Cây hoa ly

Tên gọi khác: Hoa lily, hoa bách hợp

Tên khoa học: Lilium Longiflorum

Họ:  Hành tỏi (Liliaceae)

Nguồn gốc: Châu Âu

Cây hoa ly

1. Đặc điểm thực vật học cây hoa ly

- Thân vảy cây hoa ly:

+ Thân vảy là phần phình to của thân gồm phần đĩa thân và các vảy thân. Thân vảy trần không có vỏ bao bọc; vảy có nhiều hình dạng elip, cầu dẹt, hình trứng.

+ Thân vảy của ly được coi là mầm dinh dưỡng; một thân vảy trưởng thành gồm đĩa vảy, vảy già, vảy non, trục thân sơ cấp, trục thân thứ cấp và đỉnh sinh trưởng.

+ Độ lớn của thân vảy thường được đo bằng đường kích thân và trọng lượng của nó. Kích thước và thân vảy khác nhau tùy thuộc vào từng giống, loại nhỏ có đường kính 6cm, nặng 7-8g, loại to có đường kính 24-25cm, nặng trên 100g.

- Rễ cây hoa ly:

Cây hoa ly có 2 loại rễ là rễ gốc và rễ thân:

+ Rễ gốc là rễ dưới, sinh trưởng từ gốc thân vảy, có nhiều nhánh, sinh trưởng khỏe, là cơ quan chủ yếu hút nước và dinh dưỡng của cây, tuổi thọ của rễ này lên tới 2 năm.

+ Rễ thân là rễ trên mọc từ thân dưới đất, có nhiệm vụ nâng đỡ thân, hút nước và dinh dưỡng, tuổi thọ của rễ này là 1 năm.

- Thân cây hoa ly:

+ Trục thân của Lily, Loa kèn được tạo thành do mầm dinh dưỡng co ngắn lại. Trục thân chia ra trục thân sơ cấp và trục thân thứ cấp.

+ Sau khi nảy mầm, trục sơ cấp ở trên mầm nách là vùng vươn dài thứ nhất, mầm đỉnh co ngắn, vươn lên mặt đất, lá trên bắt đầu mở ra, khi cây ra nụ thì số lá đã được cố định.

Thân cây hoa ly

+ Chiều cao cây quyết định bởi số lá và chiều dài đốt, số lá lại chịu ảnh hưởng chất lượng của củ giống, điều kiện ngoại cảnh và thời gian xử lý lạnh củ giống.

+ Thông thường cây hoa Lily, hoa Loa kèn số mầm lá đã được cố định trước khi trồng, vì vậy chiều cao cây vẫn chủ yếu được quyết định bởi chiều dài đốt.

- Lá cây hoa ly:

+ Cây hoa Lily, hoa Loa kèn có nhiều lá mọc rải rác theo vòng rộng.

+ Có nhiều hình dạng khác nhau: Hình thoi dài, hình kim xòe, hình huôn dài khá đều đặn, phiến lá thẳng, đầu lá hơi nhọn, không có cuống hoặc cuống ngắn.

+ Chiều rộng từ 1,8 – 2,8cm, chiều dài từ 9 – 12cm, lá mềm, bóng, có màu xanh nhạt.

+ Số lá thường dao động từ 50 – 150 lá, tùy thuộc và giống.

Đặc điểm hoa và lá cây hoa ly

- Củ con và mầm hạt

+ Cây hoa Lily, Loa kèn có nhiều củ con ở gần thân rễ, chu vi mỗi củ từ 0,5 – 3cm, số lượng củ con tùy thuộc giống và điều kiện trồng trọt.

- Hoa cây ly

+ Hoa Lily mọc đơn lẻ, hoặc xếp đặt trên trục hoa, bao hoa hình lá, nhỏ. Hoa chúc xuống, vươn ngang hoặc hướng lên.

+ Hình dáng hoa là căn cứ chủ yếu để phân loại:

Đặc điểm hoa ly và nhụy hoa ly

Ví dụ: Loại hình Loa kèn, 1/3 phía trước cong ngược lên; loại hình phễu 1/3 phía trước cong ngược ra; Loại hình cái cốc phía trước hơi cong.

