Kỹ thuật trồng cây thanh long, phần 2: Trồng và chăm sóc

Trong phần này bạn đọc sẽ: Nhận biết được cách trồng thanh long phổ biến; Mô tả được các công việc trồng thanh long và chăm sóc. Rèn luyện kỹ năng: Thực hiện công việc trồng và chăm sóc cây sau trồng.  

1. Trồng cây thanh long

Thời vụ trồng thanh long

Thường trồng vào tháng 10 - 11 dương lịch, ưu điểm của vụ này là:

- Nguồn hom giống dồi dào do trùng vào lúc tỉa cành.

- Lợi dụng được ẩm độ vào cuối mùa mưa.

- Ở các vùng đất thấp thì mùa này tránh được nguy cơ ngập úng.

Tuy nhiên, trồng mùa này có nhược điểm là cây chưa lớn đủ để có thể chống chịu nắng hạn, vì vậy cần chú trọng tưới nước và giữ ẩm cho cây trong mùa nắng tới.

- Ở những vùng thiếu nước tưới thì nên trồng vào đầu mùa mưa (tháng 4 - 5). xuống giống trong thời gian này sẽ gặp khó khăn vì là mùa thanh long ra hoa nên thiếu hom, phải có kế hoạch giâm hom từ trước.

* Chuẩn bị các trang thiết bị phục vụ cho trồng và chăm sóc thanh long

Một số dụng cụ sử dụng trong chăm sóc cây trồng nói chung và cây thanh long nói riêng

Các loại kéo cắt tỉa cành

Bình xịt dùng để phun thuốc trừ sâu bệnh, phân bón lá trong quá trình chăm sóc cây thanh long.

Bình xịt thuốc trừ sâu, bệnh

Máy cắt cỏ để cắt cỏ vườn, làm giảm bớt công làm cỏ vườn

Máy cắt cỏ

Vòi tưới phun mưa dùng để tưới cho vườn cây

Vòi tưới

Các dụng cụ làm vườn

Các loại dụng cụ làm vườn khác

Cào sắt dùng cào cỏ trong vườn cây

Cào sắt

Thùng tưới hoa sen để tưới cây con, giai đoạn đầu

Thùng tưới hoa sen

Quy trình kỹ thuật trồng cây thanh long

Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ và cây giống

- Dụng cụ chuẩn bị đầy đủ và đạt tiêu chuẩn;

- Cây giống chuẩn bị đủ về số lượng và tiêu chuẩn cây con đem trồng. 

Bước 2: Đào hố trồng

- Mật độ trồng: 700-1000 cây/ha, hàng cách hàng 3 m, cây cách cây 2,5-3 m,

- Đánh dấu đúng vị trí đào hố theo mật độ đã bố trí, điểm đánh dấu dễ nhận biết;

- Hố được đào đúng vị trí, đúng kích thước;

+ Nơi đất bằng cần lên luống để tránh ngập úng, làm thối rễ;

+ Nơi đất dốc cần đào hố sâu 50 x 50 x 50cm. Cự ly giữa các hố khoảng 2,5-3m; - Hố được cuốc trước khi trồng 15 ngày.

Bước 3: Bón lót phân vào hố trồng

- Hỗn hợp phân chuồng hoai và phân vô cơ theo đúng tỷ lệ;

Bón lót bằng 5kg phân chuồng hoai + 0,2kg phân lân hoặc 0,3kg (NPK 20-20-15)/hố;

- Trộn đều theo tỷ lệ và lấp đầy hố trồng;

- Khơi hỗn hợp đất và phân dưới hố lên;

- Tạo hố trồng sâu hơn bầu 2 – 4cm;

- Đáy hố phẳng;

- Rãi thuốc trừ sâu, bệnh;

- Lắp 1 lớp đất lên trên lớp phân thuốc dày 5cm. 

Bước 4: Trồng cây

- Dùng dao lam bóc vỏ bầu cây trước khi trồng sao cho không bị vỡ bầu;

- Đặt cây vào giữa hố, cạnh bằng của cây thanh long áp vào cột;

- Sử dụng đất mặt tơi xốp lấp hố;

- Ấn đất đảm bảo có độ chặt vừa phải, không làm vỡ bầu cây khi lấp đất;

- Dùng dây cột cố định chồi vào trụ trồng tránh làm xê dịch cây ảnh hường đến ra rễ;

- Tủ gốc bằng rơm, rạ, cỏ khô, bột xơ dừa;

- Tưới nước vừa đủ ẩm gốc.

