chữ nhật. Cũng có thể nghiêng túi cho mùn cưa vào, lấy tay ấn vào hai núm của túi để tạo ra đáy hình chữ nhật.

Túi giá thể sau khi đóng xong

- Làm cổ bịch túi nilong có thể dùng bìa cactong cuộn tròn, ống trúc cắt ngắn hoặc ống nhựa có đường kính 3 – 5 cm và cao khoảng 2 – 3 cm. Cho mùn cưa vào dần, vào đến đâu dồn chặt đến đấy. Lưu ý, phải để túi căng đều. Không dồn mùn vào đầy tràn mà để chừa ở phía trên 5 – 7 cm để luồn cổ bịch, sau đó túm đầu nilong và cho luồn qua cổ bịch, bẻ quặt xuống để cổ bịch nằm giữa 2 lớp nilong.

Cách làm cổ nút

- Dùng dây chun buộc chặt cổ bịch, lấy bông không thấm nước vê tròn thành nút và nút chặt vào cổ bịch, lấy giấy báo chùm lên nút và buộc lại.

4. Hấp khử trùng túi nilong đã đóng mùn cưa

- Các bịch túi đã đóng mùn cưa được hấp để diệt tất cả các loại vi sinh vật và bào tử có trong mùn cưa.

- Nếu có nồi hấp (autoclave) thì thuận lợi. Nâng nhiệt độ lên 120 – 125 ^oC trong vòng 90 phút. Nếu không có nồi hấp chuyên dụng, có thể hấp bằng cách dùng thùng phi, loại thùng bằng sắt có dung tích 200 lít trở lên.

Hấp khử trùng túi giá thể

- Dưới đáy thùng hấp nên lót gỗ để đun cách thủy. Sàn gỗ xếp cách đáy khoảng 20 cm, dưới đó đổ một lớp nước khoảng 15 cm, xếp các bịch mùn cưa vào, tạo thành các lớp chồng lên nhau. Có thể xếp được 80 – 90 bịch vào một thùng. Đậy nắp thùng phi loại và đun.

- Đun sôi liên tục trong thời gian 4 – 5 giờ. Không được rút ngắn thời gian hấp. Tốt nhất là đun bằng than hoặc lò trấu. Đun cả buổi chiều, sau đó cho âm ỉ qua đêm tiếp tục giữ nhiệt để diệt bớt sinh vật trong mùn cưa.

5. Kỹ thuật cấy giống và ươm

- Sau khi hấp xong, để nguội và dỡ bịch ra. Giữ bịch ở bên nghoài 3 – 4 ngày cho nguội hẳn rồi mới cấy giống.

Kỹ thuật cấy giống

- Giống thường được nhân bằng cọng sắn (thân cây sắn được cắt khúc và chẻ nhỏ, hấp vô trùng sau đó cấy giống vào, toàn bộ thanh cây sắn chứa đầy sợ nấm mộc nhĩ. Chúng được đựng trong các lọ thủy tinh hoặc túi nilong buộc kín).

- Gỡ nút bông ở các bịch mùn cưa và lấy một thanh cây sẵn đã nhiễm giống mộc nhĩ ấn sâu vào giữa bịch mùn cưa. Ấn lút hẳn vào bên trong. Sau đó nút lại bằng nút bông và buộc giấy báo trùm ra ngoài. Kỹ thuật làm thật nhanh. Tốt nhất là qua ngọn lửa đèn cồn để khử trùng. Tránh làm dây dưa, dễ gây nhiễm. Sau đó xếp các bịch đã cấy giống vào giá hoặc xỏ thành xây để treo lên.

- Chỗ đặt bịch cần sạch sẽ, thông thoáng. Nhiệt độ thích hợp 25 – 32^oC. Thời gian ủ sợi kéo dài 20 – 25 ngày. Các sợi nấm sẽ mọc loang dần ra cả bịch mùn cưa. Sợi nấm mọc đến đâu thì trắng đến đấy. Khi nào thấy cả bịch mùn cưa trắng như bông thì lúc đó kết thúc giai đoạn ủ sợi và chuyển sang giai đoạn cho mộc nhĩ ra.

6. Kỹ thuật chăm sóc và thu hái mộc nhĩ

- Các cánh mộc nhĩ ưa điều kiện hiếu khí để phát triển. Vì vậy, dùng dao sắc rạch xung quanh bịch 4 – 5 vết, mỗi vết dài độ 4 – 5 cm. Lưu ý, chỉ rạch rách túi, không được rạch sâu vào cơ chất của bịch. Nên rạch theo đường thẳng đứng hoặc theo được xoán ốc quanh bịch.