Loa kèn thường hơi nghiêng, tạo với mặt phẳng nằm ngang khoảng 45 – 60º. Hoa có hình cái loa, màu trắng, chiều rộng cánh hoa từ 5 – 7cm, chiều dài cánh hoa từ 13 – 16cm, đường kính hoa từ 10 – 12cm, cánh hoa hơi cong.

+ Cấu tạo của hoa: Bao hoa 6 mảnh dạng cánh có 6 nhị, bao phấn màu vàng, dài, bầu hoa hình trụ, đầu nhụy chia 3 thùy, vòi hoa ngắn hơn trục, trục hoa nhỏ, đầu phình to có 3 khía tử phòng ở trên.

+ Màu sắc hoa rất phong phú: Trắng, phân hồng, đỏ, vàng, vàng cam, vàng canh, đỏ tím.

+ Hoa có hương thơm đậm đà, hoa cắt có độ bền khoảng 6 – 10 ngày.

- Quả cây hoa ly

+ Quả Lily, Loa kèn là loại quả nang, hình tròn dài, có 3 ngăn, chiều dài quả từ 8 – 10 cm, mỗi quả có vài trăm hạt.

+ Hạt hình dẹt, xung quanh có cánh mỏng, hình bán cầu, hoặc 3 góc, vuông dài.

+ Đường kính hạt 15 – 22mm, 1 gam hạt có khoảng 700 – 800 hạt. Trong điều kiện khô lạnh, hạt có thể giữ được 3 năm.

2. Cấu tạo cây hoa Ly

- Hoa ly có thể trồng trong vườn, ở chậu cảnh hay cắm lọ và dù ở đâu hoa ly vẫn rất tuyệt. Thân hoa ly mập, xanh ngắt và cứng. Dọc thân cây, lá mọc dày thành từng tầng đối nhau. Lá hoa ly hình bầu dục, nhọn đầu với những đường gân chìm duyên dáng. Đẹp nhất là những bông hoa ly dù khi còn là nụ, đến lúc mới chớm nở hay đã nở to thì bông hoa trông rất quyến rũ. Hoa ly có nhiều màu sắc: màu hồng, màu vàng, màu đỏ, có khi hồng pha trắng… nhưng em thích nhất là hoa ly hồng.

- Những cánh hoa to mềm mại, uốn mình hơi cong về phía sau. Giữa cánh hoa là một đường gân xẻ dọc và có những chấm chấm đen phía trong. Một cây có rất nhiều bông hoa và nụ. Bông nở rồi tàn dần lại có bông khác kế tiếp, cứ như thế hoa ly chơi được khá lâu. Nhất là dịp tết, nhiều người chuộng hoa ly không chỉ vì nó đẹp mà còn rất thơm, chỉ cần đứng từ đằng xa cũng có thể thấy hương ly thoang thoảng.

3. Giai đoạn sinh trưởng phát dục

- Phát triển trục thân, ra nụ, ra hoa, kết hạt, chết. Củ giống vùi trong đất sau khoảng 60-70 ngày mới nảy mầm. Nếu củ giống được đem xử lý lạnh (phá ngủ) thì khi trồng xuống đất đến khi mầm vươn lên khỏi mặt đất chỉ cần 2 tuần lễ. Xử lý lạnh không tốt thời gian gieo trồng gặp lạnh thì có thể kéo tới 5 tuần. Từ lúc mọc mầm đến khi ra nụ khoảng 60-75 ngày tùy từng thời vụ, từ ra nụ đến ra hoa từ 25-35 ngày, từ nở hoa đến tạo quả từ 8-12 ngày.

+ Sự phân hóa hoa: Là cây ngày dài do vậy khi thời gian chiếu sáng trong ngày tăng dần quá trình phân hóa hoa được hình thành. Củ ly xử lý lạnh ở 5^oC từ 3-5 tuần, sau khi trồng khoảng 8-13 ngày đỉnh sinh trưởng mầm rút ngắn, đã bắt đầu hình thành mầm hoa nguyên thủy. Mỗi mầm hoa nguyên thủy này lại kèm theo 1-2 mầm khác. Khi củ đã qua xử lý lạnh thì trước khi trồng củ có thể mọc mầm và phân hóa hoa. Vì vậy nếu không trồng kịp thời sẽ bất lợi cho phát dục mầm hoa. Số lượng mầm hoa nguyên thủy chịu ảnh hưởng lớn của điều kiện sinh trưởng vụ trước và chất lượng của củ giống.