Bước 5: Chăm sóc

- Trồng bổ sung cây chết hoặc sinh trưởng kém;

- Cuốc xới nhẹ xung quanh khóm cây để đất thông thoáng;

- Làm sạch cỏ dại và diệt cỏ những cây chèn ép;

- thường xuyên thăm vườn để phát hiện sâu bệnh hại và phòng trị kịp thời.

- Đặt từ 3 - 4 hom quanh cây chống (trụ), cần chú ý:

- Đặt hom cạn 0 - 5 cm để tránh thối gốc do đất ẩm.

- Đặt áp phần phẳng của hom vào mé trụ để sau này hom ra rễ và bám nhanh vào trụ.

Cột hom vào trụ để gió khỏi làm lung lay lúc đầu vì rễ trên không chưa phát triển để bám vào cây trụ

Trộn phân hữu cơ vào hố trước khi trồng

Sau khi đặt hom, ở các vùng đất cao hễ đất khô và hết mưa thì cần tủ gốc để giữ ẩm…

Lấy cây thanh long giống ra khỏi bầu ươm để trồng vào hố

Lấy cây ra khỏi bầu ươm

Móc hố trồng tại hố vừa bón phân lót, để giúp cây thanh long phát triển tốt bộ rễ và hút dinh dưỡng thuận lợi hơn.

Đặt cây vào hố trồng

Đặt cây vào cạnh trụ, lắp đất chung quanh.

Lắp đất giữ cây

Đặt cây thanh long vào hố và lắp đất lại, xong nén nhẹ chung quanh và chăm sóc cây con

1.1. Mật độ trồng

Mật độ trồng khoảng 700-1.000 trụ/ha, khoảng cách trồng 3 x 3 m hoặc 3 x 3,5 m. Thanh long là cây cần nhiều ánh nắng nên hễ trồng dầy thì quả nhỏ, bán không được giá. Có thể bố trí trồng xen các loại cây ngắn ngày khác nhưng phải đảm bảo cho thanh long nhận đầy đủ ánh sáng, quan hệ giữa kích thước quả và mật độ cây.

Quan hệ giữa mật độ và trọng lượng quả

Khoảng cách (m)	Mật độ cây/1000 m2	Trọng lượng trung bình quả (g)
2,5 x 2,5	140 - 150	294
2,5 x 3,0	100 - 110	322
2,5 x 3,5	90 - 100	344

(Nguồn: Nguyễn Văn Kế, 2000)

1.2. Thời vụ trồng

Thường trồng vào tháng 10-11 dương lịch vì lúc này nguồn hom giống dồi dào do trùng với thời gian tỉa cành, lợi dụng ẩm độ cuối mùa mưa, tránh được ngập úng, tuy nhiên đến mùa khô cây chưa đủ sức chống chịu với nắng hạn cần phải tưới nước và giữ ẩm cho cây.

1.3. Trồng thanh long

Thanh long được trồng mỗi trụ 3 cây con.

Móc lỗ trồng

Kiểm tra bầu thanh long giồng trước khi trồng phải có rễ dài, hom có màu xanh, không sâu bệnh

Những cây giống đạt yêu cầu để trồng

Lấy cây con ra khỏi bầu ươm để trồng, quan sát xem rễ đạt yếu cầu khi trồng.

Quan sát rễ cây giống

Lắp đất giữ trụ thanh long vừa trồng và tưới giữ ẩm.

Chọn vị trí đặt giúp cây phát triển tốt

Lắp đất giữ trụ thanh long vừa trồng, chú ý để cây nghiêng vào trụ và tưới giữ ẩm.

Đặt cây giống hơi áp vào thân trụ

Cột dây cố định cây thanh long để rễ cây bám vào trụ dễ dàng hơn và cây không bị ngã

Cột dây cố định cho cành bò (leo)

Trụ trồng thanh long mới trồng có 3 cây, cạnh bằng nằm phía trong, chung quanh gốc được phủ bột xơ dừa giữ ẩm cho cây trồng.

Trồng mới thanh long

Vườn thanh long mới trồng trên đất ruộng lúa.

Vườn thanh long trồng mới

Liếp đôi trồng 2 hàng cây thanh long

Liếp đôi trồng 2 hàng

Mương tưới, tiêu nước trong vườn thanh long

Mương tưới tiêu của vườn trồng mới thanh long

Cây thanh long sau trồng 8 tháng tuổi

Chăm sóc cây thanh long

2. Chăm sóc cây thanh long sau trồng

2.1. Che tủ giữ ẩm

Sau khi trồng xong, nên che tủ cho mô trồng: vừa trừ cỏ, vừa giữ ẩm, nhất là ở các vùng có mùa khô kéo dài và thiếu nước tưới. Dùng rơm, cỏ khô, xơ dừa... để tủ. Có thể tủ quanh gốc hay tủ toàn bộ liếp. Trong dài hạn ở những vùng có cỏ nhiều, giá nhân công đắt nên áp dụng phủ bạt như ngành trồng dưa hấu và trồng thơm đã làm.

