Kỹ thuật nhân giống và chăm sóc cây sâm dây giai đoạn vườm ươm

Kỹ thuật nhân giống và chăm sóc cây sâm dây giai đoạn vườm ươm

Cây sâm dây thườnng mọc rải rác ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Những năm trước đây được người dân thu hoạch triệt để nên hầu như tỷ lệ cây còn lại trong tự nhiên là rất ít. Việc trồng và nhân giống cây sâm đất trở nên cần thiết để bảo tồn, làm dược liệu, … là điều cần thiết hiện nay.

Là cây dược liệu mang lại giá trị kinh tế cao và là cây thuốc quý có tính dược lý cao trong việc hỗ trợ tăng cường sức khỏe. Để sản phẩm sâm dây có chất lượng tốt thì yêu cầu kỹ tuật gieo trồng phải đáp ứng phù hợp với đặc điểm sinh lý, sinh hóa của cây. Vậy để nhân giống thành công cây sâm dây cần lưu ý một số kỹ thuật như sau:

Mô hình ươm cây sâm dây đáng giá hàng tỷ đồng

1. Chọn vị trí làm vườn ươm cây sâm dây

- Chọn vị trí làm vườn ươm cần đảm bảo nơi gần nguồn nước sạch, thuận tiện giao thông, địa hình tườn đối bằng phắng, thoát nước tốt, không bị ngập úng.

- Vườn ươm được làm kiên cố, có mái che mưa, có trang bị lưới đen hoặc có thể phủ rơm rạ lên luống để hạn chế bớt một phần ánh sáng và giữ độ ẩm cho đất ươm.

- Đất vườm ươm là đất tốt, giàu dinh dưỡng. Đất được cày bừa kỹ, làm sạch cỏ, lên luống rộng 100 – 200 cm, cao 15 – 20 cm, rãnh rộng từ 30 – 35 cm.

- Giá thể phủ trên đất ươm dùng để ươm hạt có độ dày trên mặt luống tối thiểu 5 cm. Giá thể phải tươi xốp, thoát nước tốt. Có thể trộn giá thể với tỷ lệ gồm: Đất (đất phù sa, đất màu); xỉ than (mùn cưa, xơ dừa); phân chuồng hoai mục (phân vi sinh) được phối trộn theo tỷ lệ: 1/4 đất + 1/2 xỉ than + 1/4 phân chuồng hoai mục. Sau khi trộn đều theo tỷ lệ trên thì cần tiến hành xử lý nấm bệnh tồn tại trong giá thể bằng các dung dịch như Daconil 75 WP (1 g/l nước) hoặc dung dịch Ridomil Gold 68 WG (nồng độ 3 g/l nước) phun đều vào giá thể đã trộn (40 – 50 l/m³ giá thể).

Mô hình nhân giống cây sâm dây

2. Cách thu, bảo quản hạt giống

- Hạt giống được thu từ cây mjej khỏe mạnh, không sâu bệnh hại, đã được 3 năm tuổi trở lên.

- Tiến hành thu hái quả chín, có vỏ màu tím sẫm thì hạt có khả năng nảy mầm tốt hơn. Thời gian quả chín từ tháng 11 – 12 hàng năm, nên thu quả vào giữa tháng 11 là tốt nhất.

- Quả được thu hái về đem phơi khô, tách lấy hạt, tiếp tục phơi hong gió 2 – 3 ngày. Hạt có thể đem gieo luôn hoặc trường hợp bảo quản tốt thì vẫn đảm bảo tỷ lệ nảy mầm trong vòng 1 năm, tuy nhiên gieo hạt ngay sẽ cho tỷ lệ nảy mầm cao nhất.

3. Kỹ thuật gieo hạt sâm dây

- Chọn thời điểm gieo thích hợp trong năm: Nếu gieo hạt trên luống để tạo củ trên luống, sau đó lấy củ đem trồng thì tiến hành gieo ngay sau khi thu hạt. Nếu gieo hạt để sản xuất cây con thì gian gieo thích hợp nhất vào tháng 2 – 3, lúc đó phù hợp với thời vụ trồng vào mùa mưa tháng 5 – 6 hàng năm.

- Xử lý hạt trước khi gieo: Đem hạt ngâm vào nước ấm 54^oC (2 sôi 3 lạnh) trong thời gian 6 – 8 giờ. Trong suốt thời gian ngâm duy trì nhiệt độ nước ngâm bằng cách pha thêm nước ấm. Sau ngâm xong vớt hạt để ráo và đem ủ vào túi vải sạch đến khi hạt nứt nanh rồi đem gieo. Trong thời gian ủ cách 8 – 10 giờ rửa hạt lại và ủ đảm bảo độ ẩm cho hạt nảy mầm.

- Gieo hạt với lượng 50 – 60 gram trên 4 m² trên luống có phủ giá thể gieo đã chuẩn bị sẵn. Gieo xong bổ sung giá thể lớp mỏng để phủ kín hạt giống. Tiến hành phủ rơm rạ giữ ẩm cho đất. Tưới phun sương cho đất 1 ngày/lần. Trong suốt quá trình ươm cần duy trì độ ẩm từ 70 – 75% cho đất để tạo điều kiện cho hạt nảy mầm.

- Hạt sâm dây có kích thước nhỏ, vì vậy nên gieo hạt vào khay hay gieo lên luống để tạo cây mạ trước khi cấy vào bầu hoặc vĩ xốp.

Nhân giống cây sâm dây bằng phương pháp gieo hạt

4. Cách cấy cây sâm dây  tạo củ

- Chuẩn bị vĩ xốp 84 lỗ hoặc vầu có kích thước 5 x 10 cm hoặc luống ươm tạo củ với thành phần giá thể như trên. Đối với luống ươm tạo củ mật độ cấy cây cách cây 8 – 10 cm.

