Kỹ thuật tạo dáng, thế cho cây quất (tắc) cảnh

Để phân loại dáng thế, trước hết chúng ta cùng nhau phân biệt và làm rõ dáng, thế là gì?

- Dáng cây: là phương của cây (chiều dọc của thân cây) so với mặt phẳng nằm ngang hay so với mặt chậu.

VD: Dáng thẳng, dáng nghiêng...

- Thế/kiểu: Thế cây là nghệ thuật biểu đạt sự ẩn dụ ý nghĩa, tinh thần, tư tưởng theo truyền thống văn hoá và được thể hiện qua một tên nào đó hay thế mà tác giả muốn gửi gắm tâm tư, tình cảm của mình vào tác phẩm.

VD: Thế nhân văn, thế ngũ phúc...

Phân loại cây thế đối với cây quất cảnh dựa vào dáng thế cây và số lượng cây trên gốc mà người ta chia thành các loại như sau:

1. Các dáng cơ bản

1.1. Dáng trực

- Là cây có trục thân cây thẳng góc với mặt đất. (nhìn tổng thể giữa ngọn và gốc hình thành đường thẳng hoặc gần thẳng đứng).

* Ý nghĩa: Dáng trực trong nghệ thuật cây cảnh nó được nghệ thuật hoá để ẩn dụ thế hiên ngang, bất khuất...

Cây quất (tắc) dáng trực

1.2. Dáng xiên (xiêu)/ nghiêng hay dáng tà

- Là dáng mà trục của thân cây hơi nghiêng so với phương nằm ngang khoảng α = 20 - 70^o.

* Ý nghĩa: Ngoài thiên nhiên những cây này gặp trắc trở, thiên tai làm đổ nghiêng nhưng cây vẫn sống và vươn lên.

Về mặt thẩm mỹ các cây có dáng xiêu thường trông rất mềm mại, duyên dáng nhã nhặn, thường thể hiện hình tượng của người phụ nữ.

Cây quất (tắc) dáng xiêu

1.3. Dáng hoành

- Là dáng cây mà trục của thân cây nằm ngang so với mặt chậu. Dáng hoành ở ngoài tự nhiên thường là những cây có điều kiện sống khó khăn nhưng cây vẫn sống và nảy lộc đâm chồi (cây nằm ngang trên mặt đất α = 70 ≤ 90^o

* Về thẩm mỹ: Dáng cây này khá khác thường, ngoạn mục biểu hiện sự mềm mại dịu dàng, duyên dáng...

Cây quất (tắc) có dáng hoành

1.4. Dáng huyền

- Cây có gốc trong chậu nhưng thân cây trườn qua mép chậu đổ xuống phía dưới như dòng thác đổ. Ngọn cây dài hơn đáy chậu và có xu hướng ngóc lên. Cây mọc vách đá α > 90^o

* Ý nghĩa: Ngoài thiên nhiên những cây này thường sống trong điều kiện khí hậu nghiệt ngã nhất (cây ở sườn núi, vách đá...) nhưng cây vẫn có thể sống, gốc cây bám chắc vào đá, treo leo giữa trời mây, ngọn cây vươn lên tạo hình ảnh của sự kiên trì nhẫn nại vượt qua phong ba bão táp hướng tới tương lai phát triển.

Về mặt thẩm mỹ: Dáng cây thể hiện sự mềm mại, dịu dàng, sự tươi trẻ... song tiềm ẩn một sức sống mãnh liệt.

Cây quất (tắc) cảnh có dáng huyền

- Từ các dáng cơ bản trên người ta tạo ra thành rất nhiều kiểu dáng thế khác nhau (nội dung này sẽ được trình bày cụ thể trong các bài sau)

1.5 Các bước thực hiện tạo dáng

Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ

- Dụng cụ gồm: cưa, kéo tỉa tán, đục, kìm, keo liền sẹo, dây thép…

Các loại dụng cụ dùng để tạo dáng, thế cho cây quất cảnh

Bước 2: Lựa chọn cây quất (tắc) để tạo dáng, thế

- Tùy thuộc vào hình dáng của cây quất (tắc) cụ thể mà chúng ta có thể đưa ra quyết định. Cụ thể như sau:

+ Tìm ý tưởng

+ Tìm cây quất phù hợp với ý tưởng: Cây sinh trưởng phát triển tốt, không bị sâu, bệnh hại, có dáng phù hợp với ý tưởng.