Một loại cây trồng che phủ đất họ đậu (hoàng lạc, cỏ đậu, cây đậu dại...) dùng cây này che phủ đất tại vườn thanh long

Vườn thanh long trồng cỏ đậu che phủ đất

Vệ sinh chung quanh gốc để chuẩn bị bón phân

Cây cỏ đậu (hoàng lạc)

Trồng cây cỏ đậu (hoàng lạc)

Vệ sinh quanh mô trồng

Cây cỏ đậu phủ xanh vườn trồng thanh long, góp phần giữ ẩm cho vườn

Cây mới trồng có thể tùy điều kiện từng địa phương để chọn vật liệu phủ gốc giữ ẩm, các tỉnh ĐBSCL có thể tận dụng bột xơ dừa phủ gốc lúc mới trồng hoặc mùa nắng.

Sự phát triển của cây cỏ đậu trong vườn thanh long

Che tủ cây sau trồng bằng bột xơ dừa

Vật liệu phủ gốc bằng rơm rạ khô, cỏ khô.

Che tủ cây sau trồng bằng rơm

Che tủ cây sau trồng bằng bột xơ dừa

Che tủ gốc vào mùa nắng có thể sử dụng thêm vật liệu, để vừa giữ ẩm vừa làm phân hữu cơ cho cây sau này

Một số địa phương đã kết hợp trồng xen cây đu đủ, vừa che bớt nắng giai đoạn đầu, vừa tăng hiệu quả kinh tế của vườn trồng mới thanh long

Trồng xem cây đu đủ trong vườn thanh long trồng mới để hạn chế cỏ dại

Kết hợp trồng xen cây ớt, vừa che bớt nắng giai đoạn đầu, vừa tăng hiệu quả kinh tế

Tại Bình Thuận số giờ nắng rất cao, nhất là mùa nắng, vì vậy có thể tận dụng bột xơ dừa, cỏ khô tủ gốc giữ ẩm vào mùa này rất tốt, giảm bớt áp lực nước tưới cho cây

Trồng xem cây ớt để hạn chế cỏ dại

Phủ gốc cây thanh long trưởng thành tại Bình Thuận bằng bột xơ dừa

2.2. Làm cỏ

Khoảng 70% hộ làm cỏ thủ công, 30% còn lại dùng thuốc trừ cỏ (thường bà con sử dụng thuốc trừ cỏ cháy nhanh gramoxone 20 SL để phun xịt trừ cỏ.

Trên đất phèn nơi đất ẩm thường xuyên, có rất nhiều loại cỏ có căn hành rất khó trị như cỏ tranh, cỏ ống, cỏ Paspalum... vì vậy muốn giảm bớt cỏ cần áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp, như cày bừa kỹ vào mùa nắng trước khi trồng, xen canh, dùng thuốc trừ cỏ kết hợp với làm cỏ thủ công sớm... Hiện nay nhiều vùng trồng cây ăn trái nói chung và cây thanh long nói riêng áp dụng kinh nghiệm quản lý cỏ dại vườn trồng theo từng giai đoạn.

Tạo trên mặt vườn thảm cỏ xanh nhằm mục đích:

- Giữ ẩm bề mặt đất;

- Tạo cho vùng khí hậu mặt đất bớt nóng;

- Hạn chế mưa chảy tràn cuốn trôi dinh dưỡng trên mặt đất;

- Tạo nơi trú ẩn cho thiên địch, vi sinh vật;

- Có thể tận dụng làm phân hữu cơ bón cho cây.

Không nên để mặt đất trống, khô sẽ làm cho chất dinh dưỡng trong đất bị mất, và vi sinh vật đất khó tồn tại.

Hiện nay nhiều nhà vườn vẫn còn diệt hết cỏ trên vườn thanh long, vừa tốn công, tốn thời gian, chi phí, tiền bạc tạo cho đất ngày càng xấu đi...