Sự phân hóa hoa ly

+ Sự ra hoa: Sự phân hóa hoa và số lượng mầm hoa chịu ảnh hưởng lớn của điều kiện trồng nhưng tốc độ phát dục của nụ và hoa lại chịu ảnh hưởng lớn của điều kiện sau khi trồng. Nhị đực và nhị cái của Lilium formolongo cùng chín một lúc. Sau khi thụ tinh 8-12 ngày, tử phòng bắt đầu phình to. Ánh sáng mạnh tạo ra sự bại dục của nụ, đồng thời còn gây cháy lá, việc xử lý che nắng sẽ giảm thui nụ. Ngược lại ánh sáng yếu (đặc biệt vào mùa đông) cũng làm thui nụ ảnh hưởng đến chất lượng hoa.

+ Quả chín: Sau nở hoa khoảng 2 tháng. Khi quả có màu vàng sẽ nứt ra hạt có cánh có thể phát tán theo gió. Sau khi thu hoạch hoa (hoặc quả) thân lá khô héo, lúc này có thể thu hoạch củ để làm giống.

4. Yêu cầu điều kiện sinh thái cây hoa ly

4.1. Nhiệt độ

- Lily là cây chịu rét khá, chịu nóng kém, ưa khí hậu mát ẩm, nhiệt độ thích hợp ban ngày là 20-25 độ C, ban đêm là 12 – 15 độ C. Các giống lai phương Đông thời kỳ đầu thích hợp với nhiệt độ ban ngày 25-28 độ C, ban đêm 18-20 độ C. Dưới 120 độ C cây sinh trưởng kém, hoa dễ bị mù. Từ khi xuất hiện nụ đến khi ra hoa nhiệt độ chênh lệch ngày/đêm ảnh hưởng tới sự sinh trưởng của thân. Nếu chênh lệch từ 0 độ C đến 16 độ C thì độ cao của cây dao động từ 14,2 – 27cm.

4.2. Ánh sáng

- Lily là cây ưa cường độ ánh sáng ở mức trung bình, cường độ ánh sáng thích hợp từ 12-15 nghìn lux. Vào mùa hè với nhóm lily châu Á và lily thơm cần che bớt 50% ánh sáng, nhóm phương Đông nên che bớt 70% ánh sáng. Ngược lại trồng trong nhà lưới vào mùa Đông, ánh sáng không đủ, nhị đực sẽ sản sinh Etylen, dẫn đến nụ bị rụng. Đặc biệt là nhóm lai châu Á rất mẫn cảm với thiếu ánh sáng, do vậy cần bỏ bớt lưới che phủ để tăng cường ánh sáng tự nhiên cho cây.

4.3. Độ ẩm

- Thời kỳ đầu cây cần nhiều nước, thời kỳ ra hoa nhu cầu nước giảm bớt vì nước nhiều củ dễ bị thối, rụng nụ. Lily thích không khí ẩm ướt, độ ẩm thích hợp nhất là 80-85%.

4.4. Không khí

- Lily là cây khá mẫn cảm với khí etylen, tuy nhiên độ mẫn cảm của các giống rất khác nhau: Giống châu Á mẫn cảm hơn đối với khí etylen so với các dòng giống khác.

5. Nguồn gốc và ý nghĩa cây hoa ly

5.1. Nguồn gốc cây hoa ly

- Lily (hoa Ly) phân bố ở rất nhiều nơi trên toàn thế giới, gồm các nước châu Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản, Úc, Việt Nam, và phần lớn các nước châu Âu. Trên thực tế, hoa Lily là một trong những loài hoa phổ biến nhất ở châu Âu, rất nhiều gia đình dùng loài hoa này để trang trí nhà cửa hoặc trồng trong vườn.