- Sau rạch một tuần thì mộc nhĩ sẽ mọc ra chi chit tại tác điểm rạch đó. Lúc này bắt đầu phun ẩm và phải phun liên tục nhiều lần trong ngày. Không nên xối nước mà nên phun mù bằng bình bơm. Dùng nước sạch để phun. Thấy cánh mộc nhĩ nhô nước lại tiếp tục phun ngay. Không được mở miệng túi nilong để tưới nước vào bên trong. Làm như vậy gây hiện tượng sũng nước và thối sợi nấm. Lượng nước tưới nhiều hay ít phụ thuộc vào thời tiết và khả năng ra nấm. Về nguyên tắc, nếu trời nắng thì nấm mọc ra nhiều. Lúc đó phải tưới thường xuyên hơn. Ngược lại, trong điều kiện không thuận lợi, nấm ra thưa, việc tưới nước chỉ cần vừa phải. Độ ẩm không khí trong khu vực này nên luôn luôn giữ ở ngưỡng cao từ 80 – 95%. Ánh sáng tán xạ, không nên tối quá. Lượng ánh sáng vừa đủ để ta nhìn rõ cánh nấm để hái. Tránh ánh sáng quá lớn sẽ làm nấm phát triển kém. Độ thoáng của không khí vừa phải. Tránh để gió lùa làm nấm mau héo.

Thu hái mộc nhĩ thành phẩm

- Nấm mọc rất nhanh. Chỉ sau vài ngày, cánh mộc nhĩ đã lớn tới kích thước tối đa, có cánh to bằng bàn tay. Lúc này có thể thu hái, chọn những cụm to và hái cả cụm, sau đó tách ra từng cây riêng biệt. Nên thao tác nhẹ nhàng để tránh làm giập nát cánh mộc nhĩ. Nếu bịch làm tốt, quá trình thu hoạch có thể kéo dài liên tục 2 – 3 tháng. Nên chú ý, sau mỗi đọt thu hái ngừng tưới vài ngày. Làm như vậy thì khi tưới lại, nấm mọc ra vẫn to.

- Mộc nhĩ thu được nên rửa sạch bằng nhiều nước rồi đem phơi khô. Theo kinh nghiệm dân gian sau khi rửa sạch, nên ngâm cánh mộc nhĩ trong chậu với một ít vở quýt hoặc vỏ cam, ngâm qua đêm. Sau đó với ra phơi khô thu được cánh mộc nhĩ có màu nâu hồng hấp dẫn, không bị đen.

- Khi tấy bịch nấm nhẹ tênh, tức là nấm đã hết, dỡ ra, trộn bã còn lại trong túi với phân cho giun ăn hoặc để làm phân bón cho cây. Hết một đợt trồng mộc nhĩ nên làm vệ sinh cho cả khu vực. Dọn sạch, để khô rồi tiến hành trồng đọt tiếp theo.

7. Một số loại bệnh phát sinh và cách phòng trừ

- Trong quá trình trồng mộc nhĩ trên mùn cưa thường xuất hiện một số bệnh như mốc xanh, mốc vàng hoa cau, mốc đen. Các loại mốc này phát triển đồng thời với sợi nấm. Chúng có thể lấn át và làm chết hoàn toàn sợi nấm.

Bệnh mốc xanh trên bịch giá thể trồng mộc nhĩ

- Nấm mực cũng có thể xuất hiện. Chúng có nón nấm nhỏ 2 – 3 cm và màu đen, cọng nấm dài, màu trắng mọc ngay trong túi nilong và cạnh tranh chất dinh dưỡng với mộc nhĩ.

- Nguyên nhân dẫn tới các bệnh trên chủ yếu là do khâu xử lý nguyên liệu. Mùn cưa khi thu về bị nhiễm nhiều loại nấm, mốc. Nếu khâu xử lý bằng nhiệt không tốt (thường là do không đủ thời gian hấp ) thì ngay trong bịch nấm đã có các loại nấm, mốc trên. Chúng sẽ cùng sinh sống và cạnh tranh với giống mộc nhĩ được cấy vào. Ngoài ra, nếu để độ ẩm trong túi quá cao cũng kích thích bệnh phát triển.

- Để chống các bệnh trên, cần hết sức coi trọng khâu xử ký nguyên liệu. Khi hấp, phải đảm bảo đủ nhiệt độ và đủ thời gian đã quy định. Nhà xưởng phải được vệ sinh thường xuyên và giữ cho thoáng mái sau mỗi đợt nuôi trồng. Nếu thấy bịch nào xuất hiện bệnh, biện pháp tốt nhất là loại ra hoặc để cách ly. Chú ý tưới nước đúng lượng, không để ứ nước trong bịch nấm.

Mộc nhĩ sau khi phơi khô