2.2.1. Làm cỏ bằng tay

Chỉ làm cỏ chung quanh mô thanh long sau đó để cỏ khô và che tủ lại gốc để không cạnh tranh dinh dưỡng với cây thanh long

Làm cỏ vườn cây thanh long 2 năm tuổi

Làm cỏ vườn thanh long bằng máy cắt cỏ, chỉ cắt những cỏ mọc cao, và giữ lại một lớp thảm trên mặt đất vườn. Trong mùa nắng cắt 2 -3 tháng/lần, mùa mưa khoảng 1,5 tháng/lần

Dùng thuốc hóa học

Vườn thanh long sử dụng thuốc trừ cỏ gramoxone 20 SL (liều lượng 2-3l/ha, sử dụng 40-60cc/8 lít), sạch cỏ thuận lợi cho đi lại chăm sóc, nhưng về mặt khoa học như đã phân tích thì không tốt, nhất là về mùa nắng. Khi phun thuốc có thể ảnh hưởng đến cây thanh long.

Làm cỏ vườn cây thanh long kinh doanh bằng máy cắt cỏ

Vườn cây sử dụng thuốc trừ cỏ cháy

2.2.3. Bón phân cho vườn giai đoạn cơ bản và kinh doanh (cơ bản 2 năm, kinh doanh từ năm 3 trở đi)

Bón phân cân đối đạm và kali hoặc giàu kali sẽ cho trái có độ ngọt cao và màu trái đỏ đẹp hơn, trái cứng chắc, lâu hư thối, dễ cất trữ, vận chuyển. Tuy nhiên, chế độ phân bón tốt phải bao gồm cả việc cung cấp cân đối giữa phân hữu cơ và vô cơ; giữa các thành phần dinh dưỡng đa lượng NPK, trung lượng và vi lượng; phân bón lá với phân bón rễ; năng suất thu được với liều lượng phân bón. Khi xây dựng chế độ bón phân cho thanh long cần phân biệt rõ 2 giai đoạn chính trong suốt chu trình sống của cây:

Thứ nhất là giai đoạn kiến thiết cơ bản: được tính từ khi trồng mới đến khi cây được 2 năm tuổi. Trong giai đoạn này, cây cần nhiều đạm để phát triển thân, cành; cần lượng phân lân cao để phát triển bộ rễ, nhiều chồi; lượng phân kali giúp cho cây cứng cáp, chống chịu sâu bệnh và trung vi lượng vừa đủ giúp cho cây phát triển cân đối. Tùy thuộc vào tính chất đất canh tác mà chọn phân bón dạng hỗn hợp có đầy đủ các chất đa trung và vi lượng. Giai đoạn này tỷ lệ N:P:K phù hợp cho cây thanh long là: 2:2:1,5; 2:2:1, 2:1:1 (ví dụ các loại phân bón NPK 20-20-15+TE; NPK 16-16-8+TE…).

Sơ bộ các thời kỳ bón phân cho các giai đoạn như sau:

* Giai đoạn bón lót: 10 – 15kg phân chuồng hoai hoặc 2 – 5kg Organic + 50 – 80gr NPK 20-20-15+TE/gốc.

* Giai đoạn bón thúc: khoảng 3 tháng sau khi trồng: 250 – 350gr NPK 20-20-15+TE. Sau đó cứ 3 tháng/lần sẽ bón lập lại, mỗi lần 350 – 400gr NPK 20-20-15+TE mỗi trụ thanh long. Vào đầu mùa mưa cần bón thêm 10 – 15kg phân chuồng hoai hoặc 2 – 5kg phân hữu cơ/gốc.

* Giai đoạn kinh doanh, tính từ năm thứ 3 trở đi: Lúc này cây đã cho trái ổn định và đi vào khai thác nên cần Kali cao, đạm khá, lân vừa đủ, trung vi lượng thích hợp nhằm nuôi trái to đẹp, năng suất cao, chất lượng tốt, chín đồng loạt.

Các công thức phân bón hỗn hợp có đầy đủ các chất đa trung và vi lương trong đó có tỷ lệ N:P:K phù hợp cho cây thanh long giai đoạn này là 2:1:2, 2:1:3, 2:2:3, 1:1:1 (ví dụ như 2:1:2 bón gồm 1kg đạm nguyên chất (khoảng 2,17 kg ure) + 1kg P2O5 nguên chất (6 kg phân super lân) + 2 kg K2O (khoảng 3,3 kg phân KCl).

Cụ thể:

Bón phân cho 1 trụ (gốc):

* Thời kỳ 1-2 năm đầu: Bón lót: 15-20 kg phân chuồng hoai, 100 gam super lân cho một trụ. Bón thúc: 100 g urê + 100 g NPK 16-16-8 vào các giai đoạn 20-30 ngày sau khi trồng, sau đó 3 tháng bón 1 lần. Khi cây ra hoa có thể cấp thêm 50 g phân kali (KCl).