+ Cây có độ tuổi 1 - 2 năm, có khả năng ra hoa tạo quả vào năm sau.

Bước 3: Thực hiện tạo dáng, thế

* Uốn thân chính:

+ Chúng ta nên xác định thân chính của cây một cách chính xác để đưa ý tưởng của mình vào cây.

Ví dụ:

- Cây có thân chính thẳng đứng ta uốn cây này vào dáng Trực

- Cây có thân chính xiêu về bên trái hoặc bên phải ta uốn cây vào dáng Xiêu

- Cây có thân chính nằm ngang ta uốn cây vào dáng Hoành

- Cây có thân chính nằm thấp hẳn xuống phía dưới ta uốn cây vào dáng Huyền

+ Dùng kéo cắt cành để cắt các cành thừa đi để hướng thân chính đi theo ý tưởng của mình ban đầu.

+ Dùng dây buộc để gò, ghì thân

* Uốn cành tán:

+ Từ thân chính ta đưa ý tưởng để tạo tán cho cây thành các thế cụ thể như thế Tam Đa, Thế ngũ phúc, Thế Mẫu tử, Thế Huynh đệ....

+ Dùng kéo cắt tỉa cành để tạo tán cây.

+ Dùng dây thép buộc cành để đưa cành vào vị trí mình mong muốn.

Lưu ý: Ở giai đoạn này chúng ta tiến hành cắt tỉa sơ bộ,mục đích để tạo hình cơ bản cho quá trình hình thành dáng, thế cho giai đoạn phát triển hoa và tạo quả.

2. Tạo dáng, thế cho cây quất (tắc) cảnh trước Tết Nguyên Đán

- Đến đầu tháng 12 âm lịch công việc tạo dáng, thế cho cây quất cảnh là rất quan trong vì nó sẽ mang lại cho cây quất giá trị thẩm mỹ và giá trị kinh tế cao.

- Dùng dây thép nhỏ để núi kéo cành vào vị trí mong muốn tạo cho cây quất có hình dáng đẹp hơn.

- Dùng cưa kéo cắt bỏ cành thừa để tạo thế cho cây quất cảnh. Chú ý nếu cắt bỏ các cành chúng ta phải làm từ từ, tránh làm cây bị đau đột ngột sẽ làm rụng lá, rụng quả.

Tạo dáng cho cây quất (tắc) cảnh

1.2. Một số cây quất (tắc) cảnh thế

a. Thế Long phượng vần vũ

- Rồng và Phượng vốn là biểu tượng rất cao qúy nằm trong bộ Tứ Linh. Rồng tiêu biểu cho cha, người chồng, người quân tử, Hoàng đế. Còn phượng là biểu tượng của người phu nhân, người vợ, Hoàng hậu. Sự kết hợp của Rồng và Phượng là biểu tượng tuyệt vời của hạnh phúc lứa đôi, sự may mắn thịnh vượng về công danh, tài lộc và địa vị xã hội. Dùng tượng Rồng Phượng đặt trong phòng ngủ để đem đến một cuộc sống gia đình hoà thuận êm ấm, con cái tốt lành, đặt tại phòng khách, phòng làm việc sẽ có tác dụng chống lại hung khí, đem đến sự vượng phát tài lộc và công danh. Cũng có thể dùng trong phòng đọc sách, phòng làm việc để tăng cường trí tuệ và sự tăng tiến về học vấn, quan hệ xã hội…

