Coban (Cobalt)

Phương pháp thử:

Phân tích hàm lượng Coban (Co) trong phân bón được thực hiện theo phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS – Atomic Absorption Spectrometry) hoặc ICP-OES (Inductively Coupled Plasma – Optical Emission Spectrometry).
Tại Việt Nam, phương pháp này được quy định theo tiêu chuẩn TCVN 12521:2018 – Phân bón – Xác định hàm lượng nguyên tố vi lượng bằng ICP-OES hoặc AAS.

1. Tác dụng của Coban đối với đất và cây trồng

🔹 Với cây trồng:

• Coban (Co) là vi lượng thiết yếu đặc biệt quan trọng đối với cây họ đậu do có vai trò kích thích sự phát triển của vi khuẩn nốt sần (Rhizobium), từ đó giúp cây cố định đạm khí trời hiệu quả hơn.

Coban (Co) có vai trò kích thích sự phát triển của vi khuẩn nốt sần (Rhizobium) trên cây họ đậu

• Tham gia vào quá trình tổng hợp vitamin B12 – một hợp chất quan trọng trong quá trình trao đổi chất và phân chia tế bào.

• Ảnh hưởng đến hoạt động men nitrate reductase, thúc đẩy quá trình chuyển hóa nitrat (NO3⁻) thành dạng dễ sử dụng cho cây (NH4⁺).

• Góp phần cải thiện sức sống hạt giống, nâng cao tỷ lệ nảy mầm, và chống chịu stress trong giai đoạn đầu sinh trưởng.

• Có vai trò gián tiếp trong quá trình ra hoa và đậu trái ở một số cây trồng mẫn cảm như lạc, đậu tương, cỏ voi…

🔹 Với đất:

• Trong điều kiện đất có pH thấp (chua) hoặc có hàm lượng sắt, mangan cao, Coban có thể bị bất hoạt hoặc kết tủa, làm giảm khả năng hấp thu.

• Coban không có vai trò lớn trong cải tạo đất, nhưng việc bổ sung Co đúng liều giúp kích hoạt hệ vi sinh vật có lợi, nhất là ở vùng rễ cây họ đậu.

2. Biểu hiện cây trồng khi thiếu hoặc thừa Coban

🔻 Biểu hiện thiếu Coban:

• Thường gặp nhất ở cây họ đậu: cây còi cọc, lá nhỏ, vàng lá giữa gân, rễ kém phát triển.

• Rễ cây đậu không hình thành nốt sần hoặc nốt sần có màu trắng, không cố định đạm hiệu quả.

• Tỷ lệ ra hoa – đậu trái thấp, cây dễ bị thối gốc, đổ ngã.

• Ở cây ăn quả: ra lá non yếu, dễ rụng, sinh trưởng kém, giảm khả năng tổng hợp diệp lục.

⚠️ Đặc biệt quan trọng: Khi thiếu Co, vi khuẩn cố định đạm cộng sinh trong rễ cây họ đậu không thể tổng hợp được vitamin B12, dẫn tới mất khả năng cố định Nito.

🔺 Biểu hiện thừa Coban:

• Rất hiếm gặp trong nông nghiệp do nhu cầu Co rất thấp (chỉ vài ppm).

• Nếu dùng quá mức (vài chục ppm trở lên), cây có thể bị ngộ độc vi lượng: rễ bị cháy, lá có đốm nâu hoặc biến dạng nhẹ, ức chế sinh trưởng.

3. Các dạng hoạt chất, nguyên liệu chứa Coban trên thị trường

🧪 Nguyên liệu phổ biến:

• Cobalt sulfate (CoSO₄·7H₂O): dạng muối sulfat, màu đỏ hồng, tan tốt trong nước, thường dùng để phối trộn phân bón.

• Cobalt nitrate (Co(NO₃)₂): ít phổ biến hơn, dễ bị phân hủy khi bảo quản lâu.

• Cobalt chloride (CoCl₂): dạng tan nhanh, có màu đỏ tím.

• Cobalt carbonate (CoCO₃): dạng bền, tan chậm, ít dùng trong phân bón do khó hòa tan.

🔬 Dạng Chelate:

• Cobalt-EDTA (Co-EDTA) hoặc Cobalt-EDDHMA: tan tốt, ổn định trong môi trường có pH từ 4–8, ít bị cố định bởi đất.

• Dạng Chelate được dùng nhiều trong các sản phẩm phân bón lá cao cấp hoặc dung dịch thủy canh.

💊 Dạng sinh học (hữu cơ) – Vitamin B12:

• Vitamin B12 (Cyanocobalamin) là một dạng Coban hữu cơ (chứa nhân Co ở trung tâm), đặc biệt quan trọng đối với hoạt động sinh hóa của cây trồng và vi sinh vật cố định đạm.

• Trong nông nghiệp hiện đại, Vitamin B12 dạng bột hoặc nước (1% hoặc 0,1%) được sử dụng như một chất bổ sung vi sinh, giúp tăng tỷ lệ nảy mầm, hỗ trợ cây con vượt stress, và tăng sức sống mô thực vật.

• Có thể pha đơn hoặc phối hợp cùng Vitamin B1, B6, DA-6, Cytokinin, Amino Acid trong các công thức kích rễ – dưỡng cây – hồi phục sau ngộ độc.

📦 Sản phẩm có chứa Coban trên thị trường Việt Nam:

• Các loại phân vi lượng COMBI hoặc Chelate hỗn hợp có bổ sung Co dưới dạng muối hoặc chelate, với hàm lượng từ 0,01%–0,05%.

• Một số dung dịch dưỡng rễ, dưỡng mô tế bào, kích hồi cây yếu có bổ sung Vitamin B12 từ 0,1–1% (thường phối hợp trong gói combo dưỡng cây).

• Dạng phối trộn sẵn trong dung dịch vi lượng tổng hợp, dùng trong sản xuất rau sạch, thủy canh hoặc phun dưỡng mô hoa kiểng, cây ăn trái.

💡 Lưu ý: Việc bổ sung Co nên tiến hành theo tư vấn kỹ thuật, không tự ý pha trộn quá liều vì cây chỉ cần lượng rất nhỏ (thường < 0,5g Co/ha/lần bón).