* Thời kỳ từ năm thứ 3 trở đi: Chia làm 8 lần trong năm. Rải phân đều trên bề mặt đất xung quanh gốc, xới nhẹ cho phân lọt xuống đất hoặc phủ lên bằng một lớp đất mỏng sau đó ủ rơm hay cỏ khô, sau khi rải phân cần tưới nước. Liều lượng bón: 1,08 kg urê + 3,2 kg lân + 0,8 kg KCl.

1. Lần 1-Sau khi thu hoạch. 100% phân lân + phân chuồng hoai + 200g urê

2. Lần 2-Cuối tháng 12: 500g urê + 150 g KCl

3. Lần 3-Cuối tháng 2: 180 g urê + 150 g KCl

4. Lần 4-Cuối tháng 4: 100 g urê + 100 g KCl

5. Từ lần 5 đến lần 8: cứ mỗi tháng bón 1 lần, liều lượng như lần 4. Ngoài ra có thể phun bổ sung thêm các loại phân vi lượng bằng cách phun thêm phân bón lá vào 10 ngày sau khi đậu trái và lúc phát triển nhanh.

2.2.3.1. Bón phân hữu cơ

- Bón lót trước trồng cây gồm: 15-20kg phân chuồng hoai + 500g super lân hoặc lân Văn Điển. Nếu không chủ động được nguồn phân chuồng có thể thay thế 15-20 kg phân chuồng bằng các loại phân hữu cơ sinh học từ 2-5kg theo khuyến cáo của nhà sản xuất.

- Cách bón: xới nhẹ, rãi xung quanh gốc, lắp phân lại bằng một lớp đất mỏng, bón cách gốc 20-40cm theo tuổi cây.

2.2.3.2. Bón phân hóa học

- Liều lượng bón:

Cách tính lượng phân từ nguyên chất ra phân thành phẩm)

(1kgN = 2,17 kg ure),

(1kg P₂O₅ =6,06 kg super lân); (1kg K2O = 1,66 kg super KCl).

Ví dụ: công thức phân bón nguyên chất:120N-60 P2O5 - 30K₂O; Lượng phân cần bón như sau:

- Lượng phân ure cần dùng: 120 N x 2,17 = 260 kg ure.

- Lượng phân super lân cần dùng: 60 P2O5 x 6,06 = 363 kg super lân.

- Lượng phân KCl cần dùng: 30 K2O x 1,6 = 48 kg phân KCl.

+ Đối với vườn thanh long từ 3-5 năm tuổi: theo công thức 500gN + 500g P2O5

+ 500g K₂O/trụ/năm tương đương 1,08kg Urea + 3,6kg lân super + 0,83kg KCl.

+ Đối với vườn thanh long từ 5 năm tuổi trở lên, bón lượng phân là: 750gN + 500gP₂O₅ + 750gK₂O/trụ/năm tương đương 1,63kg Ure + 3,6kg lân super + 1,25kg KCl.

- Cách bón: rãi đều trên mặt đất xung quanh trụ (gốc) thanh long, xới nhẹ cho hạt phân lọt xuống đất hoặc phủ lên bằng một lớp đất mỏng sau đó tủ bằng rơm rạ hay cỏ khô, sau khi rãi phân cần tưới nước cho phân tan.

- Thời gian bón: Chia làm 8 lần bón

Lần 1: ngay sau khi kết thúc thu hoạch vụ chính (vào khoảng cuối tháng 9 đầu tháng 10dl) hoặc có thể áp dụng khi đã thu hoạch 80% số lượng quả trên vườn. Bón 3,6kg phân lân + 200g Urea/trụ (cây từ 3-5 năm tuổi) hoặc 3,6 kg phân lân + 300g Urea (cây >5 năm tuổi)

Lần 2: cuối tháng 12 dương lịch. Bón 200g Urea + 150g KCl/trụ (cây 3-5 năm tuổi) hoặc 300g Urea + 250g KCl (cây >5 năm tuổi).

Lần 3: cuối tháng 2 dương lịch. Bón 200g Urea + 150g KCl/trụ (cây 3-5 năm tuổi) hoặc 300g Urea + 250g KCl (cây >5 năm tuổi).

Lần 4: cuối tháng 4 dương lịch. Bón 100g Urea + 100g KCl/trụ (cây 3-5 năm tuổi) hoặc 300g Urea + 250gKCl (cây >5 năm tuổi).

Từ lần 5- lần 8 cứ mỗi tháng/lần với liều lượng và loại phân như lần 4.

Ghi chú:

- Nếu đất có phản ứng chua thì thế super lân bằng lân Văn Điển.

- Có thể thay thế phân đơn bằng các loại phân hỗn hợp khác.