Thế Long phượng vần vũ

b. Thế Cá chép hóa rồng

- Ý nghĩa: Cá Chép Hóa Rồng, Tích xưa kể rằng Khi trời đất mới sinh, thì chính Trời phải làm ra mưa gió cho dân làm ăn. Sau, vì khó nhọc quá, Trời không làm mưa gió nữạ Trời sai rồng lấy nước phun xuống làm ra mưa. Nhưng vì số rồng trên trời it' không đủ làm mưa cho đều hòa khắp mọi nơi Trời mới dặt ra một kỳ thi kén các vật lên làm rồng gọi là"Thi rồng". Khi chiếu Trời ban xuống dưới Thủy phủ thì vua Thủy tề loan báo cho cả các giống dưới nước ganh đua mà đi thi. Hạch có ba kỳ, mỗi kỳ vượt qua một đợt sóng, vật nào đủ sức, đủ tài, vượt qua cả đợt thì mới lấy đỗ vào cho hóa rồng. Trong 1 tháng trời, bao nhiêu loài thủy tộc đến thi đều bị loại cả, vì không con nào vượt trót được cả ba đợt sóng. Sau có con cá rô nhảy qua được 1 đợt, thì bị rơi ngaỵ Có con tôm nhảy qua được 2 đợt, ruột, gan, vây vẩy, râu, đuôi đã gần hóa rồng, thì đến đợt 3, đuối sức ngã bổ xuống mà lưng cong khoằm lại. Đến lượt con cá chép vào thi, thì gió thổi ào ào, mây kéo ầm trời, chép vượt luôn 1 hồi qua ba đợt sóng, vào lọt cửa Vũ Môn.

- Cá Chép đỗ, vẫy, đuôi, râu, sừng tự nhiên mọc đủ, thật là hình dung trọn vẻ dạng bộ oai linh, phận đẹp duyên maỵ

- Cá chép hóa rồng phun nuóc làm cho gió táp, mưa sa, đường đăng hóa rõ nên rực rỡ.Bởi vậy người ta thường đặt hình ảnh cá chép hóa rồng trong gia đình hay văn phòng, nhà hàng có ý nghĩa tốt đẹp về phong thủy để mang lại điều may mắn và sung túc tốt đẹp cho gia chủ.

Thế Cá chép hóa rồng

c. Thế Phượng múa đón Xuân

- Thế này sửa theo dáng hình chim phượng đang múa. Là cây độc phụ chân phượng có hai rễ nổi cao lên thành 2 chân, thân ngắn vặt làm mình ngọn hồi đầu làm đầu chim.

Cành thứ nhất uốn xèo ra phía sau làm đuôi chim, hai cành tả hữu uốn xèo ra thành hình cánh chim đang múa, đây là phân hay giở của nghệ nhân, phải uốn sao cho uyển chuyển mềm mại như cánh chim múa. Cành phụ che thân làm hầu, ức ngắn gọn. Thế này phải có nét mỹ thuật, khi nhìn là biết chim phượng bay múa, tượng trưng cho tính yêu đời vui tươi.

Cây quất thế Phượng múa đón Xuân

d. Thế Thác đổ về nguồn

- Thế này cây cảnh cổ ít có thấy, là thế huyền độc thụ thân nằm bò qua miệng chậu, như bị trận cuồng phong xô ngã xuống ao, nên ngọn cây bẻ cong, thòng xuống thấp hơn đáy chậu. Dáng thật mềm mại uốn cong hợp lý theo luật hồi đầu tự nhiên, vươn lên lúp búp có từng bậc rất đẹp, biều hiện cho sức sống làm cho người xem có cảm giác dễ chịu.

Cây quất thế Thác đổ

e. Thế Tam đa

- Thế tam đa còn gọi tam tài, tam giáo hay là thiên, địa, nhân. Thế tam đa tuợng trưng cho ba ông Phước, Lộc,Thọ; ba tán đều tròn đều đẹp, tượng trưng cho sự vĩnh cửu, sung túc, hạnh phúc, giàu sang và sống lâu, theo tích ba ông Phước, Lộc, Thọ cũng rất hay.

+ Phước là ông Đậu Vũ Quân, tuổi già mà có con nhỏ là có hạnh phúc, ý muốn nói có nhiều con.

+ Lộc là ông Quách Tử Nghi làm quan to lâu năm, bổng lộc nhiều, ý muốn nó giàu sang suốt đời.

+ Thọ là ông Đông Phương Sóc, sống lâu một trăm tuổi, đầu râu tóc bạc phơ, ý muốn nói sống được lâu. Thế này dùng để chúc thọ rất có ý nghĩa đối với người già cả.