- Thời vụ cấy thích hwpj là lúc thời tiết ẩm mát. Không cây vào thời điểm quá nắng, mưa to hoặc khô rét.

- Cây mạ cấy cần đạt tiêu chuẩn như cây đồng đều, khỏe mạnh, mập, không nhiễm sâu bệnh hại, sau gieo từ 20 – 30 ngày, cây đạt chiều cao từ 3 – 4 cm, có 2 – 3 cặp lá, đủ rễ, chồi.

- Trước khi bấm cây tiến hành tưới nước đủ ẩm cho cây gieo tránh bấm làm ảnh hưởng đến bộ rễ của cây. Khi cây cần cấy nông đến cổ rễ, không cây sâu đến thân hoặc cây nông quá hở cổ rễ đều ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển của cây sau này.

- Sau khi cấy xong, tưới nước đủ ẩm cho chặt gốc và che tủ chống nắng, mưa gió cho cây cấy cho đến khi cây xanh, bén rễ và hồi phục trở lại.

Cấy cây sâm dây tạo củ

5. Kỹ thuật chăm sóc cây

5.1 Chăm sóc cây sau gieo (từ sau gieo đến cây mạ đạt 2 – 3 lá)

- Tiến hành che tủ trên mặt luống để giữ ẩm, chống đóng váng và hạt giống không bị nổi trên mặt luống. Phải thường xuyên kiểm tra hạt nảy mầm và dần thảo dỡ vật dụng che phủ để cho ánh sáng tạo điều kiện cho cây quang hợp.

- Sau gieo cần lưu ý kiến, chim, chuột phá hại. Tưới phun sương duy trì độ ẩm cho hạt nảy mầm, tưới 2 – 3 lít/m², ngày tưới từ 1 – 2 lần.

- Làm cỏ phá váng từ 1 – 2 lần/tuần nhằm tạo đất thông thoáng, không cạnh tranh dinh dưỡng, ánh sáng với cây.

- Kết hợp tỉa dặm cây: Với những cây gieo tẳng không qua giai đoạn cấy để tạo cây con phải tỉa thưa nơi quá dày kết hợp loại bỏ những cây mọc kém, sâu bệnh. Đối với cây gieo trực tiếp vào bầu, vĩ xốp cũng chọn để lại 1 bầu/cây mạnh khỏe.

5.2 Chăm sóc cây cấy (sau cấy đến khi xuất vườn ươm)

- Thời gian chăm sóc cây sau cấy đến khi xuất vườn ươm thông thường khoảng 2 tháng. Thời gian chăm sóc cây cấy tạo củ giống đến trồng kể từ khi cấy đến tạo củ giống đạt tiêu chuẩn có đường kính 0,5 cm khoảng 6 tháng.

- Chế độ ánh sáng cho cây: Che nắng cho cây, sau khi cấy dùng vật liệu che tủ cây. Giai đoạn này cần che nắng đến 70% ánh sáng cho tời khi cây hồi phục. Sau đó giảm dần và không sau cấy từ 10 – 15 ngày.

- Chế độ tưới nước cho cây: Tháng đầ sau cấy tưới 1 ngày/lần, từ tháng thứ 2 tưới 1 – 2 lần/ngày. Sau đó tùy vào điều kiện thời tiết để quyết định số lần tưới sao cho duy trì độ ẩm từ 60 – 70%. Nươc tưới cần đảm bảo nước sạch, không nhiễm phèn, tránh tưới vào thời tiết nắng nóng, lượng nươc tưới vừa phải, không tưới nhiều gây úng chết cây.

- Làm sạch cỏ dại, xới đất: Chủ yếu dùng phương pháp thủ công như dùng tay nhổ cỏ, xới đất kết hợp nhổ bỏ những cây bị bệnh, còi cọc, cây chết.

- Chế độ bón phân cho cây: Phun phân bón lá định kỳ cho cây 7 – 8 ngày/lần với liều lượng theo nhà sản xuất khuyến cáo. Ngừng phun ít nhất 15 ngày trước khi xuất vườn.

Cây giống sâm dây đủ tiêu chuẩn xuất vườn

5.3 Phòng trừ sâu bệnh hại cây con sâm dây

- Chủ yếu dùng biện pháp canh tác như vườn ươm thông thoáng, thoát nước tốt, giữ vệ sinh, phơi ải, xử lý đất trước khi gieo trồng, …

- Tiến hành phun phòng bệnh nấm định kỳ 1 tháng/lần. Có thể sử dụng thuốc Ridomil Gold nồng độ 1gram/lít để phun.

Mô hình nhân giống cây sâm dây quy mô lớn

6. Tiêu chuẩn cây con sâm dây xuất vườn

- Cây con xuất vườn cần đạt một số tiêu chuẩn sau: Cây sinh trưởng tốt, khỏe mạnh, không sâu bệnh, không bị xây sát, long rễ, vỡ bầu, cây con đủ tuổi cây từ 2 – 3 tháng, chiều cao cây đạt từ 12 – 15 cm, có 3 – 4 lá thật.

- Trước khi xuất vườn để trồng 2 – 3 ngày không tưới nước. Khi lấy cây khỏi vĩ, bầu cần nhẹ nhàng và xếp vào thùng hay khay theo lớp, trán làm cây dập gãy ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của cây sau này. Nên chọn lúc trời râm mát để vận chuyển cây con là tốt nhất.

Cây sâm dây mang lại lợi nhuận lớn cho bà con