- Có thể sử dụng phân NPK chuyên dùng cho cây ăn trái thay thế phân đơn như sau:

Lần 1: ngay sau khi kết thúc thu hoạch (cuối tháng 9 đầu tháng 10dl). Bón 0,5kg NPK 20-20-15/trụ

Lần 2: cuối tháng 12dl. Bón 0,5kg phân chuyên dùng AT1 (18-12-8)/trụ. Lần 3: cuối tháng 2dl. Bón 0,5kg phân chuyên dùng AT2 (7-17-12)/trụ. Lần 4: cuối tháng 4dl. Bón 0,5kg phân chuyên dùng AT2 (7-17-12)/trụ. Từ lần 5 đến lần 8 (mỗi tháng 1 lần) bón 500g NPK 13-13-13/trụ.

Như vậy: Tổng lượng phân bón cho 1 vụ/năm/trụ sẽ là:

520gN + 590g P₂O₅ + 495g K₂O/trụ * Phân bón lá:

- Sau khi thu hoạch và cắt tỉa cành tạo tán, tiến hành phun phân bón lá 30-10-10, phun 3 lần, cách nhau 7 ngày, 15g/bình 8 lít.

- Khi chuẩn bị ra hoa, phun phân bón lá 10-60-10, phun 2 lần, cách nhau 7 ngày, sau đó chuyển sang phun phân bón lá 6-30-30, phun 2 lần, cách nhau 7 ngày, 15g/bình 8 lít.

- Sau khi thụ phấn 3 ngày, phun 30-10-10, 15g/bình 8 lít.

- Trong giai đoạn nuôi trái phun 20-20-20, 7 ngày/lần, 15g/bình 8 lít.

- Trước thu hoạch (15-20 ngày), phun phân bón lá 12-0-40-3Ca, 15g/bình 8 lít, phun 2 lần, cách nhau 7 ngày.

Ghi chú:

+ Có thể sử dụng các loại phân bón lá có công dụng tăng chất lượng quả đạt tiêu chuẩn chất lượng xuất khẩu.

+ Để tăng chất lượng quả đạt tiêu chuẩn xuất khẩu (tai lá xanh, cứng, 3 tai ở đầu chóp quả dài ≥ 7cm: phun kết hợp loại bón lá có trên thị trường theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Tốt nhất nên chọn các phân có nguồn gốc hữu cơ để phun,

cần lưu ý: tránh sử dụng các loại phân bón lá có chứa phân chất kích thích sinh trưởng, vì phân có thể làm cho trái phát triển không bình thường nên phẩm chất trái không đạt.

2.2.4. Tưới nước

Nước tưới rất quan trọng đối với cây thanh long, mặc dù đây là cây có

nguồn gốc vùng khô hạn. Nhưng các nhà khoa học đã khẳng định nước tưới là tiền đề của năng suất, chất lương cây trồng. Trong thành phần của cây trồng nước chiếm từ 80-90% vì vậy khi thiếu nước sẽ ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của ây nhất là giai đoạn ra hoa kết quả.

Mỗi giai đoạn, mỗi mùa vụ cây cần nhu cầu nước khác nhau:

2.2.4.1. Tưới nước cho cây mới trồng

Giai đoạn cây con mới trồng chỉ tưới vừa đủ ẩm, có thể tưới 2-3 ngày một lần khoảng 5 lít nước/gốc (trụ)

Hình 3.43. giai đoạn cây mới trồng

2.2.4.2. Tưới nước cho cây giai đoạn phát triển

Giai đoạn kinh doanh cây cần nước rất cao, thân cây thanh long chứa nhiều nước, nên mỗi ngày nên tưới một lần, hoặc 2 ngày một lần, tưới ướt tòa bộ cây.

Vườn cây đang ở giai đoạn kinh doanh

2.2.4.3. Tưới nước cho cây giai đoạn cây ra hoa và mang trái

Giai đoạn cây chuẩn bị ra hoa kết trái thì nhu cầu nước rất cao (trừ lúc trước ra hoa 2-3 tuần không cần tưới nước, để cây chuẩn bị ra hoa), tưới ướt toàn cây

Giai đoạn cây chuẩn bị ra hoa

Giai đoạn cây ra hoa phải cung cấp đủ nước tưới cho cây, nhất là chú ý đến chất lượng nước tưới không nhiễm phèn, mặn, hoặc ô nhiễm. Giai đoạn này tránh tưới ướt hoa vì có thể làm hoa bị thối, hư.

Giai đoạn cây ra hoa

Giai đoạn mang trái là giai đoạn cần nhiều nước nhất của cây thanh long, vì cây vừa phát triển, vừa nuôi trái, nếu thiếu trong giai đoạn này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất, chất lượng. Mỗi ngày tưới một lần, tưới ướt cả cây.