Cây quất thế Tam đa

f. Thế Ngũ phúc

Thế tam đa và thế ngũ phúc đi đôi với nhau, hai thế này đều là cây trực thọ, cây ngũ phúc năm tầng, có thể uốn như cây tam đa rồi nuôi thêm hai tán nữa y như vậy là đạt. Nhưng cũng có thể đối thành 5 tầng theo lối chiết chi tứ diện cũng được. Thế ngũ phúc to cao đẹp hơn thế Phước, Lộc, Thọ, ý muốn chúc tụng cao hơn nữa là Phước, Lộc, Thọ, An, Khang, nghĩa là có phúc, tốt lành may mắn, có lộc giàu có nhiều ruộng đất, có thọ là sống lâu trăm tuổi, An là sống yên ổn không bị xáo trộn, có khang là vui vẻ, chết êm ải thoải mái. Đúng là câu chúc tụng đầy đủ đẹp đẽ nhất.

Cây quất thế ngũ phúc

g. Thế Long thăng

- Từ thời xa xưa đến giờ, Rồng là linh vật thần thoại,tượng trưng Thiên mệnh cao cả và tối thượng, nhân vật cao cả và tối thượng như Vua,thời xưa Vua thường mặc áo có thêu hình con Rồng (Long bào), kể cả giường ngủ và nơi làm việc của Vua cũng đều khắc chạm hình Rồng…

Còn trong phong thủy, ”Long khí” là sinh lực của vũ trụ, nó ẩn hiện trong lòng đất,vận chuyển thành “Long mạch”,mà từ xưa các đại sư phong thủy đã dày công tìm kiếm…Nguồn sinh khí vĩ đại ấy xuất phát từ hướng ĐÔNG, nên các đại sư phong thủy đã tìm nhiều cách vận dụng và kích thích sinh khí ở hướng này. Đặt Rồng trong khuôn viên vườn ở của nhà mình.

Còn trong công việc làm ăn, ta không “sống ác” với ai, nhưng thường bị kẻ tiểu nhân ám hại, gây không biết bao nhiêu chuyện phiền toái…

Chuyện tưởng nhỏ, nhưng hậu quả thì không nhỏ chút nào… Thế là “đau chân há miệng” ta lại tìm đến nơi này, nơi kia để tìm sự giúp đỡ, nhưng “tiền mất tật mang”,thế là nỗi khổ không biết tỏ cùng ai ?… Vậy sao ta không vận dụng kinh nghiệm của các đại sư phong thủy vào cuộc sống, để thấy rằng con linh vật thần thoại nhưng đầy quyền năng này sẽ giúp cho ta trở lại vui vẻ và yên lành biết bao…

Hình ảnh con rồng oai phong lẫm liệt từ lâu đã gắn liền với vua chúa, những bậc chính nhân quân tử.

Rồng là con vật trong truyền thuyết ít xuất hiện nhưng mỗi khi xuất hiện đều đem đến những chuyển biến tích cực trong xã hội một cách to lớn.

Trong tứ linh thì rồng đứng hàng đầu: Long, Lân, Quy, Phụng. Rồng có thề phun mưa giúp mùa màng tươi tốt, thổi gió mát giúp khí trời mát mẻ, đó chính là nguyên khí của đất trời, là nền tảng của học thuật Phong thủy. Rồng có sức mạnh vô biên, là biểu trưng cho năng lượng của đất trời, là con vật có vượng khí nhất trong phong thủy.

Cây quất (tắc) thế Long thăng

h. Thế Phu thê

- Thế cây này thể hiện cho một gia đình hòa thuận, hạnh phúc, đây là một thế cây rất khó tạo dáng. Cây có tới hai thân, hai ngọn nhưng phân chia rõ ràng thân lớn, thân bé, tán trên tán dưới thể hiện cho một cặp vợ chồng. Thân lớn tượng trưng cho người chồng, là trụ cột chính trong gia đình nên nó phải mang dáng dấp mạnh mẽ, to lớn. Còn thân bé tượng trưng cho vợ, là nữ nên uốn lượn mềm mại và thấp hơn tán chồng. Xung quanh hai thân này mọc ra 9 cành tương ứng với 9 tán nhỏ khác nhau, nhưng không có tán nào đè chồng lên nhau. 9 tán nhỏ theo quan niệm của người chơi là biểu trưng của 9 người con. Cây được trồng trên một tảng đá cổ, rễ quặp sâu vào tảng đá. Toàn bộ cây được đặt trong một bể chứa bằng xi măng hình chữ nhật có chứa nước sạch. Nước ở đây được thay thường xuyên, vì như thế cây mới giữ được thế, không phát triển quá nhanh.

Cây quất (tắc) thế Phu thê