- Một vài dòng hoa ly cũng có xuất xứ từ các nước phương Đông như Trung Quốc, Việt Nam, Triều Tiên… Cái tên hoa Bách hợp được cho là có xuất xứ từ Trung Quốc, khi gia đình và bạn bè cặp đôi mới cưới tặng họ bó hoa này. Bó hoa mang lời chúc Bách niên hảo hợp, có nghĩa là trăm năm hòa hợp. Do đó, hoa ly trắng thường được sử dụng trong các đám cưới của người Trung Quốc.

- Các dòng hoa Ly thường xuất hiện trên thị trường Việt Nam ngày nay có nguồn gốc từ các nước phương Tây. Củ giống hoa được chủ yếu từ Hà Lan, Pháp, New Zealand. Các giống hoa đa dạng về màu sắc và chủng loại, đáp ứng được nhu cầu của người chơi hoa.

- Vì đây là một loài cây từ vùng ôn đới ưa khí hậu mát mẻ, nên Đà Lạt là địa phương đầu tiên trồng thử nghiệm loại hoa này. Một lọ hoa tươi có thể để được 7-10 ngày. Rồi dần dần, loài hoa này được thị trường đón nhận. Những người nông dân Việt Nam bằng kinh nghiệm thực tiễn đã thành công trong việc mở rộng diện tích trồng sang những khu vực có khí hậu nóng hơn để cung cấp cho các đô thị lớn như Hà Nội, Sài Gòn …

- Ở khu vực quanh Hà Nội, ta có thể kể tới một vài làng hoa nổi tiếng với dòng hoa nay như làng hoa Tây Tựu, làng hoa Hạ Mỗ, hoa Mê Linh, hoa Sapa … Hoa Ly được xem là một dòng hoa cao cấp hơn so với các loại hoa khác như hoa hồng, cúc, đồng tiền, giúp mang lại thu nhập cao hơn cho những người dân ở các khu vực trên..

5.2. Ý nghĩa cây hoa ly

- Hoa Ly từ lâu đã được mệnh danh là một loài hoa thanh cao và quý phái, nó không những tượng trưng cho sắc đẹp, đức hạnh mà còn là sự kiêu hãnh và cả tình yêu cao thượng, chung thủy. Chính bởi vậy, hoa Ly không chỉ thích hợp để dành tặng mẹ, người yêu mà còn rất thích hợp cho ngày chúc mừng, tốt nghiệp, khai trương.

- Hoa ly có nhiều ý nghĩa khác nhau trong cuộc sống. Tuy nhiên, dưới đây là một số ý nghĩa chính của hoa Ly được biết đến nhiều nhất:

+ Sự sang trọng, quý phái.

+ Tình mẫu tử, lần đầu được làm mẹ.

+ Sự trong sáng và vẻ đẹp của tuổi trẻ.

+ Sự đam mê.

+ Sự hồi sinh.

Ý nghĩa cây hoa ly

- Hoa Ly có nhiều màu sắc và mỗi màu sắc của loài hoa này lại mang những ý nghĩa khác biệt. Dưới đây là ý nghĩa của hoa Ly theo các màu sắc khác nhau.

+ Hoa Ly trắng: tượng trưng cho sự trong trắng và thuần khiết. Đặc biệt, hoa Ly Tuyết Madonna được thánh Christian chọn là loài hoa đại diện cho Đức Mẹ Maria.

+ Hoa Ly sọc màu hồng: tượng trưng cho những người có tham vọng và sự khuyến khích trước những thử thách khó khăn. Hoa Ly hồng phù hợp để dành tặng trong dịp khai trương hoặc trong ngày tốt nghiệp.

+ Hoa Ly màu vàng: tượng trưng cho sức khỏe. Thường được dùng để làm quà tặng những người lớn tuổi hoặc những người đang bị bệnh.

+ Hoa Ly đỏ: tượng trưng cho tình yêu và sự đam mê. Đặc biệt phù hợp để trang trí lễ cưới và làm hoa cầm tay cho cô dâu.

- Thông điệp của hoa Ly

“Hãy luôn giữ được sức mạnh của bản thân. Những điều mới mẻ luôn ở quanh bạn. Hãy luôn nhớ rằng, khi một cánh cửa khép lại, thì sẽ có những cánh cửa khác được mở ra”.