Giai đoạn cây mang trái

2.2.5. Vun gốc

Giai đoạn cây con mới trồng không cần vun gốc trong năm đầu tiên. Người trồng vùng đồng bằng sông Cửu Long sử dụng bột xơ dừa để phủ gốc, có thể nhũng vùng khác kết hợp bón phân thúc với vun gốc để vừa giữ phân và giúp phần đất trồng cây thông thoáng, tơi xốp.

Giai đoạn cây mới trồng

Giai đoạn cây sinh trưởng cần làm cỏ bón phân vun gốc, giúp cho giữ phân, nước, cây thông thoáng để vi sinh vật đất hoạt động tốt phân giai chất hữu cơ cung cấp cho cây.

Giai đoạn cây kinh doanh

Giai đoạn cây đang mang trái hạn chế hoặc không xới quanh gốc vì làm đứt rễ ảnh hưởng tới khả năng hút nước, hút dinh dưỡng cung cấp cho cây giai đoạn này.

2.2.6. Tỉa cành, tạo tán

Giai đoạn cây kinh doanh

* Mục đích của tạo tán và đốn tỉa:

- Nhằm tạo lập một hình thái cây trồng có khả năng tiếp nhận ánh sáng đầy đủ, đồng thời khống chế và duy trì chiều cao của cây trồng trong tầm kiểm soát để thuận lợi trong việc quản lý vườn ở hai giai đoạn: kiến thiết cơ bản và thời kỳ kinh doanh.

- Hình thành và phát triển bộ khung cơ bản, vững chắc nhằm tránh đổ ngã, gãy nhánh từ đó phát triển các cành nhánh thứ cấp cho cây.

- Lập những cành mang qủa trẻ, dồi dào sinh lực và phân bố giống nhau trên khung (sườn) và cành mẹ (cành chính). Thay thế những cành già, lọai bỏ cành sâu bệnh, chết, cành vô hiệu…không có khả năng sản xuất.

- Tăng diện tích lá hữu hiệu. Duy trì sức sống tốt của cây, bảo đảm sự cân bằng sinh trưởng và kết qủa. Luôn luôn duy trì cây có khả năng cho qủa ở mức tối hảo.

- Khống chế mối tương quan giữa sinh trưởng dinh dưỡng và sinh trưởng sinh sản, đạt được một chỉ số cành trên số quả tối ưu làm cơ sở cho việc tỉa bớt cành khuất, xấu, nhỏ, sâu bệnh hoặc tỉa bớt quả.

Một số dụng cụ dùng để cắt tỉa

Để cho vườn thanh long có đủ số cành và chất lượng cành mập khỏe, cần cắt tỉa tham khảo bảng số liệu về chiều dài cành cần có ở bảng 3.1 để thực hiện khâu cắt tỉa cành.

Chiều dài cành thanh long cuối vụ thu hoạch.

Tuổi vườn	Trung bình (cm)	Dài nhất (cm)	Ngắn nhất (cm)
1	73	119	42
2	82	140	52
3	98	180	49
4	108	160	45
5	103	140	53

(Nguồn: Lý Ngọc Đính, BCTN, ĐHNL, 1992)

Số lượng cành trên cây tăng theo tuổi cây: cây một tuổi trung bình có độ 30 cành, hai tuổi độ 70 cành, ba tuổi độ 100 cành và bốn tuổi 130 cành. ở cây 5 - 6 tuổi chỉ duy trì độ 150 - 170 cành.

2.2.6.1. Tạo tán cho cây mới trồng

Sau khi trồng 1 tháng, mỗi cành chọn 1 chồi phát triển tốt nhất, bám chặt vào trụ để lại sao cho cành từ mặt đất đi thẳng tới đỉnh trụ.

Cây mới trồng 3 tháng

2.2.6.2.Tạo tán cho cây giai đoạn phát triển

Khi cành dài 30-40 cm: Tiến hành uốn cành nằm xuống đỉnh trụ. Nên uốn vào lúc trưa nắng, lúc này cành mếm dễ uốn, mỗi ngày một ít cho đến khi cành nằm được trên đỉnh trụ, dùng dây nilon buộc lại. Biện pháp này giúp cành mau ra chồi mới.

Khi cành đâm chồi: Chọn 1-2 chồi phát triển tốt để lại.

Năm thứ 2 tỉa nhẹ khi cần để tạo tán hình cây dù. Tới cuối năm thứ 3 mỗi trụ có độ 100 cành, với lượng cành này phân bố trên đầu trụ dày đặc. Một số cành già đã cho trái trong những năm trước nếu giữ lại sẽ không cho trái hoặc cho trái nhỏ. Sự tỉa cành làm thông thoáng tán cây và giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi cành mới. Sau tỉa, cành non đâm ra mạnh hơn.

Tạo tán cây thanh long được tạo tán cơ bản, các cành được cột dây định cố định phân đều về 4 hướng, từ đó sẽ được tạo tán tiếp tục cho cành phân bố đều trên trụ bê tông cốt thép.

Cây thanh long sau trồng 1 năm tuổi được tạo tán

Hiện nay tại Tiền Giang, Long An người trồng thường tạo tán cho cây thanh long sau một năm tuổi khá đơn giản. những cành mọc cao qua khỏi đầu trụ được uốn cong và cột dây giữ, khoảng 1 tháng sau cây định hình được khung sơ bộ và lõi hóa gỗ để cây có được khung cơ bản sau này (6-8 cành).

Tạo tán vườn cây 1 năm tuổi

Đầu trụ thanh long có 4 cây thép lúc đổ cột chừa lại, sau thời gian trồng khoảng 8 tháng đến 1 năm thì cành thanh long bò đến đỉnh trụ, người trồng sẽ sửa các cành cho phân bố nằm trên vỏ xe hon da (lốp xe) đều về 4 hướng.

Một cách tạo tán thanh long, trên đầu trụ gắn vỏ (lốp xe ho da)

Trụ thanh long được đổ bê tông cốt thép trên phần đầu trụ, sau đó cho cành thanh long bò luồng vào khung vuông và phân bố ra chung quanh.

Một cách tạo tán cho cây thanh long, trên đầu trụ đã đỗ khung vuông.

Tại vị trí uốn cong của các cành sẽ mọc ra nhiều cành mới tạo tán cây mâm xôi

Tạo tán vườn cây 1,5 năm tuổi cho trái mùa đầu tiên

2.2.6.3.Tạo tán cho cây giai đoạn sau thu hoạch

Sau khi cây cho trái: Hết mùa thu hoạch trái, tỉa bỏ cành cũ bên trong tán, cắt ngang cành và cách gốc 30-40 cm nhằm làm giá đỡ cho cây. Cành vừa cho trái vụ trước nên để lại nuôi chồi mới (chỉ để lại 1 chồi trên cành mẹ) khi cành dài 1,2-1,5 m thì cắt đọt cành con tạo điều kiện cho cành mập và nhanh cho trái

Phần cành mới mọc phía dưới sau khi đã tạo được bộ khung cơ bản thì cắt bỏ, những cành này thường gọi là cành vô hiệu vì nó chỉ sử dụng chất dinh dưỡng để phát triển, không cho quả và cành này thường ốm yếu.

Cắt bỏ cành mọc vô hiệu

Cành vượt được cắt bỏ khỏi trụ thanh long để tập trung dinh dưỡng cho cành mang quả phía trên

Các cành vượt được cắt bỏ

- Tỉa đau: Thực hiện sau thu hoạch hoặc trước đợt thu quả cuối cùng. Cắt cùng một lúc tất cả các cành già, các cành ốm yếu, khuyết tật, nằm khuất bên trong tán. Số cành giữ lại trên đầu trụ độ 50 cành. Dùng liềm hoặc dao chặt 3/4 chiều dài của toàn bộ các cành già phía dưới, các tược non sẽ nảy ra từ phần gốc cành được giữ lại

* Ưu điểm: Dễ làm, đỡ tốn công.

* Khuyết điểm: Qua nhiều năm các lớp cành chồng chất lên nhau nên bụi thanh long bị đôn lên cao.

- Tỉa lựa. Lựa các cành cần tỉa rồi dùng liềm cán dài giựt đứt khỏi cây.

* Ưu điểm: Tạo được sự thông thoáng, qua nhiều năm trụ không đôn lên cao. Giữ được sự cân đối giữa các cành của tán cây.

* Khuyết điểm: Tốn công.

Sau khi thu hoạch trái xong, thì cần tỉa bỏ những cảnh khuất trong tán, cành sâu bệnh, để cây thông thoáng.

Tỉa cành sau thu hoạch

Cắt bỏ cành ốm yếu, sâu bệnh, cành khuất dưới tán cây.

Tỉa cành sau thu hoạch

Sau 4-5 năm có thể tỉa đau để trẻ hóa số cành trên thân trụ và giúp cho vườn có năng suất tốt. Những cành già, sâu bệnh sau tỉa được tập trung ủ làm phân bón, hoặc chôn

Cành già, sâu bệnh được gom lại để xử lý